Blauw schuim: van groei naar transities

17 oktober 2013, 16:00

Voor de komende decennia wordt verwacht dat de Nederlandse economie slechts gematigd zal groeien. Dit betekent echter niet dat alles bij het oude blijft. Ingrijpende verschuivingen in onze maatschappij zullen veel werk opleveren voor architecten.

Sinds de Tweede Wereldoorlog is de Nederlandse economie enorm gegroeid. Op de golven van de stijgende arbeidsproductiviteit groeide onze welvaart mee. De stijging van de arbeidsproductiviteit is in de afgelopen twee decennia echter wel afgevlakt. De welvaartsgroei die we net voor de economische recessie meemaakten, leenden we bij de banken.

Nu we economisch een aantal jaren teruggezet zijn, voorspellen veel economen dat deze situatie voorlopig zo blijft. Volgens hen kunnen we een periode van gematigde economische groei tegemoet zien. Deze gematigde groei roept het beeld op van een land waarin nauwelijks nog wat verandert en voor architecten nauwelijks werk is. Dat is echter niet het geval.

Grote veranderingen in de manier waarop we wonen, werken en recreëren, de op hand zijnde energietransitie en de concentratie van werkgelegenheid in de grote steden zijn transities die niet direct zorgen voor een groei in onze welvaart. Onze economie als geheel groeit er niet mee, de samenstelling van onze economie verandert echter wel drastisch. Het zijn transities die op het ene punt in krimp resulteren en op een ander punt in groei.

Dit effect is op talloze terreinen te zien. Terwijl fysieke winkels op allerlei terreinen klanten verliezen, groeit de online verkoop al jaren. Terwijl de olie-industrie de komende decennia zal krimpen, zullen de bedrijven die betrokken zijn bij de opwekking van duurzame energie groeien.

De invoering van Het Nieuwe Werken laat zien hoe krimp in zichzelf ook veel werk oplevert. Met Het Nieuwe Werken kunnen bedrijven overal met minder kantoorruimte toe. De kantoorruimte die nog wel gebruikt wordt, moet opnieuw ingericht worden. Voor de kantoorruimte die niet langer gebruikt wordt, moet een nieuwe bestemming gevonden worden.

Al deze transities zullen een stevige impact hebben op de ruimtelijke inrichting van ons land. Voor architecten levert dit veel werk op: zowel de krimp als de groei moet ontworpen worden.

Concentratie van wonen en werken in de grote steden
Bekijken we Nederland als geheel dan zijn daar grote transities te zien. De werkgelegenheid concentreert zich steeds sterker in de grote steden in de Randstad. Als gevolg daarvan is de druk op de woningmarkt in de grote steden onverminderd groot. De nog altijd groeiende levensverwachting en toename van eenpersoonshuishoudens voeren de druk verder op.

De komende decennia is in de Randstad grote behoefte aan nieuwe, maar vooral ook andere woningen. Er zou weleens kunnen blijken dat we de afgelopen decennia veel teveel eengezinswoningen gebouwd hebben. Voor de komende periode bestaat er een grote behoefte aan nieuwe woningen die gemiddeld genomen misschien wat kleiner zijn, maar ook levensloopbestendig zijn. En woningen die in de stad liggen: dichtbij zorg en andere voorzieningen.

Aan de randen van ons land levert de concentratie van wonen en werken rond de grote steden bevolkingskrimp op, met bijbehorende ontwerpopgave. In de Randstad zelf zal het erom gaan de steden op een kwalitatieve manier te verdichten. De IJ-oevers in Amsterdam en de Rotterdamse binnenstad tonen hoe dit eruit kan zien. Alleen door verdichting kan het benodigde aantal nieuwe woningen toegevoegd worden en kunnen de (zorg)voorzieningen op een duurzame wijze bereikbaar blijven.

Tegelijkertijd zal de bestaande woningvoorraad verbeterd moeten worden. Niet alleen zal deze snel energiezuiniger gemaakt moeten worden, ook zal deze aangepast moeten worden aan de actuele eisen wat betreft comfort. Met alle nieuwbouw die we ieder jaar realiseren voegen we minder dan één procent toe aan de bestaande woningvoorraad. Van de 99% bestaande bouw is een groot deel toe aan een update. De komende periode ligt daar de grootste ontwerpopgave.

Vergelijkbaar ingrijpende transities zullen zich voltrekken in de maakindustrie en het landelijk gebied. De maakindustrie zal nog kennisintensiever worden dan nu al het geval is en zich concentreren rond de steden met belangrijke kennis- en onderwijsinstellingen. Het landelijk gebied zal verder geopend worden voor recreatie, terwijl de landbouw verduurzaamd wordt.

Herwaardering van het vakmanschap van de architect
In plaats van zich te richten op het vormgeven van economische groei, zouden architecten (en daarachter de bouw als geheel) zich moeten richten op het vormgeven van de transities in onze maatschappij.

Het type ontwerpwerk dat deze transities met zich meebrengt zal voor sommige architecten even wennen zijn. Nieuwbouw zal bijna altijd ingepast moeten worden in bestaand stedelijk gebied, met alle complexiteit van dien. Transformaties vragen om een bescheidener opstelling van de architect, met bijbehorend groot inlevingsvermogen in het bestaande.

Wat de nieuwbouw in de bestaande stad en de transformatie van bestaande gebouwen gemeenschappelijk hebben is dat ze van de architect een grote precisie vragen en veel behendigheid om stakeholders, opdrachtgevers en gemeenten in het project mee te trekken. Daarmee komt een sterkere nadruk te liggen op de kern van het architectenvak. Het zal nog nadrukkelijker om vakmanschap gaan. En daar wordt het architectenvak zeker niet oninteressanter van.

Architecten die snel geld willen verdienen of vinden dat ze het recht hebben om tenminste eenmaal in hun leven een nieuw theater te ontwerpen kunnen hun heil beter in Azië zoeken. Maar voor architecten die zich in willen zetten voor het verbeteren van de bestaande stad, en graag eenmaal in hun leven een theater willen verbeteren, zal er volop werk zijn. Uitgebouwd zijn we voorlopig nog niet.

‘Blauw schuim’ is een serie notities over de actuele ontwerppraktijk door Michiel van Raaij, hoofdredacteur van Architectenweb. De naam ‘Blauw schuim’ verwijst naar het materiaal waaruit veel schetsmaquettes worden gesneden. Net als bij een schetsmaquette wordt in ieder artikel in deze serie een ander idee uitgewerkt.

Trefwoorden

michiel van raaij transitie krimp vakmanschap groei stedelijke verdichting concentratie blauw schuim

1	Rotterdam verleent bouwvergunning voor Schieblokken vrijdag, 28 november
2	Nieuw voorstel voor renovatie en uitbreiding De Kuip woensdag, 26 november
3	MORE Architecture en Studio Nauta ontwerpen woontoren midden op Katendrecht donderdag, 27 november
4	Gemeenteraad stelt gebiedsvisie voor Bussum-Zuid vast donderdag, 27 november
5	Schiphol investeert tien miljard in nieuwe terminal en andere infrastructuur woensdag, 26 november

Gerelateerde nieuwsberichten

'Vertrouwen woningmarkt twaalf maanden gestegen'

17 december 2013

Video: Nieuwe Magere Brug

6 februari 2015

Winkelleegstand verder omhoog in 2013

13 januari 2014

Extra locaties voor 3.600 woningen Amsterdam

7 maart 2014

OESO: Nederland moet meer halen uit steden

25 april 2014

Blauw schuim: zet in op groeiende kennisuitwisseling met Midden-Oosten en Azië

20 september 2017

Blauw schuim: maak van grachtengordel beste openbare ruimte van Nederland

25 augustus 2017

Blauw schuim: creëer schone lucht-routes naar OV-knooppunten

26 mei 2017

Kamp wil 'start-ups' naar Amsterdam lokken

17 oktober 2014

Blauw schuim: kwaliteit hoogbouw blijven bewaken in hoogconjunctuur

21 april 2017

Blauw schuim: nog wachten op het digitale architectuurboek

25 oktober 2017

Blauw schuim: architecten transformeren omringende disciplines

18 september 2013

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Rijnboutt levert CityPromenade in Nieuwegein op

28 november, 4:30

Aan de oostzijde van het centrum van Nieuwegein is het project CityPromenade van Rijnboutt gereed gekomen.

Lisa De Visscher wordt nieuwe bouwmeester van Brussel

28 november, 3:31

Zij volgt in die rol Kristiaan Borret op, die de functie tien jaar lang vervulde. De Visscher leidde onder meer het tijdschrift A+ Architecture in Belgium en werkte als architect bij onder meer Neutelings Riedijk Architects.

Rustige baksteenarchitectuur geeft vernieuwd woonzorcentrum eenduidige uitstraling

28 november, 1:52

In Voorschoten is naar ontwerp van Woonwerk Architecten woonzorgcentrum Foreschate vernieuwd. Een deel van het complex onderging renovatie, een ander deel heeft plaatsgemaakt voor nieuwbouw.

Rotterdam verleent bouwvergunning voor Schieblokken

28 november, 11:26

Met een omvang van 47.000 vierkante meter wordt het complex tussen het Schiekadeblok en het spoor het grootste private nieuwbouwkantoor van Nederland.

Amsterdam zoekt vastgoedpartij die 'werkcorporatie' wil opzetten

28 november, 5:16

De Werkcorporatie Amsterdam moet helpen om kleinschalige en betaalbare bedrijfsruimtes voor bijvoorbeeld meubelmakers en loodgieters in de stad te realiseren.

Woningbezit investeerders neemt verder af in derde kwartaal

28 november, 2:38

De verkoopgolf van huurwoningen door investeerders hield in het derde kwartaal van dit jaar aan.

Euromast drie maanden dicht voor grote opknapbeurt

28 november, 12:24

Tot en met april volgend jaar worden de buitenkant van de toren en het restaurant gerenoveerd.

Limburg onderscheidt architect Jo Coenen met erepenning

28 november, 10:49

Hij kreeg de onderscheiding voor zijn ‘uitzonderlijke verdiensten voor het vakgebied van de architectuur en stedenbouw in Limburg, Nederland en daarbuiten’.