2014: de meest prominente projecten

24 december 2014, 10:54

Het afgelopen jaar heeft een aantal markante en grootschalige openbare gebouwen opgeleverd. Daarnaast is net als in 2013 een opvallend aantal gebouwen met kunst- en cultuurbestemming gerealiseerd. Ook transformatie gaat grootschalig: hele kantoorwijken krijgen een nieuwe bestemming.

Tekst Robert Muis

Met in de laatste maand van het jaar nog eens de vijfde bekroning in de vorm van de Rotterdam Architectuurprijs zou je Rotterdam Centraal als 'het project van 2014' kunnen bestempelen.

Naast de verworven prijzen is het stationsgebouw - ontworpen door Team CS, bestaande uit Benthem Crouwel Architekten, MVSA Meyer en van Schooten Architecten en West 8 - ook nog eens genomineerd voor de Nederlandse Bouwprijs en staat het op de longlist voor de Mies van der Rohe Award. Rotterdam Centraal, met zijn kenmerkende spitse luifel, werd in maart geopend.

Reisbestemming Rotterdam
Een tweede veelbesproken project in de Maasstad is de Markthal van MVRDV, geopend in oktober. Het appartementencomplex dat een versmarkt overwelft kreeg internationaal grote aandacht en waardering. Rotterdam lijkt met de voltooiing van dergelijke projecten zijn titel als architectuurstad weer waar te maken; dat ligt echter niet alleen in de iconische gebouwen.

Zoals de vakjury van de Rotterdam Architectuurprijs ook opmerkte, komt tussen al die imposante gebouwen het stedelijk weefsel meer en meer tot wasdom. De oplevering van Rotterdam Centraal en de Markthal heeft er toe bijgedragen dat de stad internationaal als reistip is aangemerkt.

Andere hoogtepunten voor Rotterdam waren onder andere de heropening van de Kunsthal na een verbouwing door OMA en de plaatsing van de Van Nellefabriek op de werelderfgoedlijst van Unesco. In mei is het Feyenoord Founders Consortium (FFC), waarvan BAM deel uitmaakt, aangewezen om stadion De Kuip te vernieuwen; architect Rein Jansma is in juli aan het consortium toegevoegd.

Minder verkwikkelijk was de discussie rond de ontwerpwedstrijd voor het collectiegebouw van het Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam. Aanvankelijk werd vanwege een vermeende procedurefout winnaar MVRDV uitgesloten van aanbesteding, maar in een kort geding oordeelde de rechter dat de diskwalificatie onterecht was.

In april startte het actiecomité Vrienden van het Park een handtekeningenactie tegen de realisatie van het collectiegebouw. Het comité is het oneens met de beoogde locatie - in het Museumpark - en heeft bovendien twijfels over de voorgespiegelde kosten.

Iconisch, lek en geschrapt
Ook in Utrecht is in 2014 een aantal iconische gebouwen geopend: het Stadskantoor in oktober en TivoliVredenburg in juli. Met de oplevering van het Stadskantoor (Kraaijvanger), gelegen op een verhoogd plein en de trappartij met grote fietsenstalling eronder (eveneens Kraaijvanger) begint het stationsgebied aan de Jaarbeurszijde van het Centraal Station een gezicht te krijgen.

De oplevering van een eerste woonblok van Architectenbureau Marlies Rohmer – na zeventien jaar volharden – op de Kop van Lombok versterkt de verbinding met Utrecht-west. Aan de centrumzijde is op de rand van het stationsgebied muziekpaleis TivoliVredenburg (hoofarchitect Architectuurstudio HH) opgeleverd. Het project kampte al snel met problemen: geluidslekken tussen een aantal zalen en - mede als gevolg daarvan - een te verwachten exploitatietekort.

Tegenover de opgeleverde grootschalige Utrechtse projecten staat de definitieve streep die de gemeenteraad in januari zette door de plannen voor de megabibliotheek annex filmcomplex en appartementengebouw Bieb++. Het was niet het enige grootschalige project dat na een slepende wel-niet-periode in 2014 definitief werd geschrapt.

Leek het eind 2013 nog doorgang te kunnen vinden, in Arnhem is het Kunstencluster ArtA sinds de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 echt van de baan. Volgens de winnaars SP, D66, GroenLinks en CDA zou doorgaan met het kostbare nieuwbouwplan geen recht doen aan de uitslag van de verkiezingen.

Ook de omstreden plannen voor het Spuiforum in Den Haag leken aan het eind van vorig jaar doorgang te vinden, maar werden begin 2014 definitief van tafel geveegd. In november heeft het stadsbestuur gekozen voor 'een samenhangende gebiedsontwikkeling Spuikwartier', met aanbesteding via Design, Build & Maintain voor het nieuwe onderwijs- en cultuurcomplex als onderdeel.

Monumenten en musea
De Pier van Scheveningen lijkt in 2014, na veel discussies, plannen en een prijsvraag wel een nieuwe toekomst te hebben gekregen. In oktober hebben hotelbedrijf Danzep en vastgoedbedrijf KondorWessels het bouwwerk gekocht, vanaf volgende zomer is het weer open voor publiek. In september is de door Bernard Tschumi ontworpen Nieuwe Haagse Passage geopend. De winkelpassage verbindt de oude Passage uit 1885 met de Grote Marktstraat.

In juni beleefde Den Haag de feestelijke heropening van het verbouwde en uitgebreide Mauritshuis. Hans van Heeswijk ontwierp een ondergrondse foyer die het monument verbindt met het naastgelegen art deco-gebouw Plein 26. De verbouwing van een ander museum, het Rijksmuseum in Amsterdam, is eveneens dit jaar volledig afgerond met de opening van de Philipsvleugel. Het bijgebouw is aangepakt door Cruz y Ortiz en Van Hoogevest Architecten, die ook het hoofdgebouw hebben verbouwd.

In december is tot slot het geheel nieuwe Nationaal Militair Museum (NMM) geopend. Op de voormalige militaire vliegbasis Soesterberg is een groot park aangelegd en een transparant museumgebouw gerealiseerd, naar ontwerp van Felix Claus Dick van Wageningen Architecten. De inrichting is gedaan door Kossmann.dejong en H+N+S Landschapsarchitecten is verantwoordelijk voor het buitenterrein.

Grootschalige transformatie
Terwijl er door het jaar heen regelmatig berichten waren dat de leegstand van winkels en kantoren almaar toenam, meldde Rotterdam dat de leegstand werd teruggedrongen en Amsterdam dat de leegstand nauwelijks toenam. Herbestemming van kantoorgebouwen was een belangrijk instrument.

Het voormalige douanegebouw aan de Rotterdamse Westzeedijk wordt bijvoorbeeld herbestemd als woonruimte voor studenten; het Amsterdamse Volkskrantgebouw is getransformeerd tot het VolksHotel en in november is de Campus Diemen Zuid geopend. De op Amerikaanse leest geschoeide campus omvat onder meer 940 studentenwoningen en sportvoorzieningen in getransformeerde kantoren.

In Diemen-Zuid is diezelfde maand gestart met de sloop van dertig hectare aan kantoorgebouwen om plaats te maken voor een nieuwe, stedelijke woonwijk met ruim 3.000 woningen. Het strategisch masterplan voor het gebied is opgesteld door KAW, met ruimte voor organische groei. Sjoerd Soeters heeft een stedenbouwkundig ontwerp voor de woonwijk gemaakt.

Ook het voormalige havengebied Buiksloterham wordt herontwikkeld aan de hand van een dynamisch masterplan; het Cityplot-concept is bedacht door Studioninedots en doorontwikkeld in samenwerking met DELVA Landscape Architects.

Cultuurgebouwen
Naast het eerder genoemde muziekgebouw TivoliVredenburg is in 2014 een opvallend aantal poppodia geopend. Begin dit jaar heropende Hedon Zwolle, dat is 'vernieuwbouwd' door TenBrasWestinga. In Nijmegen heeft popzaal Doornroosje een nieuw onderkomen in een multifunctionele complex van architectenbureau AGS. In Venlo is poppodium Grenswerk van Van Dongen–Koschuch Architects & Planners opgeleverd en Leiden heeft het nieuwe poppodium Gebr. De Nobel, ontworpen door Ector Hoogstad Architecten.

Er waren meer opvallende cultuurgebouwen die afgelopen jaar de deuren (her)openden. In Spijkenisse heeft Theater De Stoep sinds oktober een nieuw gebouw, ontworpen door UNStudio, dat zich kenmerkt door beheerst golvende lijnen. Theatergebouw Kunstmin in Dordrecht is gerestaureerd en uitgebreid door Greiner Van Goor Huijten Architecten, met respect voor de negentiende architectuur van Jan Verheul en de bijzondere renovatie uit de late jaren dertig door Sybold van Ravesteyn.

In Helmond is door Cepezed de Cacaofabriek getransformeerd tot cultuurcluster met onder meer poppodium, galerie, filmhuis, ateliers en horeca. In Amersfoort in het door Neutelings Riedijk Architecten ontworpen Eemhuis geopend. Het gebouw huisvest vier culturele instellingen.

Trefwoorden

jaaroverzicht 2014

1	Lee Towers in Rotterdam opgeleverd maandag, 11 november
2	Eerste paal Huis van Delft geslagen vrijdag, 08 november
3	'Brainport Eindhoven loopt vast' maandag, 11 november
4	PosadMaxwan tekent ruimtelijk ontwikkelperspectief voor campus TU Delft dinsdag, 12 november
5	Vughtse villa ontworpen als traditionele hoeve dinsdag, 12 november