Zien–gezien worden bij poppodium Van Dongen–Koschuch

29 oktober 2014, 10:30

In Venlo is het eerste project van Van Dongen–Koschuch Architects & Planners opgeleverd: poppodium Grenswerk. Met het project geeft het nieuwe bureau een sterk visitekaartje af. Met de ervaring van Frits van Dongen en de vernieuwingsdrang van Patrick Koschuch is een poppodium van grootse klasse afgeleverd.

Voor de ramen is in het ontwerp van Van Dongen–Koschuch de hoofdrol weggelegd. In een variatie van maten en in een schijnbaar willekeurig patroon zijn ze ‘geponst’ door de bakstenen gevel en betonnen binnengevel. Zowel overdag als ’s avonds bieden de ramen vanaf de straat een strategisch ingekaderde blik naar binnen: door de buitengevel de foyer en het café in, maar door de binnengevel ook de repetitieruimtes en zelfs de zaal in. Andersom bieden de ramen van binnen steeds doorkijken naar de stad. Poppodium en stad worden met dit ontwerp innig met elkaar verbonden.

Bij de opening van het gebouw op woensdag 15 oktober roemde architect Patrick Koschuch de gemeente Venlo voor het feit dat ze het poppodium niet aan de rand van de stad geplaatst hebben, maar middenin de binnenstad. Het gebouw staat op het punt waar een van de belangrijkste assen in de oude binnenstad bij de, volgens een masterplan van Bob van Reeth, vernieuwde Maaskade aankomt. In dit door winkels gedomineerde gebied vormt het poppodium een welkom cultureel element.

Volgens wethouder Vera Taks van de gemeente past de investering in dit poppodium bij de ambitie van de gemeente om van Venlo een centrum voor de regio te maken en met een gevarieerd cultureel aanbod ook hoogopgeleiden aan de stad te binden. “Voor iedere baan voor een hoogopgeleide zijn er zeven banen voor lager opgeleiden.” Ook Venlo moet een creative class krijgen, zoals Richard Florida die omschreven heeft.

De ramen
Over de ramen in het poppodium kunnen de architecten veel vertellen. “Het grote raam daar bovenin de kopgevel is het belangrijkste raam van het gebouw”, legt Koschuch uit. Vanaf de straat is door dat raam de activiteit in bovenste foyer te zien. “Vanuit de stad is zo te zien hoeveel er in het gebouw gebeurt.” Binnen vormt het grote raam een soort nis in de gevel en kan door de lange straat ervoor ver de oude binnenstad in gekeken worden.

Omdat de voor het gebouw beschikbare kavel klein was, hebben de architecten ervoor gekozen de zaal op de eerste verdieping te leggen. De opdrachtgever wilde het liefst alle functies op de begane grond hebben, vertelt Koschuch: entree, foyer, café, zaal en expeditie. Dat had volgens de architect wel gekund, maar weinig ruimtelijke kwaliteit opgeleverd. Door de zaal op te tillen ontstond er ruimte voor een genereuze entree en heeft het café alle ruimte.

Als gevolg van de keuze om de zaal op te tillen konden ook de vijf repetitieruimtes, waar bijvoorbeeld bands kunnen oefenen, op de begane grond een plek krijgen. Deze ruimtes worden volgens Koschuch vooral overdag gebruikt. Via ramen in de buitengevel en binnengevel is dit vanaf de straat te zien. Na binnenkomst loop je er direct langs. Heel belangrijk voor de beleving van het gebouw door de stad, vindt Koschuch.

Verleiding
Bezoekers van het poppodium worden via een compacte entreezone een spectaculaire foyer ingeleid die over de volledige hoogte van het gebouw loopt. Langs de buitengevel loopt een brede trap eerst naar de eerste verdieping, waar vandaan de zaal betreden kan worden, en dan verder naar de tweede verdieping, waar vandaan het balkon van de zaal ontsloten wordt. Vanaf het hoogste niveau steekt een smal zijbalkon vervaarlijk naar voren. Diagonale kolommen die de gevel ondersteunen versterken de verticale ruimtelijkheid verder.

“We wilden meer dan een wow”, stelde architect en rijksbouwmeester Frits van Dongen bij de opening. “We wilden een wow-wow.” Later voegt Koschuch eraan toe dat de verticale foyer het publiek moet verleiden binnen te komen en de trap te beklimmen. De foyers hierachter zijn echter bewust compact gehouden. De foyer van een poppodium wordt heel anders gebruikt dan dat van een theater, legt hij uit: in de foyer van een poppodium wil je het optreden binnen blijven meebeleven als je even nieuwe drankjes haalt, het toilet bezoekt of even een praatje maakt. “Je wilt in de sfeer van zaal blijven, er niet aan ontsnappen.”

De duurste ramen
De ruime ervaring van Van Dongen en Koschuch met het ontwerp van dergelijke gebouwen is overal in het interieur terug te zien, maar toont zich het best in de manier waarop de verlichting in de foyer en de zaal is opgelost. Rond de ramen zijn smalle, verlichte kaders aangebracht. Meer verlichting is er niet. Het resultaat is verbluffend in zijn eenvoud. Niet alleen lopen dag en nacht zo wat licht/verlichting betreft subtiel in elkaar over, over het interieur hangt hierdoor ook een bijzondere rust. Knap dat de architecten dit zo voor elkaar gekregen hebben.

De verlichte kaders zijn in de zaal doorgezet. Hier zijn ze rond akoestische panelen aangebracht, maar ook rond twee ramen. Van hieruit bieden de twee ramen wederom uitzicht op de foyer en de stad erachter. “De duurste ramen van het gebouw”, vertelt Koschuch. “Want binnenin de zaal wordt 120dB aan geluid geproduceerd, terwijl je daar buiten niets van moet kunnen horen.” Deze ramen maakt het gehanteerde ruimtelijke concept helemaal af en onderstreept nog eens het stedelijke karakter van het gebouw. De ingreep roept ook de vraag op waarom niet meer poppodia dergelijke ramen hebben; waarom zijn deze toch altijd zo gesloten?

In zijn ontwerp voor Theater de Stoep in Spijkenisse heeft Ben van Berkel van UNStudio ingezet op de vormgeving van één verdraaiing in één gevel. Binnen de Nederlandse bouwbudgetten is een dergelijke focus noodzakelijk, beaamt Koschuch, die vertelt dat hij met zijn bureau in het ontwerpproces van Poppodium Grenswerk zeer bewust ook maar op één ding heeft ingezet: de ramen. Doordat de ramen overal in het gebouw zichtbaar zijn en het karakter ervan dragen, ervaar je dit niet als een zwaktebod, maar als een meesterzet. De ramen maken het gebouw tot wat het is.

Rationaliteit
De inzet op de realisatie van de ramen betekent overigens allerminst dat het ontwerp van het poppodium verder onzorgvuldig in elkaar steekt – in tegendeel. In de rest van het ontwerp overheerst in de woorden van Koschuch ‘een grote rationaliteit.’ Een goed voorbeeld is de betonnen binnengevel die een reliëf heeft gekregen door het gebruik van een mal uit houten planken. De uitstraling hiervan sluit goed aan bij de beleving van het poppodium, maar door het ontbreken van een wandafwerking is het volgens Koschuch ook een zeer economische keuze.

Een opvallend element in het ontwerp is nog de verbinding die gelegd is tussen de foyer en de artiestenruimte. Vanuit de verticale foyer kan via een volledig glazen wand gewoon meegekeken worden naar de voorbereiding van de artiesten die even later op het podium zullen verschijnen. Het heeft wel iets voyeuristisch, maar als live behind the scenes geeft een bijzondere extra dimensie aan de beleving van de muziek. Indien gewenst kunnen de artiesten zich even afzonderen door een gordijn dicht te trekken, maar in principe staat het gordijn open. Het benadrukt nogmaals het thema van het gebouw: zien en gezien worden. En daar gaat uitgaan voor een belangrijk deel toch ook over?

Verzonnen verleden
Van buiten ziet Grenswerk er op het eerste gezicht uit als een oud bakstenen pakhuis dat een nieuwe functie heeft gekregen als poppodium. De verschillende plaatsing van de vierkante ramen en de dichtgemetselde gevelopeningen moet dit volgens Van Dongen–Koschuch illustreren. Als beeld werkt het. Maar wáár is het niet. Het is een verzonnen verleden, een pakhuis dat er, in de woorden van de architecten, op deze plek had kunnen staan.

Binnen het masterplan van Bob van Reeth was dit deel van de Maasoever eigenlijk bestemd voor woningbouw. De hierbij gedachte historiserende uitstraling was vastgelegd in het bestemmingsplan. En toen bedacht de gemeente om hier het poppodium te realiseren. Van Dongen–Koschuch is binnen het vastgestelde kader aan de slag gegaan en is hier achteraf dankbaar voor. De gevraagde zadeldaken verlenen de zaal binnen een unieke ruimtelijkheid. Ook sluit het nieuwe gebouw zo als vanzelf aan bij de oudere bebouwing in de binnenstad.

Had het gevelontwerp niet nog net wat abstracter moeten zijn, om nadrukkelijker te illustreren dat het een fantoom van een pakhuis is? Koschuch vertelt dat hij met zijn bureau gezocht heeft naar een evenwicht tussen teveel detail en teveel abstractie. “Met dit ontwerp wordt de schaal van de omgeving naar ons idee het beste in dit gebouw doorgezet.” Op de monochrome achtergrond komt het logo van Grenswerk goed uit. “Dat hebben ze er zonder overleg gewoon op geschilderd”, vertelt Koschuch trots. “Zo hoort dat ook bij zo’n gebouw, daar mag je gebruikssporen op zien, graag zelfs.” Het robuuste ontwerp kan het goed hebben.

Het interieur van poppodium Grenswerk heeft Van Dongen–Koschuch ontworpen in samenwerking met ILA.

Trefwoorden

poppodium van dongen-koschuch architects and planners grenswerk venlo michiel van raaij patrick koschuch interieur hospitality frits van dongen

1	Omgevingsvergunning voor twee woontorens op Katendrecht Rotterdam onherroepelijk woensdag, 2 april
2	Zeven nominaties BNA Beste Gebouw van het Jaar 2025 maandag, 31 maart
3	Team met Studio Nauta en Pieter Bedaux presenteert hun inzending voor M HKA maandag, 31 maart
4	Strategische visie van MVRDV voor ‘kwaliteitssprong’ Roosendaal donderdag, 27 maart
5	De waarde van tijd donderdag, 27 maart

Gerelateerde nieuwsberichten

Bouwblok met stadskantoor Venlo gecompleteerd met woningbouw

17 oktober 2022

Mannoury – open bouwen en slim dak

7 juli 2022

Koschuch Architects ontwerpt woontoren in Haarlem Schalkwijk

6 december 2023

Koschuch Architects ontwerpt woontoren aan de Waal in Nijmegen

4 januari 2024

Frits van Dongen wint Koreaanse woningbouwprijs

30 september 2016

Architectenweb en Van Dongen-Koschuch organiseren rondleiding door vernieuwde Musis Sacrum

17 augustus 2017

Frits van Dongen stopt als Rijksbouwmeester

13 november 2014

Architectenweb houdt excursie centrum Nieuwegein

24 september 2012

DO cultuurcomplex Den Helder gepresenteerd

30 mei 2013

Van Dongen-Koschuch verbouwt Musis Sacrum

18 september 2014

Alkmaar krijgt 'frivool en uitnodigend' poppodium

28 augustus 2014

Dubbele woontoren voor Rotterdamse Wilhelminapier

19 maart 2014

Visie voor Pforzheim door Amsterdams bureau

15 mei 2013

Geslaagde excursie naar ‘Nieuw Nieuwegein’

9 oktober 2012

de Architekten Cie. ontwerpt poppodium Venlo

3 april 2012

Van Dongen en Koschuch starten nieuw bureau

2 juli 2012

'Cradle to Cradle'-stadskantoor Venlo opgeleverd

17 juni 2016

Rotterdam stopt procedure poppodium

4 maart 2015

Glazen wanden bieden theater Den Helder zeldzame kwaliteit

22 oktober 2015

Video: stop-motion multifunctioneel kantoor Carlink

14 november 2014

Themaperiode ‘Leisure’ van start

21 april 2015

Van Dongen–Koschuch ontwerpt Speelhuis

28 april 2015

Architectenweb houdt Het Grote Leisure Congres

28 mei 2015

Leids poppodium Gebr. De Nobel geopend

4 december 2014

BiermanHenket presenteert plan Museum van Bommel van Dam

2 januari 2019

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Algemeen en artistiek directeur Aric Chen verlaat Nieuwe Instituut

Gisteren, 17:07

Aric Chen heeft aangekondigd per 27 juni 2025 het Nieuwe Instituut in Rotterdam te verlaten voor een nieuwe uitdaging.

Omgevingsvergunning voor twee woontorens op Katendrecht Rotterdam onherroepelijk

Gisteren, 13:02

Op ‘de pols van Katendrecht’ in Rotterdam komt een gebouw met twee woontorens naar ontwerp van KCAP. Woongebouw De Bund weerspiegelt, in vormgeving en materialisering, de voormalige robuuste industriële gebouwen in het havengebied.

LEVS, Metabolic en Copper8 publiceren studie CO2-impact locatiekeuze

Gisteren, 10:41

Om snel en betaalbaar te kunnen bouwen, wordt zowel binnen- als buitenstedelijk gebouwd. Daarbij ontbreekt vaak de sturing op CO2-impact, terwijl juist de locatiekeuze en het woningtype bepalend zijn voor de uitstoot.

Team met Groosman wint aanbesteding P+R Meijersplein in Rotterdam

1 april, 4:04

Het winnende ontwerp voorziet in een strategisch gelegen herkenningspunt als mobiliteitshub, dat bovendien een voorbeeld moet worden van circulair en toekomstbestendig bouwen.

Oproep aan klimaatminister voor steunmaatregelen zonnepanelen

1 april, 2:25

Consumenten- en milieuorganisaties vinden dat minister Hermans maatregelen moet nemen om zonnepanelen ook na afschaffing van de salderingsregeling aantrekkelijk te houden.