De voormalige munitiefabriek waarin Het HEM is gevestigd

Impressie toekomstige situatie van Het HEM

Navid Nuur, Tentacle Thought No. 23 (PUSH IT), 2006–2019

Erik van Lieshout, BEER (2019)

Ebony G. Patterson, Of 72 (2012)

'Still Life' van RAAAF

Gabriel Lester, Neck of the Woods (2019)

Tentoonstelling met werken van fotograaf Sanlé Sory

Piet Parra, Anxiety Rabbit Part Two (2018)

'Huiskamer' van Het HEM

Bibliotheek van Het HEM

Het HEM opent deuren in oude munitiefabriek

20 juni 2019, 10:58

Vrijdag wordt kunstcentrum Het HEM in Zaandam geopend. In het nieuwe cultuurhuis, dat is gevestigd in een voormalige munitiefabriek aan het Noordzeekanaal, wordt een mix van tentoonstellingen, performances en andere activiteiten gepresenteerd. Pas na een verbouwing, die over drie jaar moet beginnen, krijgt het gebouw zijn definitieve vorm.

Op een klamme en regenachtige woensdagochtend, twee dagen voor de officiële opening van Het HEM, lijkt het ietwat onwerkelijk dat in een langwerpig wit gebouw naast het Hembrugterrein een groot nieuw kunstcentrum is gehuisvest. Aan de buitenkant oogt het pand onaangeroerd, sinds de kogelfabriek in 2003 zijn deuren sloot. Veel activiteit is er niet te bespeuren.

Toch wordt binnen druk gewerkt aan de laatste loodjes voor de eerste tentoonstelling die van start gaat in het bijna 10.000 vierkante meter grote complex. Er klinken boorgeluiden, af en toe is er een fonteintje van lasvonken te zien. De kunstwerken staan of hangen vrijwel allemaal al op hun plaats, waaronder de eerste permanente installatie ‘Still Life’ van RAAAF.

Het HEM is een initiatief van ondernemer Alex Mulder, die rijk is geworden in de uitzendbranche en ook bekend is als investeerder van de succesvolle musical Soldaat Van Oranje. Oorspronkelijk wilde hij het kunstcentrum laten bouwen aan de Zuidas in Amsterdam, architect Wiel Arets had er zelfs al een gebouw voor ontworpen, maar de gemeente werkte niet mee.

In de uit 1956 stammende munitiefabriek in Zaandam, waar kogels voor NAVO-missies in landen als Mali en het vroegere Joegoslavië werden geproduceerd, vond hij uiteindelijk een geschikte plek. De ondernemer was ondanks de slechte staat van het gebouw diep onder de indruk, zegt directeur van Het HEM Kim Tuin. “Er hangt een beetje kathedrale sfeer in dit pand, dankzij de lengte en de pilaren in de ruimtes. Hij voelde zich er meteen thuis.”

Klankbord
Tuin, die in het verleden onder meer directeur is geweest bij de stichting NDSM-werf in Amsterdam, kreeg twee jaar geleden de opdracht om een multidisciplinair, toegankelijk en actueel kunstcentrum op te tuigen. Een instelling die mensen uit alle lagen van de bevolking aanspreekt en die fungeert als klankbord voor zaken die leven in de hedendaagse samenleving.

Het programma bestaat uit seizoensgebonden ‘chapters’, een geheel van expositie en aanverwante activiteiten waarvoor wordt samengewerkt met gastcuratoren. Zo delen voor het eerste chapter de creatieve ondernemers Edson Sabajo en Guillaume Schmidt, bekend van het succesvolle streetwear- en lifestylemerk Patta, hun verhaal met de bezoekers.

De twee gelden enerzijds als vertegenwoordigers van een nieuwe generatie kunstenaars, veelzijdige ‘makers’ die zelf de voorwaarden scheppen om hun ideeën te verwezenlijken. Anderzijds is het duo diepgeworteld in de hiphopcultuur. Een en ander heeft geleid tot een expositie met uiteenlopende ingerediënten, van een installatie van Erik van Lieshout tot een boksring waar ook training gegeven wordt.

Daarnaast komen in Het HEM permanente kunstwerken, zoals het genoemde ‘Still Life’ van RAAAF. Deze installatie bestaat uit drie reusachtige en loodzware (1.500 kilo) panelen van messing, die los van elkaar door de ruimte zweven. Door hun beweging veranderen ze telkens de ruimte, terwijl ze dankzij hun bouwmateriaal herinneren aan de dodelijke producten die ooit op dezelfde plaats zijn vervaardigd. De bezoekers worden zo op verschillende manieren ‘geconfronteerd’.

OMA
Het HEM blijft drie jaar gevestigd in het gebouw zoals het nu is, daarna wordt het pand verbouwd. Het kunstcentrum krijgt dan zijn definitieve inrichting en er komt een hotel met zo’n 150 kamers op het bestaande complex. OMA is aangesteld als architect en er ligt al een ontwerp, alleen worden de details voorlopig niet gedeeld met de buitenwereld.

Er kan namelijk om verschillende redenen de nodige dingen aan het plan worden gewijzigd, verklaart Tuin tegenover Architectenweb. “We zitten in een gebied dat in ontwikkeling is en dat heeft tijd nodig, helemaal nu de Raad van State het bestemmingsplan voor het Hembrugterrein heeft vernietigd. Dat terrein wordt voorlopig niet ontwikkeld. Zonder dat dit directe invloed heeft op ons plan, moeten we daar wel op kunnen reageren. Als we nu al zouden opereren in een compleet pand met een hotel op het dak, dan zaten we toch in een compleet andere situatie.”

Verder wil Het HEM de komende jaren gaan gebruiken om te bekijken hoe het gebouw ‘werkt’. “Los van de ontwikkelingen op het Hembrugterrein zaten we er al over te denken om eerste tijdelijk open te gaan en op basis van de daarbij opgedane kennis het gebouw in te richten. Uiteindelijk hebben we besloten om helemaal open te gaan, ook omdat we het gewoon leuk vinden, zo’n oud pand.”

Theaterruimte
Naast kunstpresentaties biedt Het HEM plek aan onder meer kunstenaarsstudio’s, een restaurant en een ‘hifibar’. In de toekomst wil de instelling naast een hotel ook een theaterruimte realiseren in het gebouw. Een ruimte aan de oostkant van het pand leent zich daar goed voor, meent Tuin. “Als je het plafond eruit haalt, krijg je een grote ruimte waar je ook grootschalige kunstprojecten kunt doen. Al die pilaren in het gebouw zijn erg mooi en we kunnen daarmee spelen, maar het lijkt ons ook fijn om over een geheel open ruimte te beschikken.”

Trefwoorden

kunstcentrum oma hembrugterrein het hem kunst zaandam raaaf transformatie kim tuin

1	Vijf nominaties voor de prijs voor Architect van het Jaar 2025 maandag, 1 september
2	Nominaties Woongebouw van het Jaar 2025 bekend woensdag, 3 september
3	Woontoren De Vrijheid door Atelier Kempe Thill in Bajeskwartier opgeleverd maandag, 1 september
4	Tweede prijs voor ontwerp Caruso St John, Ard de Vries & Donna van Milligen Bielke en SteenhuisMeurs bij tender Tilburgse spoorzone woensdag, 3 september
5	'Vakantiewoonbuurt' Happy Days wint Gemma Smid Architectuurprijs Zoetermeer 2025 dinsdag, 2 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Bestemmingsplan noordelijk deel Hembrugterrein onherroepelijk

14 juni 2023

New Museum in New York kiest OMA voor zijn tweede gebouw

1 juli 2019

Raad van State vernietigt bestemmingsplan Hembrugterrein

2 mei 2019

SeARCH ontwerpt hoofdkantoor Tony's Chocolonely in Zaandam

4 december 2018

Hembrugterrein Zaandam verkocht aan ABC Planontwikkeling

8 januari 2018

250 woningen op plek voormalig ZMC

29 augustus 2017

Zaanstad presenteert plannen voor Kogerveld

9 mei 2019

Bouw woningen op oud ziekenhuisterrein Zaandam aanstaande

10 september 2019

Dok architecten ontwerpt woontoren in Zaans stationsgebied

13 september 2019

Eerste project in Wenen voor OMA

2 oktober 2019

Fabriek Tony’s Chocolonely net zo bijzonder als de achtbaan

15 april 2020

Tony's Chocolonely wacht nog even met nieuw hoofdkantoor

15 juni 2020

Babel Architectuurprijs 2020 voor IKC Roggeplein

4 september 2020

Gemeenteraad Zaanstad stelt masterplan herontwikkeling Hembrugterrein vast

30 april 2021

Chocolademaker Tony's Chocolonely gaat geen eigen fabriek bouwen

2 december 2021

Overeenkomst voor 449 woningen op plek belastingkantoor Zaandam

21 december 2021

Stedenbouwkundig plan noordelijk deel Hembrugterrein goedgekeurd

29 maart 2022

Tentoonstelling Chapter 5IVE van start gegaan in Het Hem

12 mei 2022

A tot Z-debat over de verbinding tussen Amsterdam en Zaandam

6 september 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

D66 wil stad bouwen in nieuwe polder tussen Amsterdam en Almere

Vandaag, 14:36

IJstad, zoals D66 de nieuwe stad voorlopig heeft genoemd, moet ruimte bieden aan 60.000 woningen.

's-Hertogenbosch selecteert acht ontwerpteams voor volgende ronde Citadelpoort

Vandaag, 13:31

In het gebied ten noorden van de Citadel wil de gemeente 185 tot 200 woningen bouwen, een nieuw onderkomen voor Design Museum Den Bosch realiseren en een ‘oeverpark’ aanleggen. Ook moet er een nieuwe Lage Diezebrug komen.

Tweede prijs voor ontwerp Caruso St John, Ard de Vries & Donna van Milligen Bielke en SteenhuisMeurs bij tender Tilburgse spoorzone

Vandaag, 10:00

Caruso St John, Ard de Vries & Donna van Milligen Bielke (ADVMB), SteenhuisMeurs eindigden onlangs op de tweede plaats bij een tender voor de Tilburgse Spoorzone.

Nominaties Woongebouw van het Jaar 2025 bekend

Vandaag, 09:00

Als onderdeel van de Architectenweb Awards 2025 wordt begin november de prijs voor Woongebouw van het Jaar 2025 uitgereikt. Uit de veertig inzendingen voor deze prijs heeft de jury vijf projecten genomineerd.

Energiekosten huishoudens Randstad lager dan in rest van het land

Vandaag, 12:27

In Groningen betaalt een gezin gemiddeld 105 euro meer per maand aan energie dan een vergelijkbaar huishouden in Utrecht.

ING en Rabobank stoppen 200 miljoen euro in Nationaal Warmtefonds

Gisteren, 11:58

Het fonds verwacht dat de bijdrage 12.500 huishoudens helpt bij het energiezuiniger maken van hun woning. Met een lening kunnen ze bijvoorbeeld een warmtepomp aanschaffen of hun vloeren isoleren.