Tien ontwerpen geselecteerd voor Buitenplaats Koningsweg

Tien ontwerpen

geselecteerd voor Buitenplaats Koningsweg

De prijsvraag voor nieuwe vakantiewoningen op Buitenplaats Koningsweg heeft tien winnaars opgeleverd. De winnende ontwerpen zijn van de hand van – in alfabetische volgorde – Architectuur Maken, De Kort Van Schaik, Hans Jungerius, JCR Architecten, Korteknie Stuhlmacher Architecten, Kraft Architecten, opZoom architecten, Paes Architecture, Space Encounters en studio AAAN.

Op Buitenplaats Koningsweg op de Veluwe verrijzen volgend jaar elf bijzondere vakantiewoningen. Eén daarvan betreft de transformatie van een Rijksmonumentale kapel. Voor de overige tien heeft ontwikkelaar KondorWessels Projecten een prijsvraag uitgeschreven met als thema ‘camouflage’. Hier konden combinaties van particuliere opdrachtgevers en architectenbureaus zich voor inschrijven.

Uit zo’n 75 inzendingen heeft de jury, bestaande uit Harro de Jong (Buro Harro), Renkse van der Stoep (Roffaa), Hans van Loon (gemeente Arnhem) en Arnold Sprakel (KondorWessels Projecten) tien winnaars geselecteerd. In onderstaande video schetst Harro de Jong de opgave en introduceert hij de winnende ontwerpen, die hieronder in beeld en tekst nader toegelicht worden.

Follies

Ten noorden van Arnhem ligt de voormalige militaire vliegbasis Deelen. Dit eerder nog kleinere vliegveld is in de Tweede Wereldoorlog door de Duitse bezetters sterk uitgebreid en omringt met allerlei militaire gebouwen die zich voordeden als boerderijen en kleine dorpen.

Dit thema van camouflage is nu opgepakt voor de uitbreiding van Buitenplaats Koningsweg met elf vakantiewoningen. Ontwikkelaar KondorWessels spreekt in deze context van follies die in het bos ‘verstopt’ worden. “Bijzondere verblijven, die mens en dier voor de gek houden en zich verrassend goed voegen in het Veluwse landschap.”

“De term folly komt uit het Engels en betekent gekheid of dwaasheid”, legt KondorWessels uit. “Een folly is een bouwwerk dat met opzet nutteloos of bizar lijkt. Bedoeld als decoratie en ongeschikt voor huisvesting of andere functies. Follies werden in het verleden veel gebruikt als toevoegingen op landgoederen.”

“Zo was het eind 18e tot begin 19e eeuw mode om op een landgoed romantische elementen te laten bouwen. Populair waren geconstrueerde ruïnes en grotten van kippengaas en beton, namaakkapellen, verblijfplaatsen voor kluizenaars en watervallen. Mooie voorbeelden van folly-waterpartijen zijn te vinden in Park Sonsbeek en in het park van Kasteel Rosendael.”

Hieronder een overzicht van de winnende ontwerpen.

Architectuur Maken

“Folly BAT is een sculptuur die opduikt aan de bosrand. Waar de bomen zich uitstrekken naar het zonlicht, buigt de folly juist voorover richting de bomen. De gevel is om het volume heen gevouwen, zoals een vleermuis zijn vleugel om zich heen slaat. En als je dichterbij komt, blijkt dat die sculptuur een vleermuistoren is, die het verblijf voor recreanten verhult.”

“Onder de ‘vouwen’ in het gevelmateriaal bevinden zich invliegopeningen met zomerverblijven voor de vleermuizen. Daarnaast wordt de bestaande kelder geschikt gemaakt als winterverblijf voor vleermuizen. [...] Het compacte recreatieverblijf bestaat uit twee opgetilde verdiepingen met daarop de buitenruimte. De hoogst gelegen leefverdieping kijkt uit over de akker en in het westen – waar de zon ondergaat – is het bos dichtbij. Vanuit de slaapverdieping is er uitzicht richting het oostelijk gelegen pad – je wordt wakker van de zon die tussen de bomen opkomt.”

De Kort Van Schaik

De door hen ontworpen vakantiewoning hebben De Kort Van Schaik uitgewerkt als een schuilplaats. “Met zijn gefacetteerde vorm en matzwarte uitstraling is het ontwerp geïnspireerd op de stealth-technologie die wordt gebruikt om objecten te verbergen voor de radar. Wanneer de woning niet in gebruik is, kunnen de geperforeerde terrassen worden opgevouwen, waardoor de hut een verrassend en bijzonder object in het bos wordt.”

JCR Architecten

“Het landschap vouwt omhoog en wordt scherp afgesneden. Het snijvlak wordt gevormd door een spiegelend venster dat het verborgen volume op een geheel andere wijze camoufleert. Het venster creëert een folly die als een observatorium wijds over het terrein kijkt en zijn omgeving aanschouwt. Een geborgen ruimte die deels wegzakt in de aarde en uit het landschap verrijst.”

“Via de industriële deur daal je tot je middel de diepte in en kom je in een spannende, hoge ruimte geheel omgeven door een glazen wand. Omgeven door groen, richt de schuine kap je blik naar buiten; over het maaiveld, maar ook richting de boomtoppen die volledig in beeld komen. Elke ruimte in de folly heeft toegang tot dit beeld. Het woondeel, de bedsteden en zelfs het toilet zijn gericht naar buiten. Door de spiegelende camouflage is er een vrij beeld op de natuur maar zonder je bespied te voelen. De folly is een veilige cocon om je in terug te trekken en in alle weersomstandigheden een rijke ervaring. De opengevouwen ruimte wordt door zware kolommen opgevangen en bestaat uit robuuste materialen zoals in het werk gestort beton, bonkig hout en een verfijnde vliesgevel. Deze combinatie maakt de folly spartaans maar ook delicaat.”

“Uitgangspunt is om geen natuur weg te halen. Het benodigde bouwoppervlak wordt opgetild en de natuur wordt als het ware los geknipt en omhoog gevouwen. Het landschap en de bijbehorende dieren krijgen een prominente plek op het dak. Een betonnen volume dat als een soort steunbeer door het ontwerp loopt en uit het groene dak steekt is een verblijfsplek voor dieren. Hogerop in het betonnen volume zijn holtes gemaakt voor vogels en aan de bovenzijde van de kolom is ruimte voor een aantal vleermuizen.”

Korteknie Stuhlmacher Architecten

“Het ontwerp van deze folly is geïnspireerd op een veelvoorkomend bouwwerkje in de Nederlandse natuur: de vogelspothut. Dergelijke hutten dienen zo onopvallend mogelijk te zijn en tegelijkertijd uitzicht en overzicht te bieden.”

“Deze folly is van het maaiveld opgetild en op palen gezet. Het optillen dient twee doelen: om de wortels en waterhuishouding van de grote beuk ernaast te beschermen en om hoogte te creëren voor uitzicht. Bovendien wordt zo het gezichtsveld op ooghoogte zo min mogelijk verstoord. De folly staat als een eigenzinnig volume in het landschap. Eigenwijs en trots als de luiken open staan, bescheiden en onopvallend als de luiken dicht zijn.”

“Met deze folly willen we de bezoeker naar het grote en het kleine laten kijken. Het gaat ons niet alleen om het uitzicht in de verte maar ook om de vele kleine details waaruit de natuur van de Veluwe bestaat: om insecten, vogels en planten. In de gevelbekleding voorzien we welbewust ruimten, spleten, kieren en holtes voor vogels en insecten. Wie dacht dat hij voor het uitzicht kwam, ontdekt dat de kleine schaal van het landschap minstens even interessant is, en van vitaal belang voor het natuurbehoud.”

Kraft Architecten (1)

De vakantiewoning ‘Hooiberg, Verbergt, Herbergt’ naar ontwerp van Kraft Architecten is gepositioneerd aan de rand van een boeren akker. “Van verbergen kan hier geen sprake zijn: deze folly staat vol in het zicht. Aansluitend op de 7 Provinciën – bunkers die zich vanuit de lucht gezien vermomden als boerderijen – doet deze follie zich daarom voor als een ouderwetse hooiberg: een vernaculaire typologie met een hoge formele en iconische kwaliteit, een echte folly.”

“Door versterkte, karikaturale proporties, de rondom uniforme gevel en alle gevelopeningen te verbergen achter luiken ontstaat een abstract object dat vervreemdt en waarvan de functie zich laat raden. Wanneer het zich opent, waarbij natuurlijk ook het dak opgetakeld wordt – zoals een hooiberg betaamt – openbaart zich een klein vakantiehuisje met prachtig uitzicht vanaf het dak en een strogevel waarin en waarachter plaats is voor mens en dier.’

Kraft Architecten (2)

Naast bovengenoemde vakantiewoning heeft Kraft Architecten ook een ontwerp gemaakt voor de transformatie van De Kleine Kapel. “Op de Koningsweg staat sinds mensenheugenis het zwaar vervallen, maar rijksmonumentale, houten kapelletje, voorheen mortuarium van Kamp Koningsweg-Noord. Het kapelletje wordt momenteel volledig gerestaureerd en zal herplaatst worden op het terrein als één van de elf follies. Hierbij krijgt het ook de functie van vakantiewoning.”

Om de binnenruimte van de oude kapel open te houden, maar tegelijkertijd wel ruimte te maken voor aanvullende vertrekken, wordt de kapel op een nieuw souterrain geplaatst. “Dit souterrain huisvest de slaapkamers, badkamer en techniek en is half in de bodem verzonken. Door de natuurlijke glooiing van het terrein licht te versterken, wordt het souterrain aan het zicht onttrokken. Aan de noordzijde golft het landschap echter naar beneden om daglicht en uitzicht te bieden aan de slaapvertrekken. Deze worden gecamoufleerd door een spiegelende gevel die de begroeiing van de bosondergrond weerkaatst en zo de nieuwe functie aan het zicht onttrekt.”

opZoom architecten

“De folly is een passant in het landschap, waar de natuur de constante is. Het vrije volume maakt zich door zijn vorm los van het veld en lijkt net te zijn neergestreken. Het oog aan de noordzijde van de folly is getuige van de overweldigende omgeving. Deze grote gevelopening staat in sterk contrast met het verder gesloten karakter van de folly.

“De beschermende functie van een huis is de laatste decennia zo sterk doorgevoerd dat we verder af zijn komen te staan van de natuur. De folly brengt mens en natuur weer samen. Naast het grote oog van de folly is de snede in het volume een fysieke doorbraak in deze barrière. In de snede tussen de woonkamer en slaapkamer is de bewoner buiten. De ooggetuige zoekt de nabijheid van de seizoenen, de zon, de temperatuurverschillen, de sterrenhemel, het bioritme – zij worden je huisgenoten. Ook ’s nachts vanuit je bed is je blik gericht op de sterrenhemel.”

“De natuurlijke materialen benadrukken het thema. De buitengevel krijgt een huid van donker gebeitste shingles en het interieur wordt juist uitgevoerd in een lichtere houttint. Door de keuken en badkamer centraal te plaatsen, ontstaan vrije wanden en is er een sterke continu doorlopende ruimte.”

Paes Architecture

Een vogelhuisje op hoge poten noemt Paes Architecture deze folly. Deze vakantiewoning, die de naam Vreemde Vogels heeft gekregen, wordt strategisch gepositioneerd in de groene omgeving en zo goed mogelijk gericht op de zon. “Je verblijft op hoogte tussen de bladeren en beleeft op die manier Buitenplaats Koningsweg vanuit een bijzonder perspectief. Het wordt een verblijfsplek voor één of twee personen en af en toe een bezoeker. Een plek waar je in alle rust tot jezelf en dichter tot elkaar komt. Een ‘retreat’ op hoogte tussen de bladeren van de bomen, waar je in alle stilte en rust komt werken, lezen en wandelen.”

“De aanwezigheid van Vreemde Vogels zal in eerste instantie niet opvallen, omdat het volume verscholen ligt tussen de bladeren. Dichterbij ervaar je de kenmerkende vormgeving van een vogelhuis. Deze ervaring versterken we met een terughoudende materiaalkeuze die zorgt voor een balans tussen minimale architectuur en weelderige natuur. Vreemde Vogels richt zich op minimale belasting van de groene omgeving met respect voor de bestaande bomen en staat enkel op slanke poten met een open stalen wenteltrap. Verder laat het de bosgrond ongemoeid. Vreemde Vogels biedt niet alleen plek aan menselijke bezoekers, het wordt ook een thuis voor de originele bewoners van de Buitenplaats: de vogels.”

Space Encounters

Een mysterieus object dat wel afkomstig lijkt uit een science fiction film. Space Encounters vergelijkt het ontwerp zelf met de toch ook wel mysterieuze hunebedden. Pas als in het gebruik allerlei luiken geopend worden en die een hoog opgetilde vakantiewoning onthullen, wordt het mysterie opgelost.

De vakantiewoning, die Dolmen genoemd is, kan zich dus transformeren. “In de gesloten toestand is het een schuilplaats voor de dieren. Achter de houten huid in de poten zijn nestkasten verborgen. Voor vleermuizen en vogels, voor eekhoorns en insecten. Als de luiken in de doos omhoog draaien, opent de Dolmen zich, en verbindt de binnenruimte zich met de omliggende natuur.”

“Dolmen wordt tijdelijk bewoond door mensen. ‘s Avonds met gesloten luiken, wordt het donker van de aanstaande nacht gerespecteerd. Dolmen staat op poten om de continuïteit van het landschap zo min mogelijk te verstoren. Tevens ontstaat er een natuurlijke afstand waardoor de tijdelijke bewoner en de passerende wandelaar ongestoord van de natuur kunnen genieten.”

studio AAAN

De particuliere opdrachtgevers van studio AAAN willen hun folly inzetten als vakantiewoning, maar ook als vergaderlocatie. Wanneer de folly buiten gebruik of afgesloten is, toont deze zich als een rechthoekige stapeling van houten balken. In de avonduren – bij gebruik – schijnt het licht tussen de balken door. Overdag – bij gebruik – opent de folly zich met grote luiken en onthult het ook een verborgen dakterras.

“Een plek middenin de natuur waarin architectuur en natuur hand in hand gaan. Een
plek waar onze gasten onthaasten en ontspannen; verrassend verscholen in de natuur. Dat kan in de vorm van een weekend waarin gasten zich laten onderdompelen in de natuur of door de folly aan te bieden als vergaderlocatie.”

In het bovenstaande overzicht mist nog het ontwerp van Hans Jungerius. Zodra we van hem daar materiaal van hebben ontvangen, zullen we dat ontwerp toevoegen.