Sylvia Pijnenborg: “Slopen kan altijd nog”

12 maart 2013, 15:10

Projectontwikkelaar Sylvia Pijnenborg stond aan de basis van de transformatie van de Cabellero Fabriek in Den Haag en werd afgelopen najaar uitgeroepen tot vastgoedvrouw van het jaar. Een interview.

Tekst Jaap Huisman

Ze is een kleurrijk persoon tussen het gebruikelijke Provadabehang van grijze en blauwzwarte pakken. De excel-sheet met de cijfertjes moet zeker te weten kloppen, maar dat is niet de eerste drijfveer in haar werk als herbestemmer van oude gebouwen. Door de cijfertjes en door het verval heenkijken, op zoek naar datgene wat haar raakt in een gebouw. Kijken of ze dat samen met anderen weer naar voren kan halen. Dat is wat ze doet. Vorig jaar werd Sylvia Pijnenborg benoemd tot vastgoedvrouw van het jaar. ‘Het herbestemmen van monumentale gebouwen zit haar in de genen’, schreef de jury van Dutch Women In Real Estate.

Sylvia Pijnenborg studeerde architectuur maar merkte dat ze de gedrevenheid miste om het vak daadwerkelijk uit te oefenen. Er zijn architecten, zegt ze, die radicaal en compromisloos hun ontwerp willen doorvoeren. Die tot op het detail doortekenen. “Dat mis ik.” Maar haar studie komt haar wel van pas bij het specialisme dat ze sinds enkele jaren bedrijft: panden beoordelen op hun mogelijkheden tot herbestemming. Dat doet ze vanuit haar eigen bedrijf,
Bouwingebouw, veelal in opdracht van BOEi. “Mijn passie zit meer in het samenbrengen van partijen, in het zoeken van een goede functie en kloppende exploitatie, zodat een gebouw weer tijden mee kan.”

Dat vraagt soms om geduld, eindeloos geduld, want niet elke voormalige fabriek laat zich direct hergebruiken. Snelle successen zijn er weinig in de wereld van de herbestemming. Alhoewel de herbestemming van de Zeepfabriek in Amersfoort binnen drie jaar is gelukt. Soms haakt op het laatste moment een potentiële huurder af, zoals ze ondervond bij de Timmerfabriek op het Scheldeterrein in Vlissingen. “Het lukte niet om de financiering voor de herbestemming voor Omroep Zeeland rond te krijgen. Nu exploiteert BOEi het gebouw voor evenementen, bijeenkomsten en dancefeesten.” Enige flexibiliteit kan een herbestemmer als Pijnenborg behulpzaam zijn.

Niet te snel slopen
Bij toeval is ze het herbestemmingsvak ingerold. Toen ze nog in dienst was van de gemeente Den Haag, kreeg ze de kans een nieuwe bestemming voor de voormalige Caballero Fabriek te bedenken. De gemeente had toen nog, zo rond 2004, grootse plannen met het bedrijventerrein De Binckhorst. Er lag een wervend plan van Rem Koolhaas. Uiteindelijk is dat in 2011 in een la verdwenen, desondanks werd de Caballero Fabriek herontwikkeld als verzamelgebouw voor de creatieve industrie.

“Ik heb een voorliefde voor cultureel erfgoed, oude industriële complexen, complexen met karakter. Sloop, ook van nieuwere gebouwen, lijkt soms makkelijk, maar is vanwege een monumentenstatus niet altijd mogelijk en de vraag is op veel plekken wat je dan gaat doen met de locatie. Ook moet je ervoor waken niet te snel te slopen. Het bij elkaar krijgen van de benodigde financiering kan een flinke tijd duren. Slopen kan altijd nog. Soms mag je een oud pand laten vervallen, vind ik. Verval kan ook mooi zijn. Maar het moet wel een bewuste keuze zijn. Niet alles kan behouden worden.”

Die keuze wordt niet altijd gemaakt als het object in handen is van een particulier die er veel te veel geld voor vraagt. “Er staat weliswaar een bord ‘Te Koop’ bij, maar je zou er evengoed ‘Te Sloop’ bij kunnen zetten, als je ziet in welke erbarmelijke staat panden zich soms bevinden. Dat geldt zowel voor kantoren uit de jaren ’80 die uitstralen dat ze zelf eigenlijk ook verwachten dat ze nooit meer gebruikt zullen worden als voor kerken of objecten waarvan de eigenaren denken dat de grond zonder gebouw meer opbrengt.”

Gebruikers centraal
De Caballero Fabriek luidde een nieuwe fase in op het gebied van herbestemming. “Veel vergelijkbaars was er niet; je had de Van Nellefabriek in Rotterdam en de Westergasfabriek in Amsterdam. TCN van Rudy Stroink was net begonnen met een distributiecentrum bij Hollands Spoor.”

Waar ze op let als een gebouw op de markt komt? “Op de ligging uiteraard, de bereikbaarheid en de omgeving, de ruimtelijkheid. Heeft het gebouw bijvoorbeeld daglicht? De boekwaarde is natuurlijk van belang, net als de eigendomsverhoudingen. Soms is de gemeente eigenaar, soms het Rijk, of bij de kerken en kloosters de parochie of de protestantse gemeente. Erfgoed is specifiek vastgoed, waarvoor geen draaiboek bestaat dat maakt het vak zo boeiend en afwisselend.”

Een geslaagde herbestemming staat of valt met een goede huurder/gebruiker. Het gemaal in Lijnden (Haarlemmermeer) kan nog zo monumentaal en prachtig zijn, en de ligging onder de rook van Schiphol perfect, als de horecaondernemer die Pijnenborg op het oog heeft, afhaakt, kan toch leegstand het gevolg zijn. Hopelijk tijdelijk. Zo’n historisch pand spreekt tot de verbeelding, maar dat geldt niet voor al het vastgoed dat ze onder handen neemt.

“Ik was daardoor best sceptisch over de herbestemming voor Labs 55, een voormalige technische school in het Haagse Laakhavenkwartier. Typisch zo’n anoniem gebouw uit de jaren tachtig. Ook daarvoor hadden we een concept voor bedrijfsverzamelgebouw uitgewerkt. Gericht op een meer ambachtelijke doelgroep. Ondanks de lagere huren heeft het een tijd geduurd voor de verhuur goed op gang kwam. Ik had me vergist in de eisen van deze groep op het gebied van onder andere laden en lossen en de plek was nog erger dan ik in eerste instantie gedacht had. Inmiddels is het gelukkig een en al bedrijvigheid in de oude lokalen.”

Ook een lastig object is het vroegere luchthavengebouw en stationsgebouw op Ypenburg, in de jaren twintig ontworpen door Brinkman & Van der Vlugt. “Je moest er doorheen kijken. Er was zowel binnen als buiten zoveel aan vertimmerd. Het was buiten als het ware ingepakt door buxushagen.” Er is nog geen nieuwe huurder voor gevonden, maar dat zal niet lang meer duren. Het gebouw is inmiddels gestript, buiten volledig gerestaureerd en het groen gesnoeid en weggehaald.

“Wel jammer dat het prachtige gebouw verscholen aan de rand van Ypenburg op een bedrijventerrein ligt en dat stedenbouwers het geen onderdeel van de wijk hebben laten worden. Hoewel het zich leent voor horeca, ligt het nu te decentraal.”

Houding
Herbestemming is actueel, is hot, in een periode dat vastgoed zijn diepste crisis sinds tijden doormaakt. Per week komen er meer lege kantoren vrij, vaak op bedrijventerreinen die als geheel als afgeschreven beschouwd moeten worden. Zie daar maar een gebruiker voor te vinden. Pijnenborg heeft het af en toe wel gehad met de hype en de manier waarop iedereen zich nu op herbestemmen stort. Herbestemmen begint bij de houding van de eigenaar. Het is geen snelle manier om geld te verdienen en de rendementen zijn vaak lager.

Ook vindt ze het onbegrijpelijk dat het nieuwe adagium ‘luisteren naar de huurder’ is. Geen bijeenkomst gaat voorbij of dat wordt als ‘heilige graal’ aangedragen. “Het gaat om een wezenlijk andere houding, met alleen klantgerichtheid kom je er niet. Als iedereen dat voor de toekomst onthoudt en nooit meer anders handelt, wordt het een andere vastgoedwereld. Het zou jammer zijn als het ooit weer mogelijk wordt om op dezelfde manier als jaren gebeurd is snel geld te verdienen. Dat komt de kwaliteit van de gebouwde omgeving, al dan niet monumentaal, niet te goede.”

Voor de kerken en kloosters die Pijnenborg sinds kort voor BOEi onder haar hoede heeft, dient zich een soortgelijke overvloed aan. Parochies fuseren, kerken komen leeg te staan. Het is de kunst om daar een functie voor te vinden. Het kan niet anders of een deel ervan wacht de sloophamer.

Lange adem
Veel krenten uit de pap zijn inmiddels herbestemd. Het mooiste industrieel erfgoed, zoals de Badkuipenfabriek in Ulft, draait verder. Er is misschien nog een vergelijkbare parel: het Hembrugterrein aan het Noordzeekanaal. “Daar moet ook een keuze gemaakt worden: welk deel bewaar je, waar investeer je en welk gebouw schrijf je voorlopig af.”

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met het Nationaal Programma Herbestemming en is opgenomen in het eerste e-magazine dat het Nationaal Programma Herbestemming heeft uitgegeven:
www.herbestemming.nu

Trefwoorden

sylvia pijnenborg caballero fabriek transformatie boei bouwingebouw

1	Gebouw met appartementen van houten modules in Buiksloterham opgeleverd maandag, 15 september
2	Nominaties Schoolgebouw van het Jaar 2025 bekend woensdag, 17 september
3	Flinke vernieuwing voor Carlton Beach Hotel in Scheveningen donderdag, 11 september
4	Houten voetgangersbrug over spoor bij station Zwolle officieel geopend donderdag, 11 september
5	JKMM Architects wint prijsvraag voor nieuw architectuur- en designmuseum Helsinki vrijdag, 12 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Het Grote Transformatiecongres is uitverkocht

4 april 2013

Kerk steeds vaker vergader- of borrelplek

4 april 2014

Verffabriek getransformeerd tot Capriole Café

17 januari 2017

Geen verplichte afwaardering lege kantoren

6 juni 2013

Rijksbouwmeester: Nederland is uitgebouwd

23 september 2013

Het Grote Transformatiecongres groot succes

19 april 2013

Rotterdam werkt kwart lege kantoorruimte weg

22 maart 2013

Woningen in leegstaande Thorbecketoren

10 december 2014

‘Meer aandacht voor cultuurhistorie lege kantoren’

13 maart 2013

RvS: Rotterdamsebaan mag worden aangelegd

18 februari 2015

Studentenhuisvesting bij Holland Spoor geopend

27 oktober 2016

Publicatie onderzoek naar waarde erfgoed

14 maart 2013

'Leegstaande gebouwen naar gemeente'

18 november 2013

Leegstaande Amsterdamse kantoren snel gevuld

18 november 2013

'Nederland bouwt lukraak kantoren'

22 april 2013

Kabinet vermindert kantoorruimte met een derde

1 juli 2013

Lunchsessie co-creatie op Hembrugterrein

15 oktober 2014

200 herbestemmingprojecten beschreven

15 augustus 2013

Zuiderziekenhuis gered en getransformeerd tot woonwijk

26 juni 2015

Reeks over bottom-up in transformatiegebieden

5 november 2015

'Mismatch' tussen lege kantoren Rotterdam en zzp'ers

25 maart 2013

Leegstand kantoren verder opgelopen

25 februari 2014

Architectenweb houdt Het Grote Transformatiecongres

13 maart 2013

Onderhoud aan grote kerken in gevaar

7 maart 2014

Bouwstart ‘Huis voor de Europese Geschiedenis’

15 februari 2013

Bert Dirrix: context belangrijk bij transformatie

7 maart 2013

Grondige aanpassing voor monumentaal landhuis

26 februari 2013

Themaperiode ‘Transformatie’ van start

12 februari 2013

Ontbijten over transformatie kantoren en gebieden

25 februari 2013

Nieuwe functies in Mechelse Den Dok

11 maart 2013

Oomen: ‘verkort proces levert soms meer op’

13 februari 2013

Voormalige SS-sporthal overgedragen aan erfgoedorganisatie BOEi

4 mei 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Britse architect Nicholas Grimshaw (85) overleden

Gisteren, 10:47

Grimshaw is met name bekend van publieke gebouwen en grootschalige infrastructuurprojecten. In Nederland ontwierp hij het bekroonde station Amsterdam Bijlmer Arena (2007) en de Enneüs Heermabrug (2001) in de hoofdstad.

Nominaties Schoolgebouw van het Jaar 2025 bekend

Gisteren, 09:00

Als onderdeel van de Architectenweb Awards 2025 wordt begin november de prijs voor Schoolgebouw van het Jaar 2025 uitgereikt. Uit de vijfentwintig inzendingen voor deze prijs heeft de jury vier projecten genomineerd.

Architectenweb symposium: klein maar fijn wonen?

16 september, 4:30

Woensdag 15 oktober 2025 organiseert Architectenweb samen met Hogeschool van Amsterdam, MORE Architecture, UFO Urbanism en Pakhuis de Zwijger een symposium rond de opkomst van grootschalige wooncomplexen met kleine woningen en gedeelde voorzieningen.

Rijksmonumentaal tankstation Groningen getransformeerd tot Dudok aan het Diep

16 september, 2:19

In Groningen is een rijksmonumentaal tankstation naar ontwerp van architect Willem Marinus Dudok getransformeerd tot een kleinschalige horecagelegenheid. Niet alleen het gebouw zelf is aangepakt, ook de directe omgeving onderging een transformatie.

Netbeheerders lanceren internationale oproep voor verzwaring stroomnet

Gisteren, 13:28

Het initiatief komt in de vorm van een challenge met de naam LV-NExT.

Vincent Luyendijk verzorgt keynote bij kick-offbijeenkomst Eo Wijersprijsvraag

Gisteren, 11:55

Op vrijdag 10 oktober vindt in evenementencentrum Papendal in Arnhem de kick-offbijeenkomst voor de dertiende editie van de Eo Wijersprijsvraag plaats.