Floriade Expo 2022 als basis voor een groene stadswijk

De zevende editie van de wereldtuinbouwtentoonstelling Floriade opent op 14 april de poorten voor het publiek in Almere. Het masterplan dat MVRDV voor het evenementsterrein heeft gemaakt, dient na afloop van het evenement voor de ontwikkeling van de groene stadswijk Hortus Almere. De basis daarvoor is daadwerkelijk gerealiseerd, stelt het architectenbureau tevreden vast.

Floriade Expo 2022, zoals het evenement is genoemd, speelt zich af aan de zuidkant van het Weerwater, het kunstmatige meer in Almere. Op een terrein van circa 60 hectare presenteren zich nationale en internationale exposanten. Zo’n dertig landen nemen deel; een behoorlijk aantal trok zich terug toen Nederland donkerrood kleurde op de Covid-kaart. Veelbelovend lijken, in de dagen voor de opening, bijvoorbeeld de landenpaviljoens van Duitsland, China, Japan en Qatar.

Het Nederlandse paviljoen – een van de grootste paviljoens – oogt eveneens overtuigend en laat al aan de buitenzijde de mogelijkheden van houtbouw zien. Ook dat blijkt een onderwerp van deze Floriade: duurzaam bouwen, zich vooral vertalend in bouwen met bamboe en houten modules. De mogelijkheden van biobased bouwen tonen bijvoorbeeld ook een mycelium-paviljoen en het modelhuis The Exploded View: Beyond Building, dat ook te zien was tijdens Dutch Design Week 2021.

Permanent vastgoed

Naast alle tijdelijke paviljoens, kassen, theaters, restaurants, kunstwerken, et cetera, zijn er permanente gebouwen gerealiseerd, die onderdeel van de stadswijk Almere Hortus worden. Daartoe behoren het fraaie gebouw van de Aeres Hogeschool, ontworpen door BDG Architecten, en het eveneens fraaie Food Forum (DoepelStrijkers), waar onderzoekers , studenten en producenten gaan samenwerken aan duurzame voedselvoorziening. Dichtbij de entree ligt Flora, een woonzorgcentrum met 130 woningen voor mensen met dementie; ontworpen door Borgerink Architecten.

Centraal op het Floriadeterrein staat de toren Flores, ontworpen door Klunder Architecten. Tijdens de Floriade bevinden zich in de plint van de toren horecagelegenheden. De verdiepingen bieden ruimte aan kantoren en onderkomens voor deelnemers. Na afloop van het evenement wordt het Flores omgebouwd tot woontoren met zo’n tachtig appartementen.

De toren is niet wat het oorspronkelijke ontwerp beloofde, met grote balkons en boombakken op elke verdieping. De vrij traditionele woontoren die Flores na herontwerp werd, leek Winy Maas echter niet de juiste blikvanger in het centrum van het Floriadeterrein. Ook de directie van de Floriade was niet blij met het nieuwe ontwerp. Maas, als architect en partner van MVRDV verantwoordelijk voor het masterplan van het terrein en supervisor, maakte zich sterk om de gevel op z’n minst te verbijzonderen met een kleurrijk afbeelding van de 1.800 planten en bomen die deel uitmaken van het beplantingsplan van de Floriade.

Groene stad

Het gaat bij de Floriade Expo 2022 duidelijk niet alleen om de stand van zaken en innovaties in de Nederlandse tuinbouw. Die worden zeker uitgebreid gepresenteerd in het Kascomplex van 10.000 m², maar deze Floriade gaat ook over het vergroenen van de stad, over gezonder en bewuster leven, over betere voedselvoorziening en over slimmere energievoorziening. Het thema van de Floriade is ‘Growing Green Cities’ en de plattegrond van het evenement is daadwerkelijk de onderlegger voor het toekomstige groene stadsdeel.

In 2012 werd bekend dat Almere het winnende plan voor Floriade 2022 had ingediend. De gemeente zag de tienjaarlijkse tuinbouwtentoonstelling als een manier om Almere internationaal te promoten, maar ook om invulling te geven aan de wens om te groeien. Almere had destijds al plannen voor de Schaalsprong, waarmee ze zou uitgroeien tot vijfde stad van Nederland. De plannen voor die schaalsprong, waar onder andere MVRDV aan werkte, stelden de toevoeging van vijf nieuwe, duurzaam ingestoken tuinsteden voor. Die zouden naast een verdubbeling van de stad ook kunnen resulteren in vergroening en een betere verbinding van de bestaande stadsdelen onderling en op infrastructureel niveau met Amsterdam en Utrecht.

Het idee groeide dat de Floriade vliegwiel kon worden voor een van de nieuwe stadsdelen: Almere Hortus. “Terwijl voorgaande Floriades vooral een park hebben nagelaten, wilden we hier een groene stad overhouden”, zegt Maas. Daartoe stelde MVRDV onder andere voor, wellicht wat provocerend, om beplanting als het ware de plaats van architectuur te laten innemen. “In essentie kies je een plant, plaatst je gebouw erin en past het erop aan, maakt een pad en je bent klaar.” Gebouwen met muren van klimop en daken van wisteria, zoals Maas prikkelend presenteerde, zijn er niet gekomen, maar de beplanting en bebouwing zijn overwegend samen ondergebracht in een organiserend raster.

Raster

Het landschapsplan voor de Floriade moest dus ook gaan dienen als plan voor de groene wijk die erop gaat volgen. MVRDV legde “als een zakdoek” een carré met een strak grid over het gebied. MVRDV ontwierp het bewust met een kleine korrel. Het raster biedt tijdens de Floriade de looppaden over het terrein en straks de langzaam verkeersroutes voor een groene, autovrije woonwijk van hoge dichtheid. De verharde paden hebben een vaste breedte van zes meter, maar langs de rand kan de ‘gradiënt’ van dicht naar waterdoorlatend verschillen.

Met het oog op de beplanting heeft MVRDV gekozen voor het idee van een arboretum; het raster vormt daarbij de basis voor de verdeling van de begroeiing, die de gebouwen moet overnemen. “Je kunt een arboretum op allerlei manieren opbouwen, bijvoorbeeld op soort of op grootte; wij hebben ervoor gekozen om het op alfabet te doen”, vertelt Maas. “Dan krijg je ongebruikelijke combinaties.” De alfabetische bomen- en plantenbibliotheek waar het publiek nu tussendoor loopt, vormt straks de groenstructuur van het nieuwe stadsdeel.

Het grid is strak aangehouden en vormt de lijnen van paden en bruggen; maar de natuur heeft nergens hoeven wijken, zodat een boom plots midden op een wandelpad kan staan. Een enkele brug maakt een buiging omdat bij de geplande aanlanding een beverburcht werd aangetroffen.

Aanknoping

De randen van het carré strekken in de vorm van twee viaducten over de A12 en steken zo een voorname barrière tussen verschillende stadsdelen over. De viaducten zijn voorzien van plantvakken, die deel uitmaken van het arboretum. Een geplande overkapping van de A12 tussen beide nieuwe viaducten is er niet gekomen. “Maar het zit in het plan en kan nog altijd worden gerealiseerd”, zegt Maas.

Hij is erg content dat de viaducten over de rijksweg er zijn gekomen. Lang niet alles uit de plannen is gerealiseerd, maar belangrijke onderdelen wel. De aanknoping met de stad is goed; het rondje Weerwater, een hardlooppad langs het meer is gerealiseerd. Ook geslaagd noemt MVRDV dat de vrij radicale uitgangspunten van het masterplan zijn behouden, zoals het strikte raster met kleine korrel. De negen bruggen op het terrein, die alle een ander voorbeeld bieden van duurzaam bouwen, noemt Maas eveneens een geslaagd onderdeel van het plan.

Wandelend over het deel van het Floriadeterrein waar, een aantal dagen voor de publieksopening, een flink aantal paviljoens al in vergevorderde staat van voltooiing is, is de toekomstige tuinstad al een beetje voelbaar. De Floriade eindigt op 9 oktober 2022.