Bert Dirrix: context belangrijk bij transformatie

7 maart 2013, 9:33

De orderportefeuille van diederendirrix architecten bestaat voor veertig procent uit transformatieprojecten. Directeur Bert Dirrix vertelt over de manier van werken en de visie van zijn bureau. “We proberen het gebouw te hechten aan zijn context.”

Tekst Ronnie Weessies

U houdt zich inmiddels zo’n twintig jaar bezig met transformatie. Hoe is dat ooit begonnen?
Dat begon in 1994 met deWitteDame, een oude Philipsfabriek midden in de binnenstad van Eindhoven. Omdat het gebouw leeg kwam, wilde Philips het slopen, maar de inwoners van de stad vonden dat dit niet kon. Kunstenaar Bert Hermens wist het publiek te mobiliseren door het gebouw voor te stellen als onderkomen voor kunstpresentatie en –productie.

Uiteindelijk is besloten om het gebouw te handhaven en werd ik ingeschakeld als architect. Ik vond dat het gebouw strategisch moest worden herbestemd. In plaats van kleine ingrepen te doen stelde ik voor het gebouw uit te benen tot aan het casco en een geheel nieuwe betekenis te geven. Er moest structureel worden ingegrepen om het gebouw een lange toekomst te bieden.

Had u destijds al het idee dat transformatie een nieuwe opgave zou worden?
Ja, zeker omdat de gebouwen van Philips zo strategisch in de stad lagen dat ze geweldige kansen boden voor een nieuwe programmering. We hadden bij deWitteDame het geluk dat de bibliotheek en de Design Academy nieuwe ruimte zochten, dat waren grote instituten die we makkelijk konden onderbrengen in zo’n groot gebouw. Het ging ook ongelooflijk snel, tussen het initiatief en de realisatie lag slechts vier jaar.

Hoe benadert u een gebouw bij een transformatieproject?
We gaan op zoek naar de principale structuur van een gebouw. Vaak is er zoveel aangebouwd, aangepast en verminkt dat het gebouw geheel is dichtgeslibd. We willen niet terug naar de originele structuur van een gebouw, maar nemen wel de authentieke ruimtelijkheid als uitgangspunt. We zeggen: haal alle overbodigheid weg en zie wat je dan overhoudt.

Daarnaast proberen we het gebouw te hechten aan zijn context. Vaak staan er hekken omheen en is het ontoegankelijk voor mensen die er niet werken. Dat was ook zo bij deWitteDame. Om het als publiek gebouw te kunnen laten functioneren, hebben we er een stedelijke route doorheen gelegd. We hebben een gat in het gebouw gemaakt, het zogeheten middenmotief, waaraan alle voordeuren en stijgpunten zijn gelegen.

Bij transformatieprojecten heb je als architect doorgaans te maken met gebouwen die je zelf niet ontworpen hebt. Wat zijn daarbij de grootste uitdagingen die u tegenkomt?
De grootse uitdaging is het gebouw een duurzaam tweede leven te geven, vanuit de rauwheid en de atmosfeer die het biedt. Zeker bij industriële gebouwen vertel ik de opdrachtgever dat hij het imperfecte moet koesteren, want hij krijgt er een unieke identiteit voor terug.

Bij herbestemming stuit je veel op bouwfysische problemen, daarvoor moet je vaak iets inventiefs verzinnen. Zo hadden we bij de faculteit Bouwkunde van de TU Eindhoven te maken met 5,40 meter hoge verdiepingen, die eigenlijk van een klimaatgevel moesten worden voorzien om warmte voor een ondergrondse wko te kunnen terugwinnen. Dat hebben we opgelost met roldeuren, die als warmtebuffers fungeren. Een beetje vreemde oplossing, maar het gebouw vraagt daarom.

Een veelgenoemde drempel voor transformatieprojecten is de financiële kant, herbestemmen is vaak duurder dan nieuwbouw. Hoe los je zoiets op?
Er zijn factoren die de zaak ombuigen in het voordeel van transformeren. Als je een gebouw afbreekt en je wilt er iets nieuws met dezelfde massa en ruimtelijkheid voor terugbouwen, kom je terecht in een traject van inspraak, bestemmingsplannen en dergelijke. Dat remt af en maakt het moeizamer om een gebied te ontwikkelen. Daarnaast is een bestaand gebouw vaak onderdeel van de identiteit van een stad, zoals het project Nedinsco dat we binnenkort opleveren in Venlo. Men vindt het belangrijk om zo’n gebouw te behouden.

Vormt de economische crisis geen grote belemmering?
Je merkt dat het moeilijker wordt om partijen te betrekken bij een project, vanwege de financiering. Tegelijkertijd is men onder invloed van dezelfde crisis het bestaande wel meer gaan waarderen en voorzichtiger geworden met nieuwbouw. Iedereen vraagt zich sterker af of het wel nodig is om nieuw te gaan bouwen. Bij herbestemming is het zaak om de financiering simpeler en sympathieker te maken, door tijdelijkheid een kans te geven.

Dat zie je bijvoorbeeld bij het Klokgebouw in Eindhoven, waar startende bedrijven tegen lagere prijzen ruimte kunnen huren. Als ze willen uitbreiden of zich permanent vestigen wordt dat gefaciliteerd, maar ze moeten dan wel meer betalen. Zoiets vindt ook plaats in het door ons herbestemde Gebouw Anton op Strijp, dat komend voorjaar wordt geopend. In het begin worden de woningen voor een bedrag tussen de 400 en 600 euro verhuurd, maar na zeven jaar kunnen bewoners hun appartement kopen, uitbreiden of veranderen in een werkruimte.

Hoe ziet de toekomstige transformatieopgave eruit?
De context gaat een prominentere rol spelen. Herbestemming vormt een katalysator voor een heel gebied, en ook nieuwbouw wordt er op afgestemd. Daarnaast zie je dat herontwikkelde plekken als Strijp en het NDSM-terrein in Amsterdam nieuwe focusgebieden voor de stad worden.

Hier liggen kansen voor een rijke en uitdagende omgeving, zowel qua stedenbouwkundige opzet als gebruik. Het zijn gemengde stedelijke milieus, die een tegenbeeld vormen van de eenvormige gebiedsontwikkelingen van de afgelopen decennia. Ik zie het als duurzame stedelijke ontwikkeling met een robuuste expressie.

Trefwoorden

herbestemmen nedinsco bert dirrix dewittedame strijp diederendirrix gebouw anton transformatie

1	Brug door West 8 verbindt stadshart Den Helder met Willemsoord donderdag, 14 augustus
2	Architectenweb Sportzomer: roeien brengt Indira van ’t Klooster in contact met de omgeving woensdag, 13 augustus
3	Nieuwe Instituut verwerft archief Aldo en Hannie van Eyck dinsdag, 12 augustus
4	In beeld: Folly Art Norg 2025 vrijdag, 15 augustus
5	Mecanoo presenteert gebiedsvisie station Delft Campus maandag, 18 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

Bert Dirrix verkozen tot Architect van het Jaar (+video)

18 december 2015

Diederendirrix transformeert TD-gebouw Eindhoven

5 april 2016

diederendirrix ontwerpt stadskantoor Heerlen

15 augustus 2013

Sylvia Pijnenborg: “Slopen kan altijd nog”

12 maart 2013

Overeenkomst voor Nautique Living getekend

2 juni 2015

Het Grote Transformatiecongres groot succes

19 april 2013

Video: Nedinsco

28 juni 2013

Reynaers Projectprijs 2013 voor Nedinscofabriek

18 februari 2014

Team diederendirrix ontwerpt raadhuis Krimpen

14 oktober 2013

Bert Dirrix wordt nieuwe Spoorbouwmeester

17 november 2014

Getransformeerde Nedinsco Fabriek geopend

14 oktober 2013

Transformatie Gebouw Anton afgerond

6 juni 2013

Het Grote Transformatiecongres is uitverkocht

4 april 2013

Opleidingen SintLucas krijgen plek in NatLab

27 juni 2013

Philips Bedrijfsschool wordt woongebouw

27 oktober 2015

Architectenweb houdt Het Grote Transformatiecongres

13 maart 2013

Woontoren op oud terrein Philips Lighting

2 maart 2015

Akkoord over Nedinsco-complex Venlo

18 mei 2011

Herbestemming Gebouw Anton van start

5 juli 2011

Ketelhuis TU Eindhoven getransformeerd

27 september 2012

Kazerne in Eindhoven wordt schoolcampus

20 december 2011

Bouw Strijp R Eindhoven van start

24 oktober 2011

Kloosterkerk van diederendirrix ingewijd

7 oktober 2011

Nedinscofabriek gestript voor transformatie

16 februari 2012

Bouw Chinees paviljoen op Strijp S Eindhoven van start

30 oktober 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Kantoorpand als visitekaartje voor duurzame bouwambities gebruiker

3 uur geleden

In het Zuid-Hollandse Stolwijk heeft bouwbedrijf De Vries en Verburg een nieuw kantoor in gebruik genomen. Op de kelder na is het door Kolpa Architecten ontworpen gebouw volledig opgebouwd uit hout.

Mecanoo presenteert gebiedsvisie station Delft Campus

Vandaag, 11:48

De gemeente Delft en ontwikkelaar BPD willen een honderd hectare omvattend gebied rond het station ontwikkelen met verschillende functies, waaronder 1.300 woningen.

Architectenweb Sportzomer: skater Mike van Staten werkt aan skatemasterplan voor Rotterdam

Vandaag, 09:14

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de elfde aflevering spreken we met stedenbouwkundige en skater Mike van Staten.

In beeld: Folly Art Norg 2025

15 augustus, 11:31

De Drentse folly-expositie bestaat dit keer uit twintig bouwwerken langs een route door het Norger esdorpenlandschap, plus een 21e extra folly die is neergezet in het informatiepunt aan de Dorpshuisstraat.

Geen akkoord over internationaal plasticverdrag

4 uur geleden

Woensdag was al duidelijk dat de standpunten van de landen op de VN-top nog altijd ver uit elkaar lagen.

Noord-Hollands waterschap steekt miljoenen in zoetwaterprogramma

Vandaag, 10:56

Het plan voorziet onder meer in zuiniger watergebruik, een grotere zoetwaterbuffer, duurzaam grondwaterbeheer en het tegengaan van verzilting en bodemdaling.