Geurt van Randeraat

‘Door verkokerd denken zit de Nederlandse ruimtelijke ordening muurvast’

25 maart 2021, 10:22

Het Planbureau voor de Leefomgeving concludeerde begin deze maand na een analyse van partijprogramma’s dat de thema’s mobiliteit & bereikbaarheid, klimaat & energie, landbouw, voedsel & natuur en de woningmarkt nog maar slecht met elkaar integreren. Terecht, want politieke partijen komen traditiegetrouw met gekaderde deeloplossingen. Geurt van Randeraat, gebiedsontwikkelaar en expert in complexe projecten, bepleit de noodzaak om de ruimtelijke ordening integraal te gaan organiseren.

Tekst: Geurt van Randeraat

Met het opheffen van een cruciaal Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) in 2010 is alles wat ruimtelijk neerslaat in een verkokerd bureaucratisch systeem terechtgekomen. Verschillende beleidsvelden werken elkaar tegen en de ruimtelijke ordening loopt vast. De gevolgen zijn inmiddels duidelijk zichtbaar. Er is sprake van een enorm woningtekort, we halen de klimaatdoelen niet en het stikstofprobleem blijft een probleem. Gemeenten komen er onderling niet uit om plekken te vinden voor hernieuwbare energie. Ook boeren roeren zich in de discussie, want hun landbouwgrond moet herzien worden en is de troefkaart die steeds vaker getrokken wordt.

Dit schreeuwt om een integrale aanpak, waarbij verschillende thema’s samenkomen. Maar het antwoord is niet makkelijk en impopulair. Keuzes gaan dwars door de bureaucratische kokers heen. Ga er maar aan staan. Toch wil ik een poging doen:

1 - Stel een ‘Minister van Ruimte’ aan
In de breed gesteunde Actieagenda Wonen van 17 februari jl. wordt nadrukkelijk gesproken over de noodzaak om meer woningbouwlocaties beschikbaar te krijgen. De ruimte die daarvoor nodig is concurreert met ruimteclaims vanuit werken, energie, nieuwe natuur, water, mobiliteit, landbouw en recreatie. Met de roep om een Minister van Wonen (of Bouwen, zoals het ook genoemd wordt) gaan we dit niet oplossen. Die kijkt maar naar één koker: wonen. Combineer vraagstukken, werk gebiedsgericht en laat een Minister van Ruimte in het kabinet de doorslaggevende stem hebben over alle besluiten die een ruimtecomponent hebben.

2 - Benoem een aantal cruciale ‘Nieuwe Sleutelgebieden’
De Nationale Omgevingsvisie (NOVI) noemt 14 verstedelijkingsgebieden en 16 herstructureringsgebieden. Deze gebieden bevinden zich vooral in de centra van de grotere steden. Plekken die een groot deel van de ruimtelijke problemen ongemoeid laat. Voeg aan deze omgevingsvisie Nieuwe Sleutelgebieden toe. Dit zijn cruciale gebieden met een opeenstapeling van uitdagingen. Zeven gebieden liggen voor de hand: Het veenweidegebied van het Groene Hart tussen Abcoude en IJsselstein, Noord-Holland Noord, Noordoost Groningen, de Flevopolder, De Veluwe, Venlo-Roermond en Midden-Brabant. Gebieden die met een vernieuwend perspectief, innovatieve duurzame landbouw, woningbouw en duurzame energie een oplossing kunnen bieden voor de ruimtelijke problematiek in het land.

3 – Stop subsidies en denk vanuit geïntegreerde investeringsfondsen
Bij een integrale opgave vraag je niet: ‘Zoek een plek voor windmolens’, maar stel je een complete vraag. Een vraag die leidt tot meer creativiteit, tot verbinden van geldstromen en oplossingen die meer dan één probleem tegelijk aanpakken. Stop met losstaande subsidieprogramma’s zoals Woningbouwimpuls, Volkshuisvestingsfonds, Groeifonds, Landbouw transitie, Bosstrategie en de vele provinciale subsidies. Herdefinieer de opgave, stel een nieuwe vraag. Voeg het merendeel van deze subsidiepotten samen in gebiedsgerichte, geïntegreerde fondsen voor de 14 Verstedelijkingsgebieden, de 16 Herstructureringsgebieden en de 7 Nieuwe Sleutelgebieden.

4 - Zet ondernemerskracht in met brede privaat-publieke allianties
De organisatie van de ruimtelijke ordening in Nederland is veel te veel een bureaucratie. Het bedenken van beleidsvisies en inrichtingsprincipes is vrijwel volledig een overheidsaangelegenheid. Ondernemers worden nauwelijks of vaak te laat betrokken bij grote vraagstukken. Zonde, want de kracht van slimme en creatieve ondernemers blijft dan onbenut. Ik pleit voor brede privaat-publieke samenwerkingen met duidelijke doelen en concrete investeringsafspraken. Betrek Nederlandse, getalenteerde ontwerpers die plannen bedenken met synergie en die de ruimtelijk puzzel wél kunnen oplossen. Stel als Rijk de juiste vraag en pak de regierol.

5 - Ontwikkel een verleidelijk perspectief voor de landbouwsector
Stel innovatie in de landbouw en voedselsector als nationaal prioritair programma. Creëer daar een groeifonds voor. Biedt de agrarische sector perspectief, maar geef keihard mee dat de toekomst van landbouw en voedsel een duurzame, circulaire, diervriendelijke en biologische is. Stel concrete doelen op om binnen afzienbare tijd deze transitie op gang te krijgen. Zo creëren we een verleidelijk en realistisch toekomstperspectief voor Sleutelgebieden als Noordoost Groningen, Midden-Brabant en het Veenweidegebied van de Randstad.

6 - Zet het klimaatprobleem in als aanjager voor innovaties
Stop per direct met het huidige systeem van Regionale Energie Strategieën (RES). Maak rigoureuze keuzes ten gunste van het klimaat en daarmee samenhangende problemen. Maak van het Groene Hart het Blauwe Hart. Laat de dalende veenweidegebieden voor een groot deel ‘vernatten’. Creëer nieuwe plassen en een landschap van petgaten en legakkers (zoals Loosdrecht, Vinkeveen en Nieuwkoop). Laat hier een variëteit aan groen, gras, bos, recreatiewoningen, duurzame voedselproductie, innovaties met algen, eiwitfarms en viskweek ontstaan. Maak hiervan een ‘Nationaal Grand Project’. Geef ondernemers de ruimte om met invulling en voorstellen te komen en wees daarin ruimhartig. Zolang men maar met integrale oplossingen komt die op meerdere urgente vraagstukken antwoord geeft.

7 - Gebruik nieuwe woningbouwlocaties als katalysator
Maak in een aantal Nieuwe Sleutelgebieden grootschalige woningbouw onderdeel van de opgave. In Noord-Holland Noord kunnen langs het openbaar vervoer netwerk meerdere nieuwe locaties ontstaan. Net als in Almere, Lelystad en locaties rond de Veluwe langs het OV-netwerk tussen Arnhem, Amersfoort en Zwolle. Geef in het integrale perspectief een klap op een aan aantal grote woningbouwlocaties die al veel te lang een discussie zijn, zoals de Rijnenburgpolder bij Utrecht en Vathorst West in Amersfoort. Maar ook hier: doe dit onder de harde voorwaarde dat de private partijen met een integraal totaalbod komen. Een plan inclusief OV-verbinding, klimaatadaptatie en energietransitie. Stel daar als lokale overheid geen aanvullende eisen bovenop. Participeer als overheid niet in de grondexploitatie, maar stel eventuele overheidsgrondeigendommen tegen agrarische waarde ter beschikking en zorg voor voldoende ambtelijke capaciteit voor de procedures.

Het nieuwe kabinet zal echt uit een ander vaatje moeten tappen. Met meer visie en lef, want de bestaande verkokering is nu té goed georganiseerd. Doen we niks, dan brokkelt de kwaliteit van de ons zo geroemde ruimtelijke ordening brokkelt langzaam verder af.

Geurt van Randeraat is partner van het Amsterdamse bureau SITE Urban Development en een ervaren gebiedsontwikkelaar, expert in complexe stedelijke projecten. In het verleden werkte hij voor Bouwinvest (de laatste jaren als Directeur Projecten, adviesbureau BVR en projectontwikkelaar Kristal. In de periode 2009-2015 was hij directeur van de masteropleiding Master City Developer (MCD), waaraan hij nog steeds als docent is verbonden.

Trefwoorden

energietransitie ruimtelijke ordening site urban development nationale omgevingsvisie geurt van randeraat klimaat actieagenda wonen landbouw

1	The Pulse of Amsterdam op de Zuidas officieel opgeleverd vrijdag, 15 november
2	Realisatie omvangrijk houten gebouw van Nudus voor Havenbedrijf Rotterdam stap dichterbij woensdag, 20 november
3	Team onder leiding van KAAN Architecten ontwerpt geavanceerd onderzoeksgebouw in Lausanne maandag, 18 november
4	Museum Kruithuis ’s-Hertogenbosch officieel geopend na zorgvuldige transformatie dinsdag, 19 november
5	48 grondgebonden woningen op bosrijke locatie Almere Duin vrijdag, 15 november

Gerelateerde nieuwsberichten

'Zeespiegelstijging blinde vlek in plannen ruimtelijke ordening'

11 februari 2021

Geland

22 december 2020

CRa pleit voor een minister van Ruimte

24 november 2020

Twee nieuwe subsidieregelingen rond ruimtelijk ontwerp

1 april 2021

Tweede Kamer twijfelt over slagkracht kabinet bij inrichting land

25 september 2020

De beloopbare stad vraagt functioneel belevingslandschap

11 juni 2020

Grotere rol voor centrale overheid bij inrichting van Nederland

23 april 2020

'Nieuw Rijksbureau moet adviseren over gebouwde omgeving'

5 maart 2020

SCP: overheid moet verduurzamen woningen aantrekkelijker maken

30 april 2021

Kamer wil minister van VROM weer terug

4 maart 2020

'Ministerie hield rapport over falen ruimtelijke ordening tegen'

10 februari 2020

CRa presenteert resultaten pilots duurzame landbouw

24 juli 2020

Klimaatrapport: landgebruik moet op de schop

8 augustus 2019

Brabant kiest voor kernenergie ondanks hogere kosten

25 maart 2021

Wetenschappers richten 'Outbreak Management Team' op voor klimaat

26 maart 2021

Gebruik van aardwarmte neemt toe

30 maart 2021

Pleidooi voor nationaal akkoord rond toekomst landbouw

31 maart 2021

CBS: milieusector groeit gestaag door energietransitie

2 april 2021

Coronacrisis drukt energiebehoefte tot niveau van 1992

7 april 2021

PBL: kabinet moet ruimte weer eerlijker verdelen

8 april 2021

'Slim scherm zorgt voor grootste daling energieverbruik'

14 april 2021

'Noordelijke havens kunnen belangrijk energieknooppunt worden'

22 april 2021

'Miljarden in fondsen beschikbaar om klimaatcrisis aan te pakken'

12 mei 2021

'Bevolking Zuid-Afrika lijdt onder Nederlandse energietransitie'

16 juni 2021

Video: talkshows over hitte in de stad

18 juni 2021

'Aanscherping stikstofdoelen zorgt ongekende transformatie landelijk gebied'

5 juli 2021

Video: Code Groen - De stad als biotoop

23 juli 2021

Minister: half miljard per jaar voor maatregelen extreem weer

26 juli 2021

Drie projecten genomineerd voor Lighthouse Award 2021

26 juli 2021

Online symposium over klimaatbestendige stad

27 augustus 2021

Stikstofaanpak wordt komende jaren veel duurder en ingrijpender

6 september 2021

Stikstofuitstoot moet in sommige gebieden 70 à 80 procent omlaag

3 juni 2022

Fors minder gebied in gebruik als landbouwgrond

23 augustus 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Een houten villa genesteld in het bos

2 uur geleden

Het ontwerp van Kumiki Architecture voor Bosvilla Oostvoorne is erop gericht dat de familiewoning als het ware opgaat in de natuur. De volumes van de benedenverdieping liggen iets verzonken en de gevel is bekleed met gebrand hout.

Mecanoo presenteert bouwfoto’s van het Doris Duke Theatre in Becket, Massachusetts

4 uur geleden

De bouw van het nieuwe Doris Duke Theatre in het Amerikaanse Becket, Massachusetts naar ontwerp van Mecanoo vordert gestaag.

Happel Cornelisse Verhoeven presenteert ontwerp renovatie Algemene Rekenkamer

Vandaag, 13:15

De belangrijkste ingrepen zijn het terugplaatsen van de hoofdentree naar het Lange Voorhout en het verbouwen van het deel tussen het monument en de uit 1997 stammende bouwdeel door Aldo en Hannie van Eyck.

Prestigieuze Galerij der Koningen in Museo Egizio na herontwerp door OMA officieel geopend

Vandaag, 11:15

Het ontwerp door David Gianotten en Andreas Karavanas van OMA, in samenwerking met Andrea Tabocchini Architecture (ATA), plaatst de sculpturen in een heldere eigentijdse interpretatie van hun oorspronkelijke architectonische context.

Tekort aan grond blijft bouw sociale huurwoningen dwarszitten

3 uur geleden

Vorig jaar lukte het corporaties om meer woningen te bouwen, maar het waren er volgens branchekoepel Aedes toch nog steeds veel te weinig.

Tender voor woonblokken op twee van de laatste kavels Eenhoorngebied Amsterdam

Vandaag, 14:41

Gezocht wordt naar een partij die op de kavels 2a en 6 voor 8.858 m² aan woningen en voorzieningen wil realiseren.

Woonbond stapt uit overleg over huren in sociale sector

Gisteren, 16:08

Volgens de belangenorganisatie voor huurders blijft het kabinet koersen op een torenhoge huurstijging. Dat is voor de bond onacceptabel.

Ruim 3.000 huurwoningen minder op de markt

Gisteren, 09:35

Sinds de introductie van de Wet betaalbare huur deze zomer zijn per saldo meer dan 3.000 huurwoningen van de markt verdwenen. Met name het aanbod van duurdere huurwoningen is afgenomen.