Blauw schuim: creëer schone lucht-routes naar OV-knooppunten

26 mei 2017, 10:18

Wie in stedelijk gebied regelmatig naar OV-knooppunten fietst herkent zich vast in het volgende beeld: je fietst lekker door, want je wilt je trein halen, en wordt vervolgens tergend langzaam ingehaald door de ene snorscooter na de andere, die een lange wolk uitlaatgassen precies in jouw pad achterlaten. Windstille dagen zijn dan het ergst, dan snak je echt naar adem.

Beland je bij een stoplicht achter een scooter, dan is de situatie nog veel erger. Want start stop-systemen zijn blijkbaar nog teveel van het goede. Voor wie de schadelijkheid van fijnstof en ultrafijnstof kent, is het in al die situaties alsof je tegenover een roker zit die continu rook in je gezicht blaast. Nog erger eigenlijk: een roker die zelf niet inhaleert, maar zijn rook wel jouw kant op blaast, want scooterrijders zitten zelf maar beperkt in hun eigen uitlaatgassen. Behoorlijk asociaal eigenlijk, als je erover nadenkt.

Sinds kort woon ik zelf in Haarlem en heb daar de keuze uit meerdere fietsroutes naar het treinstation. Maar welke route ik ook neem, overal word ik continu ingehaald door snorscooters. Er is geen ontkomen aan. Over het drukke autoverkeer op sommige routes heb ik het dan nog niet eens. Vooral dieselauto’s, zo illustreren de doorlopende schandalen hierover, blijven buiten het laboratorium zelden binnen de normen. Onlangs maakte Volvo bekend geen volledig nieuwe dieselmotoren meer te gaan ontwikkelen, ze geloven er niet meer in.

Het frustrerende aan de situatie van de fietsers in stedelijk gebied is dat er, voor mensen die zich sneller willen voortbewegen, inmiddels volop alternatieven zijn: de elektrische fiets en elektrische scooter. Bezorgdiensten hebben dat allang ontdekt. Maar vooral die elektrische scooters zie je op weg naar OV-knooppunten nog maar heel weinig. Scooterbestuurders voelen blijkbaar nog geen andere verantwoordelijkheid dan die voor hun eigen comfort.

Wat voor scooters geldt, gaat onderhand net zo goed op voor auto’s, bussen en vrachtauto’s. Er zijn steeds meer elektrische varianten hierop verkrijgbaar. Met zijn lage bijtelling voor elektrische lease-auto’s stimuleert het rijk die transitie. De gemeente Amsterdam wil in 2025 enkel nog elektrische bussen hebben rondrijden, en zo zijn er meer gemeenten die vergelijkbare ambities stellen. Allemaal goede ontwikkelingen, maar over de hele linie gezien gaat het nog erg langzaam allemaal.

De volledige transitie naar elektrisch vervoer heeft ook tijd nodig. De industrie daarvoor zit nog in de opbouwfase. Maar kunnen we voor die tussenperiode niet iets slims bedenken om het openbaar vervoer niet alleen de duurzaamste maar ook de gezondste keuze te maken? Waarom ontwikkelen we in stedelijke gebieden geen schone lucht-routes? Routes waar enkel elektrisch of uitstootvrij vervoer gebruik van mag maken? Routes waar niet alleen fietsers, maar alle weggebruikers, van wandelaars tot automobilisten, zich in schone, gezonde lucht kunnen voortbewegen.

Langs deze routes zouden volop oplaadpunten te vinden moeten zijn voor elektrische fietsen, scooters en auto’s. Op de OV-terminals zouden bijvoorbeeld in de fietsparkeergarages hiervoor oplaadpunten gerealiseerd moeten worden.

Een verbod op niet-elektrische scooters lijkt misschien eenvoudiger. Aangezien al gauw 25% van de uitlaatgassen die fietsers binnenkrijgen daarvan afkomstig zijn, zal het ook best wat uitmaken. Een verbod op dieselauto’s heeft waarschijnlijk nog meer effect. Maar met verboden ontstaat er geen bewustwording rond dit thema, geen omslag in het denken hierover. Dat ontstaat als je mensen een keuze biedt en ze zo’n gezonde route laat ervaren. Ze zullen het letterlijk en figuurlijk als een verademing ervaren en al snel geen andere route meer willen nemen.

Na initiële weerstand tegen deze schone lucht-routes, zal er binnen afzienbare tijd een beweging ontstaan van omwonenden en gebruikers om ook hún route gezond te maken, en met voorstellen komen om de voorzieningen om er te sporten te verbeteren. Als een olievlek zullen stedelijke gebieden zo stap voor stap uitstootvrij gemaakt worden. Gemeenten die hier te laks in opereren, zullen zich op een bepaald moment voor de rechtbank moeten verantwoorden.

Want uiteindelijk gaat het hier om een ethische kwestie: doen we met z’n allen genoeg om de schadelijke gevolgen van fijnstof en ultrafijnstof te beperken en de bevolking van ons land gezond te houden? Met het groeiende bewijs van de schadelijkheid van fijnstof en ultrafijnstof en het groeiende aanbod van elektrische vervoersmiddelen, wordt die discussie langzaam maar zeker scherper. Het moet niet alleen anders, het kán ook.

Toen ik adviseur Jaap Wiedenhoff van ABT enige tijd geleden vroeg naar de grootste opgave van dit moment antwoordde hij zonder omhaal: fijnstof. Een bijzonder lastig thema, beaamde hij ook, omdat veel van onze vervoersmiddelen het uitstoten, maar ook onze industrie en landbouw. Het is overal, en de gezondheidsrisico’s worden enorm onderschat, stelde hij. Uiteindelijk is hiervoor een allesomvattende aanpak nodig. In stedelijk gebied vormt de aanpak van de uitstoot ervan door wegverkeer wat mij betreft wel een goed startpunt.

Luchtverontreiniging noemt Milieudefensie na roken en overgewicht de derde na grootste oorzaak van ziekte en sterfte in Nederland. Het kost ons volgens dezelfde organisatie jaarlijks 135.000 gezonde levensjaren. Daarbij komt dat de schade van fijnstof en ultrafijnstof, wat dan nog weer schadelijker is, alleen maar toeneemt met de hoeveelheid. Ook is er geen ondergrens voor schade vastgesteld. De normen de we hiervoor in Nederland voor hebben zijn niet meer dan een compromis. Wanneer de norm gehaald wordt, betekent dat niet dat er een gezonde situatie bestaat. Uiteindelijk is alleen zo min mogelijk het allerbeste.

Aangezien de schade bij doorlopende blootstelling blijft oplopen, telt ieder jaar dat we deze situatie laten voortduren. Welke gemeenten en rijksdiensten pakken deze handschoen op?

Zie voor de gezondheidsrisico’s van fijnstof bijvoorbeeld dit genuanceerde artikel van het Planbureau voor de Leefomgeving, maar ook dit scherpe dossier van Milieudefensie.

‘Blauw schuim’ is een (onregelmatig verschijnende) serie notities over de actuele ontwerppraktijk door Michiel van Raaij, hoofdredacteur van Architectenweb. De naam ‘Blauw schuim’ verwijst naar het materiaal waaruit veel schetsmaquettes worden gesneden. Net als bij een schetsmaquette wordt in ieder artikel in deze serie een ander idee uitgewerkt.

Trefwoorden

michiel van raaij schone lucht fijnstof blauw schuim

1	Merwede – overzicht stadsblokken eerste fase woensdag, 17 december
2	Purmerend kiest uit drie ontwerpen voor Schapenmarkt woensdag, 17 december
3	Faillissement V&D laat nog altijd sporen na in winkelgebieden donderdag, 18 december
4	Den Haag ziet ruimte voor meer woningen in gebied Laakhavens-Hollands Spoor vrijdag, 19 december
5	Voormalige jeugdgevangenis in Amsterdam getransformeerd en uitgebreid tot woongebouw woensdag, 17 december

Gerelateerde nieuwsberichten

Video: designer Christian Zanzotti ontwerpt elektrische scooter voor start-up uit Berlijn

23 augustus 2019

Blauw schuim: architecten transformeren omringende disciplines

18 september 2013

Blauw schuim: kwaliteit hoogbouw blijven bewaken in hoogconjunctuur

21 april 2017

Blauw schuim: van groei naar transities

17 oktober 2013

Rotterdam: lucht in stad schoner en gezonder

19 februari 2018

Reeks nieuwe plannen moet lucht schoner maken

26 maart 2018

Stedelingen willen af van vervuilende auto's

2 maart 2018

WHO: zeven miljoen doden door vervuilde lucht

2 mei 2018

Amsterdamse lucht alleen in Vondelpark onder strengere WHO-norm

24 november 2017

Blauw schuim: nog wachten op het digitale architectuurboek

25 oktober 2017

Verkeersborden tegen ongezonde lucht

15 februari 2018

Blauw schuim: maak van grachtengordel beste openbare ruimte van Nederland

25 augustus 2017

Blauw schuim: zet in op groeiende kennisuitwisseling met Midden-Oosten en Azië

20 september 2017

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Concrete ontwerpt woongebouw in Philadelphia met gevelkunst door tattoo-artist Henk Schiffmacher

3 uur geleden

Concrete heeft in een Philadelphia (VS) met Fishtown Urby een volgende bijdrage aan het Amerikaanse woonconcept Urby opgeleverd.

Rotterdamse Academie van Bouwkunst stelt twee curatoren aan om thematische lijnen te ontwikkelen

Gisteren, 11:20

De Rotterdamse Academie van Bouwkunst stelt Margit van Schaik aan als curator Architectuur en Jutta Hinterleitner als curator Stedenbouw.

Den Haag ziet ruimte voor meer woningen in gebied Laakhavens-Hollands Spoor

19 december, 3:15

De gemeente Den Haag ziet ruimte voor 11.000 nieuwe woningen in het gebied aan de Laakhavenzijde van station Hollands Spoor. Dat zijn er 2.400 meer dan de gemeente bij het begin van de planvorming dacht.

Gevarieerd kantoorlandschap voor Unilever in AIR Offices Rotterdam

19 december, 12:17

Levensmiddelenconcern Unilever heeft dit jaar twee verdiepingen betrokken in het voormalige V&D-pand in het centrum van Rotterdam. Fokkema & Partners ontwierp het interieur.

DNR geactualiseerd naar hedendaagse praktijk

19 december, 4:03

DNR2025 is compacter en beter op de hedendaagse praktijk afgestemd dan haar voorganger, met onder meer aandacht voor AI, privacy en kwaliteitsborging.