Bovenbouwwerkplaats, Utrecht. Studioninedots

Fietsenstalling IJboulevard, Amsterdam. VenhoevenCS architecture+urbanism

De Kunstwerf, Groningen. Studio Donna van Milligen Bielke en Ard de Vries

Museum Paleis Het Loo, Apeldoorn. KAAN Architecten

SuperHub Meerstad, Groningen. De Zwarte Hond

Nominaties Publiek gebouw van het Jaar 2023 bekend

9 oktober 2023, 9:00

Als onderdeel van de Architectenweb Awards 2023 wordt op 8 november de prijs voor Publiek gebouw van het Jaar uitgereikt. In deze categorie zijn vijf projecten door de onafhankelijke jury genomineerd.

In de beoordeling van de inzendingen voor de prijs Publiek gebouw van het Jaar 2023 heeft de jury een aantal punten als belangrijke leidraad genomen. Zo is gekeken naar ‘maatschappelijke relevantie’ – in hoeverre en op welke wijze biedt het project een antwoord op actuele maatschappelijke vraagstukken?

Daarnaast heeft de jury gelet op ‘vakmanschap’ – in hoeverre is het concept, dat aan de basis van het ontwerp staat, consequent en door de lagen heen uitgewerkt en gematerialiseerd? Voorts is gekeken naar de bijdrage die het gebouw levert aan de ontwikkeling van het vakgebied. De bijdrage kan bijvoorbeeld liggen op het vlak van gebouwtypologie, duurzame oplossingen of de rol van de architect.

De onafhankelijke jury bestaat dit jaar uit ontwikkelaar Rosalie de Boer (Synchroon), architect Gianni Cito (Moke Architecten), architect Barend Koolhaas (Studio Barend Koolhaas), architect Eric van Noord (de Architekten Cie.), architect Saskia Oranje (DOOR architecten) en interieurarchitect/ruimtelijk ontwerper Abbie Steinhauser (o.a.deMunnik-deJong-Steinhauser).

De nominaties
Bij de inzendingen van deze categorie heeft de jury stevige discussies gevoerd over hoe publiek de projecten feitelijk waren. Wat betekenen de ingezonden projecten voor het publiek en wat voegen ze toe aan de (stedelijke of landschappelijke) omgeving? Dat was niet altijd even duidelijk.

Een ander groot discussiepunt was duurzaamheid. Bij alle categorieën is sterk naar duurzaamheid gekeken, maar met name in deze categorie was een aantal inzendingen die werden gewaardeerd om de architectuur of de publieke rol, terwijl over de duurzame keuzes in met name materiaalgebruik bij juryleden twijfels bestonden. Het is goed als een nominatie (vanwege andere positieve kwaliteiten) de discussie over wat duurzaam materiaalgebruik is, kan stimuleren.

De jury heeft vijf projecten genomineerd voor Publiek gebouw van het Jaar 2023.

- Bovenbouwwerkplaats – Studioninedots
- Fietsenstalling IJboulevard – VenhoevenCS architecture+urbanism
- De Kunstwerf – Studio Donna van Milligen Bielke en Ard de Vries
- Museum Paleis Het Loo – KAAN Architecten
- SuperHub Meerstad – De Zwarte Hond

Bovenbouwwerkplaats – Studioninedots
Een voormalig werkplaatsgebouw van de spoorwegen in Utrecht is getransformeerd tot een multifunctioneel pand voor de nieuwe buurt, met onder meer ruimte voor horeca en creatieve bedrijven. In de kern is een nieuw volume geplaatst: een vijf verdiepingen hoge mobiliteitshub voor 175 (deel)auto’s en fietsen, waardoor de buurt autoluw kan blijven. Het volume steekt door het dak van de Bovenbouwwerkplaats en is omhuld door golvend strekmetaal. Van het werkplaatsgebouw zijn installaties, leidingen en zelfs beschadigingen als relicten behouden gebleven, terwijl ook het skelet, de daken, de buitengevel en de detaillering de oude industriële sfeer oproepen. Grote, gebogen glazen wanden rondom in combinatie met de originele verticale raamopeningen zorgen voor een maximale transparantie en verbinding met de buurt.

De jury vindt het een mooi gegeven dat in de herontwikkeling van dit voormalig industrieel gebied tot woonomgeving een historisch gebouw is behouden en een buurtfunctie heeft gekregen. Met onder meer het geplande restaurant en de deelauto’s voegt het publieke functies toe en met de parkeerhub haalt het de auto’s uit het straatbeeld. Het is slim om dat nu al gerealiseerd te hebben, terwijl de woonwijk nog in ontwikkeling is. De transformatie van het gebouw is bovendien bijzonder mooi gedaan. De kern is goed gerenoveerd en de toevoeging van het stalen volume is een interessante ingreep. De toegankelijkheid, in letterlijke zin maar ook figuurlijk door het vele glas in de gevel, maken het gebouw echt publiek. De transparantie draagt bij aan een interessant straatbeeld. Een historisch gebouw is vaak al aantrekkelijk, maar hier is echt op geslaagde wijze ingegrepen.

Fietsenstalling IJboulevard – VenhoevenCS architecture+urbanism
De fietsenstalling IJboulevard, met plaats voor 4.000 fietsen, is semi-drijvend gerealiseerd onder het wateroppervlak. Het interieur van de stalling kenmerkt zich door vloeiende lijnen en ronde vormen. Houten wanden, subtiele verlichting en een rustig kleurpalet vergroten de overzichtelijkheid en de oriëntatie. Ruime trapgaten met grote glasoppervlakken zorgen beneden voor daglicht rond de entrees en bieden vanaf de boulevard al zicht op de stalling. De royale en kolomvrije opzet, lange zichtlijnen en centrale positie van de beheerder geven gebruikers op elk moment een veilig gevoel. Bovengronds is 6.000 m2 openbaar gebied gecreëerd dat voetgangers ruimte en zitplekken met weids zicht over het water biedt. Tussen de palen die onder water de constructie fixeren, faciliteren diverse maatregelen voor plant en dier het ecosysteem van het IJ.

Met de realisatie van deze ‘verzonken’ fietsenstalling heeft Amsterdam achter het station een boulevard gekregen. Dat vindt de jury een bijzonder sterke zet. Het is een weidse publieke plek, met een mooie curve en beëindiging aan de waterkant, zij het een nogal stenige plek. Dat aan de onderzijde van de rand met verschillende toepassingen ruimte is geschapen voor planten en dieren in het IJ wordt door de jury gewaardeerd. Het ontwerp en de inrichting van de fietsenstalling zelf is, onder andere door de kolomvrije opzet, prettig ruim en overzichtelijk, anderzijds ook enigszins steriel. Fietsenstalling IJboulevard voegt een goede publieke plek toe aan de stad.

De Kunstwerf – Studio Donna van Milligen Bielke en Ard de Vries
De Kunstwerf is het onderkomen van vier dans- en theatergezelschappen, net buiten het centrum van Groningen gelegen. Het gebouw biedt plaats aan repetitieruimtes, kleedkamers en kantoren voor elk gezelschap. Vanwege het ontbreken van een hoofdpodium is in het ontwerp het gebouw gefragmenteerd en de ruimte aan de ‘achterkant’ zo groot mogelijk gemaakt. Poorten en arcades verbinden deze hortus conclusus met het stedelijk weefsel van de stad en maken de tuin tot ontmoetingsplek – ook tussen kunstenaar en publiek. Het ontwerp gaat tevens een dialoog aan met de stedenbouwkundige en architectonische directe context, waaronder de bestaande monumentale villa op het perceel. Het gebouw is aardbevingsbestendig en met oog voor duurzaamheid uitgevoerd.

Dat elk gezelschap een eigen entree, oefenruimte, kleedkamers en kantoor wilde, was bepalend voor de opgave, begrijpt de jury. De strategische plaatsing van goederenlift en hijsbalk, het stapelen van de zalen en het fragmenteren van het gebouw zijn slimme oplossingen. In het oorspronkelijke programma ontbrak ruimte voor ontmoeting tussen de gezelschappen onderling en met de inwoners van de stad; de jury waardeert het dat de architecten die ruimte zelf hebben toegevoegd. De gecreëerde buitenruimte, met plek voor voorstellingen, vindt de jury interessant en goed gemaakt. Het ontwerp en de uitwerking zijn zorgvuldig, evenals de inpassing in de bestaande context. De buitenruimte wordt daadwerkelijk door de Groningers gebruikt; de jury waardeert het dat het plan ook publieke ruimte aan de stad heeft toegevoegd.

Museum Paleis Het Loo – KAAN Architecten
Het ontwerp voor de eigentijdse uitbreiding van het druk bezochte Museum Paleis Het Loo is ontleend aan de plattegrond, de proporties van het barokke paleis en de historische omgeving. De gehele uitbreiding, die ruim 5.000 m2 aan nieuwe voorzieningen en ruimten toevoegt, is ondergronds gerealiseerd. Tussen de bestaande zijvleugels is een voorplein gemaakt met fontein en vier glazen oppervlakken, waarop een laagje water ligt. Deze bassins verwijzen naar de historische tuinen en laten daglicht toe in de nieuwbouw beneden. De ondergrondse uitbreiding zet de symmetrische barokke compositie in de plattegrond voort. Veel aandacht is besteed aan de afwerking van de trappen, vloeren en muren, die op elkaar aansluiten in patroon en materialisatie. Een zorgvuldige restauratie van het paleis en asbestverwijdering maakten verder deel uit van het project.

De restauratie en uitbreiding van het paleismuseum zijn met een enorme ambitie ontworpen en uitgevoerd, ziet de jury. De ingreep is, in materiaalgebruik en bijna strengheid, on-Nederlands. Het uitgangspunt om het paleis als het ware ondergronds te spiegelen – en daarbij zo royaal dat het op de toekomst is voorbereid – is een interessante gedachte. De beslissing om, door de entrees aan de uiteinden van de paleisvleugels te plaatsen, het voorplein zo leeg te houden, vindt de jury gedurfd. Beneden is de werking van het licht en de emotie die de ruimten oproepen heel bijzonder. Het is een groots gebaar, dat hier is gemaakt, maar er zijn een paar gebouwen die een aparte rol vervullen en massa en grandeur mogen hebben.

SuperHub Meerstad – De Zwarte Hond
De SuperHub is ontworpen als sociaal en programmatisch hart voor het stadsdeel Meerstad, dat in kleine stappen wordt ontwikkeld aan de oostzijde van Groningen. Hier worden gedurende meerdere decennia circa 5.000 woningen rond het kunstmatige Woldmeer gebouwd. De Superhub is voor dit stadsdeel het gebouw waar je boodschappen kunt doen, maar dat ook een aanvullend programma biedt, zoals horeca en een gezondheidscentrum. Het gebouw is transparant en alzijdig ontworpen. Het gebouw heeft een houten draagconstructie en is flexibel indeelbaar. Door de aanpasbaarheid kan het in de toekomst andere functies accommoderen, zoals een buurtcentrum of woningen. Het dak geeft ruimte aan pv-panelen.

De jury vindt het een sterke zet voor de gebiedsontwikkeling dat deze SuperHub er al staat. Ook waardeert ze de eenvoud van het concept en de flexibiliteit van het gebouw. De SuperHub kan verschillende functies huisvesten, nu en bij veranderende behoeftes in de wijk, wat het gebouw toekomstbestendig maakt. Voor een supermarkt, die er momenteel in is gevestigd is dit een heel bijzonder onderkomen. Veel waardering heeft de jury voor de houten constructie en het transparante uiterlijk van het gebouw. Zowel esthetisch als functioneel een heel mooi ontwerp.

Uitreiking
Naast de prijs voor Publiek gebouw van het Jaar worden op 8 november prijzen uitgereikt in de volgende categorieën: Woongebouw van het Jaar, Kantoorgebouw van het Jaar, Schoolgebouw van het Jaar, Zorggebouw van het Jaar en Interieur van het Jaar. Tegelijkertijd wordt de winnaar van de verkiezing voor Architect van het Jaar 2023 bekend gemaakt. Locatie voor de feestelijke uitreiking wordt later bekend gemaakt.

Deze zes categorieprijzen worden door Architectenweb uitgereikt samen met hoofdpartners Reynaers Aluminium en Forster, en partners QbiQ Wall Systems, Kubus, Cerriva en Ambius.

Trefwoorden

publieke gebouwen venhoevencs architecture+urbanism kaan architecten ard de vries publiek gebouw van het jaar studio donna van milligen bielke de zwarte hond studioninedots architectenweb awards architectenweb awards 2023 venhoevencs

1	Entree ziekenhuis Rijnstate in Arnhem op duurzame wijze vernieuwd donderdag, 31 juli
2	Woonwerk Architecten transfomeert panden in Antwerps Schipperskwartier tot woongebouw vrijdag, 1 augustus
3	Architectenweb Sportzomer: Gaelle Mys nam als turnster drie keer deel aan de Spelen woensdag, 30 juli
4	Architectenweb Sportzomer: Floris van der Poel verkent binnen- en buitenland op de racefiets maandag, 4 augustus
5	De August: sociale woningbouw met luxe uitstraling in Overhoeks dinsdag, 5 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

Nominaties Interieur van het Jaar 2023 bekend

2 oktober 2023

Nominaties Zorggebouw van het Jaar 2023 bekend

25 september 2023

Stuur nu jullie project in voor de prijs voor Publiek gebouw van het Jaar 2024

3 juni 2024

Nominaties Schoolgebouw van het Jaar 2023 bekend

18 september 2023

Nominaties Kantoorgebouw van het Jaar 2023 bekend

11 september 2023

Nominaties Woongebouw van het Jaar 2023 bekend

6 september 2023

Vijf nominaties voor de prijs voor Architect van het Jaar 2023

4 september 2023

Kees Kaan opgenomen als lid in de Franse Academie van Bouwkunst

17 juni 2024

Schoenenkwartier bekroond als Publiek gebouw van het Jaar 2022

12 oktober 2022

Depot Boijmans Van Beuningen uitgeroepen tot Publiek gebouw van het Jaar 2021

10 november 2021

Forum Groningen is Publiek gebouw van het Jaar 2020

28 oktober 2020

Museum De Lakenhal: Interieur én Publiek Gebouw van het Jaar 2019

31 oktober 2019

Hotel Jakarta (SeARCH) bekroond als Publiek gebouw van het Jaar 2018

8 november 2018

Studioninedots presenteert opgeleverde Bovenbouwwerkplaats Utrecht

1 november 2022

Fietsenstalling IJboulevard achter station Amsterdam CS in gebruik genomen

22 februari 2023

Kunstwerf siert cover Jaarboek Architectuur in Nederland 2022-2023

23 mei 2023

Paleis Het Loo – ondergrondse uitbreiding door KAAN Architecten ingepast in barok landschap

18 april 2023

Flexibel houten voorzieningencluster in Meerstad opgeleverd

11 november 2022

Awards

De Zwarte Hond

1 september 2024

Toon alles

Gerelateerde evenementen

8 november 2023

Prijsuitreiking van Architectenweb Awards 2023

Keilepand

Architectenweb

Gerelateerde podcasts

Gesprek met Cécilia Gross over het nieuwe Olympisch zwembad in Parijs

16 februari 2024

Andere nieuwsberichten

De August: sociale woningbouw met luxe uitstraling in Overhoeks

Vandaag, 09:24

In Amsterdam is dit jaar het door Team V Architectuur ontworpen woonblok De August opgeleverd. Het is een van de vijf sociale woonblokken in de nieuwe wijk Overhoeks aan het IJ in stadsdeel Noord.

Architectenweb Sportzomer: Floris van der Poel verkent binnen- en buitenland op de racefiets

Gisteren, 09:13

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de zevende aflevering spreken we met Floris van der Poel, die minimaal één keer per week op de racefiets stapt.

Woonwerk Architecten transfomeert panden in Antwerps Schipperskwartier tot woongebouw

1 augustus, 9:22

In het Antwerpse Schipperskwartier heeft WoonWerk Architecten een aantal panden getransformeerd tot woongebouw.

Entree ziekenhuis Rijnstate in Arnhem op duurzame wijze vernieuwd

31 juli, 9:07

Naar ontwerp van Gortemaker Algra Feenstra architects is afgelopen jaar de entree van ziekenhuis Rijnstate in Arnhem vernieuwd. De ingreep is een belangrijke stap in de modernisering en verduurzaming van het ziekenhuis.