‘Dijkverzwaring als aanjager stedelijke ontwikkeling’

29 april 2014, 15:28

In aanloop naar de IABR-2014 komende zomer, die in het teken staat van het thema 'Urban by Nature', onderzoekt Architectenweb in een serie van tien interviews de wateropgave in Nederland en daarbuiten. In het zesde deel een interview met Marijke Bruinsma (De Stuurlui stedenbouw) en Wolbert van Dijk (Wolbert van Dijk Urban and Landscape Design).

Tekst Kirsten Hannema

Je kunt er koffie drinken of dineren in een van de vele eettentjes, uitgaan in talloze bars, shoppen of gewoon rondslenteren. Enkel de naam van deze straat verraadt dat hij ook nog een deel van Amsterdam tegen het water van het IJ beschermt. We hebben het over de Zeedijk, het ultieme voorbeeld van een stadsdijk. Als het aan stedenbouwkundigen Marijke Bruinsma en Wolbert van Dijk ligt, zien we in de toekomst meer van zulke bruisende dijken.

Dijkophogingen in stedelijk gebied
Het idee voor de moderne stadsdijk komt voort uit het project waaraan Bruinsma en Van Dijk afgelopen jaar werkten in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, in het kader van de StedenbouwNU 2012 (een prijs voor aanstormend talent in de stedenbouw en landschapsarchitectuur). De opdracht was om een visie te ontwikkelen op de omgang met de op handen zijnde dijkophogingen in het stedelijk gebied.

“Het is een grote opgave”, vertelt Bruinsma, “in het Deltaprogramma is vastgelegd dat er op veel plaatsen iets moet gebeuren om de waterveiligheid te waarborgen. Wat daarbij opvalt, is dat de noodzakelijke dijkverzwaringen allereerst worden beschouwd als een probleem.

“Het lijkt het erop dat men sinds de opkomst het modernisme de dijken is gaan beschouwen als waterstaatkundige en civieltechnische objecten, die zich afkeren van de stad en zodoende vaak als een barrière worden ervaren. Wij zien het andersom: steden en dorpen kunnen deze ingreep aangrijpen als een aanjager voor nieuwe ontwikkelingen.”

Stedelijke dijk voor Genemuiden
Aan de hand van de situatie in Genemuiden, Overijssel, hebben de ontwerpers een principe ontwikkeld voor de omgang met stedelijke dijken. Zodat deze niet alleen – weer – veilig zijn, maar ook opnieuw het oriëntatiepunt van ‘hun’ dorp of stad worden. “Genemuiden is een Zuiderzeestadje, van oudsher georiënteerd op het water”, verklaart Bruinsma haar pleidooi voor een prominente rol voor de dijk. “De bebouwing is langs de rivier het Zwartewater richting de Zuiderzee gegroeid. Achter de Sasdijk ontstond vervolgens een levendige handel en industrie, en die bedrijvigheid is er nog altijd.”

Naar aanleiding van de vereiste ophoging van de dijk – deze moet een á anderhalve meter hoger – besloten de ontwerpers dat Genemuiden zich opnieuw naar het water zou moten richten. Tegelijkertijd werd geïnventariseerd welke andere ruimtelijke vraagstukken er speelden. Zo lag er een aantal initiatieven van ondernemers die hun bedrijf willen uitbreiden, maar daarbij ‘vastgelopen’ waren tegen de dijk. “We realiseerden ons: de lokale economie moet ook verder. Dat hebben we opgepakt.”

Bruinsma en Van Dijk ontwierpen een breed talud, dat zich uitstrekt richting het buitendijks gebied. Op deze manier wordt met de ophoging bebouwingsoppervlak aan de dijk toegevoegd en ontstaan uitbreidingsmogelijkheden voor bedrijven en woonfuncties. Tegelijkertijd zal het buitendijkse gebied ingezet worden voor het bufferen van water, gecombineerd met recreatie, nautische activiteiten en horeca. Een promenade langs het water, zitplekken en plantsoenen maken de transformatie tot stadsdijk compleet.

Integratie in stad
Cruciaal is dat de bebouwing weer onderdeel wordt van de dijk. “Wij vinden dat de waterkering in de bebouwde omgeving moet terugkeren als geïntegreerd onderdeel van de stad. Zodat de wat nu een saai fietspad is, een levendig plein wordt. Dat is toch wat elke stad wil?”

De multifunctionele benadering van de dijk heeft ook een financieel voordeel: je kunt budgetten van overheid en ondernemers bundelen. Bruinsma: “Door op een slimme manier meer uitgeefbare grond te creëren, wordt het plan niet alleen rendabel voor de gemeente, maar ontstaan ook kansen voor ondernemers. De volgende stap is dan ook om samen met hen verder te denken over de uitwerking van het principe.”

Architectenweb is mediapartner van de Internationale Architectuur Biennale Rotterdam (IABR). De biënnale vindt plaats van 29 mei tot en met 24 augustus 2014 en heeft de (onlangs gerenoveerde) Kunsthal als thuisbasis. Het thema ‘Urban by Nature’ wordt onder leiding van curator en landschapsarchitect Dirk Sijmons via talrijke tentoonstellingen en evenementen uitgewerkt.

Trefwoorden

zeedijk urban by nature wolbert van dijk urban and landscape design stadsdijk de stuurlui stedenbouw iabr genemuiden

1	MVRDV en Mecanoo bij finalisten in architectuurcompetitie voor ‘landmark’ woensdag, 7 mei
2	Cityförster en Atelier Gram ontwerpen woontoren met collectieve voorzieningen voor Tirana woensdag, 7 mei
3	Tijdelijke remise Museumtramlijn Amsterdam met verrassende ornamentiek dinsdag, 6 mei
4	Evenwichtige woonomgeving op voormalig fabrieksterrein Van Besouw Goirle dinsdag, 6 mei
5	Architectenweb organiseert Avond met De Zwarte Hond woensdag, 7 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Aboutaleb wil belasting waterveiligheid

17 juni 2014

Geuze: ‘Op de hoger gelegen grond blijken de rijken te wonen’

23 mei 2014

Druk programma tijdens IABR-2014-

23 mei 2014

Schultz wil hulp bij waterproblemen leiden

2 juni 2014

Nederland investeert twintig miljard in Deltaplan

16 september 2014

Maarten Hajer hoofdcurator IABR-2016-

2 september 2014

Nederland wordt waterexpert van Wereldbank

13 oktober 2014

IABR-2014: landschap als ecologisch medicijn

30 mei 2014

TU Delft organiseert Delta Design Dagen

19 mei 2014

'Ontwerper moet meer weten van waterveiligheid'

15 mei 2014

Rivierengebied herdenkt hoogwater 1995

19 januari 2015

‘Meer aandacht voor gevolgen overstromingen’

16 juli 2014

Waterschap gaat geotextiel in dijk testen

17 september 2014

Video: introductie IABR-2014-

9 mei 2014

S&P waarschuwt voor klimaatverandering

16 mei 2014

Deltares: ‘Gebruikmaken van natuurlijke systemen’

1 mei 2014

De Urbanisten: Klimaat en leefbaarheid tegelijk aanpakken

15 april 2014

‘Oplossen milieuproblemen begint in de stad’

5 februari 2014

IABR–2014–: ecologie van de stad

17 maart 2014

LOLA: ‘Dijk is belangrijkste uitvinding BV Nederland’

7 april 2014

IABR maakt projecten hoofdtentoonstelling bekend

25 april 2014

Luiten: ‘Water wordt steeds vaker omarmd'

2 april 2014

Ovink: ‘Rebuild by Design is vooral cultureel proces’

11 april 2014

Royal HaskoningDHV: Wateropgaven zijn vakoverstijgend

25 april 2014

Het Nieuwe Instituut bouwt Yourtopia-paviljoen

15 april 2014

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Video: het MIX-paviljoen in zijn groene omgeving

8 mei, 3:24

Het omliggende landschap maakte integraal deel uit van het ontwerp, dat MIX architectuur voor zijn kantoor maakte. Na een paar jaar begint dat landschap te groeien en bloeien; Stijn Poelstra legde het paviljoen met landschap vast in een video.

De Hemelse Tuin van Studio Valkenier is een veelzijdige stadslandbouwboerderij

8 mei, 1:41

In Amsterdam-Oost heeft Studio Valkenier een voormalige kinderboerderij getransformeerd tot een educatieve, duurzame en inclusieve stadslandbouwboerderij voor iedereen : De Hemelse Tuin.

Gevel Sombra-paviljoen door MVRDV beweegt mee met de zon

8 mei, 10:51

Op de tentoonstelling Time Space Existence in Venetië opent zaterdag het Sombra-paviljoen. De gevel van het door MVRDV ontworpen paviljoen beweegt mee met de zon; de panelen openen of sluiten zich afhankelijk van de stand van het hemellichaam.

Het Nederlands paviljoen in Venetië als inclusieve sportbar

8 mei, 10:16

Hoe kan architectuur sociale normen uitdagen en ruimten creëren voor nieuwe vormen van samenleven? Dat is de vraag die het Nieuwe Instituut stelt met ‘Sidelined: A Space to Rethink Togetherness’, de inzending voor de Architectuurbiënnale in Venetië.

Woningcorporaties dreigen met juridische stappen om kabinet aan afspraken te houden

8 mei, 4:20

Het bevriezen van de huren van sociale huurwoningen heeft grote gevolgen juist voor woningzoekenden en huurders, stelt vereniging voor woningcorporaties Aedes.

Kamernet: studentenkamer is ruim zes procent duurder dan vorig jaar

8 mei, 12:27

Amsterdam is de duurste studentenstad om in te wonen.

Herstel ‘onveilige’ vloer waterschapskantoor kost ruim tien miljoen

8 mei, 11:24

Het Waterschap Rijn en IJssel heeft besloten alle vloeren van het hoofdkantoor in Doetinchem te renoveren, omdat ze onveilig zouden zijn.

Nationale Parken: kabinet laat ons vallen met schrappen financiering

7 mei, 4:18

De Nationale Parken vinden dat het kabinet “alle grenzen van redelijkheid en fatsoen overschrijdt” door de financiële bijdrage vrijwel volledig in te trekken.

Aedes: zo’n 140 corporaties schrappen investeringen

6 mei, 4:59

Meer dan de helft van de woningcorporaties moet een deel van de investeringen schrappen als gevolg van de huurbevriezing die het kabinet heeft aangekondigd. Dat verwacht corporatiekoepel Aedes.