Francine Houben: bibliotheek is ‘a people’s palace’

3 september 2013, 17:00

De dinsdag geopende bibliotheek van Birmingham is letterlijk een gebouw voor iedereen. Dat zegt architect Francine Houben (Mecanoo architecten) in een bespreking van het project met Architectenweb. Van een archief uitpluizen tot je eigen gezondheid onderzoeken, het kan er allemaal.

Tekst Ronnie Weessies

Bij het persbericht over de nieuwe bibliotheek van Birmingham was een persoonlijke noot van Francine Houben gevoegd, met als titel ‘a people’s palace’. Daarmee bedoelt de architect geen volkspaleis, maar een gebouw voor iedereen. Geen geringe ambitie in een stad met meer dan een miljoen inwoners, die bovendien een grote etnische diversiteit kent.

Houben heeft daarbij ingezet op zintuiglijk ontwerpen. “Mijn droom was letterlijk dat een Pakistaanse vader met zijn zoon of dochter van vijf langs de bibliotheek loopt en dat het kind denkt: daar wil ik in. Het ziet de gouden rotunda of hoort muziek en krijgt een onbedwingbare behoefte om naar binnen te gaan”, vertelt de architect.

Eenmaal binnen raakt het kind onder de indruk van de ruimtelijke compositie met nog meer rotunda’s (cirkelvormige ruimtes, onder meer omringd door ronde boekenwanden), of door het betoverende spel van ‘circles and shadows’: onder invloed van het veranderende zonlicht bewegen de schaduwen van de cirkels uit de gevel door het interieur.

Programma
Vader en kind zijn twee van de tienduizend bezoekers die de bibliotheek dagelijks moet gaan trekken. Hoeveel schoonheid het gebouw ook biedt, deze mensen komen uiteraard vooral vanwege het programma. Ook daarin is het principe van ‘a people’s palace’ doorgevoerd, want iedereen kan er iets van zijn gading vinden.

“Het dienstverleningspakket van de bibliotheek is enorm uitgebreid”, zegt Houben. “Er is zelfs een health-afdeling. Er zijn grote delen van de bevolking die nooit naar een dokter gaan, en weliswaar is deze ook niet aanwezig in het gebouw, maar zij treffen daar wel de informatie aan op basis waarvan ze het zelf kunnen uitzoeken.”

Pronkstukken zijn de Shakespeare-collectie, ondergebracht in de rotunda aan de top van het gebouw, en een van de belangrijkste bibliotheekarchieven van Groot-Brittannië. “In plaats van beneden
hebben we dit archief in het gouden volume halverwege het gebouw gesitueerd. En het is grotendeels toegankelijk voor het publiek”, vertelt Houben.

De bibliotheek is van binnenuit ontworpen, geleed in volumes die hun omvang en vorm te danken hebben aan de organisatie van het programma. Op drie verschillende niveaus, dat van het plein (onder), de stad (midden) en de regio (boven), bevinden zich buitenruimtes. Deze als tuinen ingerichte plekken bieden verschillende perspectieven op de omgeving.

Ensemble
De bibliotheek vormt het middelpunt van een driekoppig ensemble, dat verder bestaat uit het Repetory Theatre (REP) en het Baskerville House. De gebouwen aan het Centenary Square liggen aan een door Houben getekende ‘red line’, die is uitgestippeld op basis van de route die inwoners van Birmingham door het centrum volgen.

Volgens Houben is de historie van de stad goed terug te zien in deze lijn, iets wat ze door wilde zetten op het plein. “We hadden van het REP en de bibliotheek één gebouw kunnen maken, maar besloten dat niet te doen. In plaats van het theater te slopen, hebben we het gerenoveerd en als afzonderlijk gebouw bewaard.”

Er staan nu drie palazzo’s
die elk een verschillende bouwstijl vanaf 1936 tot begin 21^e eeuw vertegenwoordigen. Op die manier ontstaan verschillende sferen op het ietwat levenloze Centenary Square, dat daarmee meer ziel moet krijgen. Daarnaast is er een verdiept amfitheater aangelegd, dat verbonden is met het ondergrondse deel van de bieb.

Regels
Hoewel Houben met Mecanoo gewend is om in het buitenland te werken, is haar grootste les van dit project het beter snappen van de mores in de Angelsaksische cultuur geweest. “We denken altijd dat we in Nederland de meeste regels ter wereld hebben, maar misschien zijn we juist wel het land met de minste”, zegt Houben.

“We hadden in Birmingham te maken met allerlei voorschriften op het gebied van health & safety. Het gaat letterlijk over een gebouw voor iedereen, van iemand met een verschillend geloof tot een persoon die gehandicapt is. Je kunt daardoor bijvoorbeeld, zoals architecten graag doen, geen trap uit één materiaal realiseren, dat mag gewoon niet.”

Klik [hier] voor meer foto's van de bibliotheek en [hier] voor enkele video's.

Trefwoorden

birmingham francine houben bibliotheek bibliotheek birmingham

1	De Caap: 150 meter hoge blikvanger voor wijk Rivium donderdag, 14 november
2	PosadMaxwan tekent ruimtelijk ontwikkelperspectief voor campus TU Delft dinsdag, 12 november
3	VORM vestigt hoofdkantoor in De Nieuwe Maaskant Rotterdam woensdag, 13 november
4	Atelier van Berlo winnaar Next Step Award 2019 donderdag, 14 november
5	Vughtse villa ontworpen als traditionele hoeve dinsdag, 12 november