De gevel van de nieuwbouw aan de Oudegracht

De vergrote openingen aan weerszijden van de centrale hal

Vaste collectie, verticale circulatie en vergrote doorgangen naar de omloop eerste verdieping Vaste collectie met verticale circulatie en tribune, rechts het kunstwerk van Jop Vissers Vorstenbosch

Vaste collectie, verticale circulatie en vergrote doorgangen naar de omloop eerste verdieping

De vergrote openingen naar de omloop op de verdiepingen

Kinderafdeling met verdiepte voorleesruimte, entresol met atelier en boekenhuis van Frank Halmans

Nijntje op de kinderafdeling en het zicht op De Neude

Oude spanten en vensters naar de centrale hal

Werkplekken met uitzicht langs de gevel en in hoogte oplopende boekenkasten haaks op de gevel

Het lager gelegen deel met studeertafels in het Stadsstudiehuis

Het Stadsstudiehuis met nieuwe dakramen, door de verschillende vloerniveaus’s onstaat er zicht naar De Neude

De jongerenafdeling in de kap

Het auditorium in de nieuwbouw

Doorsnede

Souterrain

Begane grond

Eerste verdieping

Tweede verdieping

Derde verdieping

Historische foto 1926

Historische foto 1927

Historische foto 1930

Historische foto interieur

Bibliotheek Neude is een publiek interieur voor Utrecht

11 maart 2020, 16:07

Met de opening van Bibliotheek Neude, aanstaande vrijdag 13 maart, krijgen Utrecht en haar inwoners een publiek gebouw terug. Na de herbestemming en uitbreiding van het voormalige hoofdpostkantoor is het gebouw zelfs meer publiek en verbonden met de stad dan voorheen.

“Het is van zichzelf al een prachtig gebouw, met de mooiste centrale hal van Utrecht”, zegt Bart Kellerhuis van Zecc Architecten. “Maar voor het publiek was de hal ook het enige bekende deel van het gebouw.” Waarvan de meeste mensen zich nauwelijks bewust waren, was dat rond de imposante hal met het parabolisch plafond, glas-in-lood, geglazuurde gele stenen en grote ornamenten, nog eens zo’n 8.000 m² bedrijfsvloer strekte. “Dat fascineert. Zo veel verborgen ruimte midden in de stad.”

Vijf jaar is gewerkt aan de verbouwing van het voormalige postkantoor tot nieuw onderkomen van de bibliotheek. Architectenbureau Rijnboutt droeg zorg voor de herbestemming van het pand en de uitbreiding van het casco. Zecc is verantwoordelijk voor het interieurontwerp en de inrichting. Een deel van de opgave was om, nu het pand een belangrijke publieke functie zou krijgen, het gebouw te openen en verbinden met de stad.

Van eenzijdig naar open
Tot nu toe was het feitelijk een naar binnen gekeerd gebouw, legt Kellerhuis uit. De hal was het hart van het gebouw waarmee nissen in de rondgangen in verbinding staan. Daarnaast ligt het gebouw prominent in het historisch centrum, tussen de Neude en de Oudegracht, maar was het gebouw alleen open naar het plein. Joseph Crouwel ontwierp het gebouw met de publieke zijde aan het plein en de expeditie aan de grachtzijde.

Dat is deels verklaarbaar vanuit het stedenbouwkundig plan van destijds. Toen in 1918 de bouw van het hoofdpostkantoor startte voorzag het plan van Berlage in een verminderd belang voor de Oudegracht, ten faveure van de Potterstraat als belangrijke verkeersader met daaraan de Neude als stadsplein. Het postkantoor kreeg een monumentale entree en publieke hal aan het plein, de tegenoverliggende zijde de logistieke zone.

De Oudegracht heeft zich in de loop der decennia ontwikkeld tot belangrijke winkelroute, Toen in 2015 de eerste plannen werden ontwikkeld voor huisvesting van de bibliotheek was de opdracht van a.s.r. real estate helder: zorg dat het monument actief meedoet in het stedelijk weefsel van Utrecht. De bibliotheek als nieuwe gebruiker had bovendien behoefte aan een stadsstudiezaal, een brasserie en een auditorium .

Nieuw gebouwdeel
Om het bibliotheekprogramma, plus de gewenste winkelruimte, in te passen heeft Rijnboutt een bouwvolume toegevoegd op de plek van het voormalige expeditiehof, ingebed tussen de twee vleugels van het oude postkantoor. Daarmee heeft het architectenbureau meteen een extra ‘voorzijde’ aan de kant van de Oudegracht kunnen realiseren.

Het toegevoegde volume gaat zo’n 5.400 m² ruimte bieden aan een foodmarket en winkels. Vanaf de tweede verdieping biedt het gebouwdeel ruimte aan de bibliotheek, met een brasserie en een auditorium.

Toolbox
De nieuwbouw sluit, zowel in het interieur als aan de buitenzijde, vlekkeloos aan op de bestaande architectuur. Frederik Vermeesch van Rijnboutt legt uit dat het architectenbureau het bestaande gebouw heeft geanalyseerd op volumeopbouw, horizontale en verticale lijnen, open-dichtverhoudingen, en dergelijke.

“Daaruit is een toolbox voor de nieuwbouw samengesteld. Zo konden we de nieuwbouw eigenheid geven, die tegelijkertijd voldoende verwantschap toont met het bestaande. Reliëf, ornamentiek en de geglazuurde pannen van de enorme kappen van de oudbouw zijn bijvoorbeeld vertaald naar eigentijdse gevelelementen, waarvoor we met Koninklijke Tichelaar een nieuw glazuur hebben ontwikkeld.”

Doorbraken en doorzicht
Aan de zijde van het plein verwelkomt de hal, 450 m² groot, de bezoekers met open armen. De ruimte is ingericht met los meubilair voor leestafels en zitjes. In de nissen zijn de kranten en tijdschriften ondergebracht. Aan de kopse kanten van de hal heeft Zecc in de bogen boven de deuren – drie aan elke zijde – grote ramen aangebracht. Daardoor valt licht tot in het hart van het gebouw, terwijl ook de aandacht naar de naastgelegen ruimten wordt geleid.

Aan de noordelijke zijde ligt achter de deuren een nieuw café-restaurant, dat bovendien ook een eigen entree vanaf de Potterstraat heeft gekregen. Aan de zuidzijde zijn doorbraken gemaakt voor een verticale ontsluiting via roltrappen tot aan de zolderverdieping. Op de begane grond is hier bovendien een presentatieruimte met houten tribunetrap gerealiseerd. Doorbraken tussen ruimten aan de centrale hal zorgen ervoor dat bij evenementen in de hal het publiek vanuit de hoofdentree toch de roltrappen kan bereiken.

De hal is vanaf elke verdieping te ervaren. “De inherente kwaliteit van het gebouw is behouden”, legt Kellerhuis uit. “We hebben de heldere opzet van de plattegronden aangehouden, zelfs versterkt; we hebben de oriëntatie benut.” Door brede doorgangen te maken in de hoeken van de kamers – nu leeszalen – die rond de hal liggen zijn er zichtrelaties en een vanzelfsprekende omloop gecreëerd, met behoud van het karakter van de ruimten.

Zicht op de binnenstad
Op de tweede verdieping is, naar een idee van Zecc, een servicebalie bij wijze van tweede ontvangst gerealiseerd. Op deze verdieping bestrijkt de bibliotheek het volledige perceeloppervlak; vanuit de oudbouw kunnen de bezoekers de brasserie in het toegevoegde volume bereiken. Ook zijn hier de trappen naar het auditorium.

Via de grote ramen ziet het publiek achter het podium het historische stadscentrum. Dankzij verduisterende gordijnen en een uitrolbaar doek kan de ruimte ook dienst doen als filmzaal. “Het is een doos-in-doosconstructie, dus we kunnen hier aardig wat kabaal maken”, merkt bibliotheekdirecteur Ton van Vlimmeren op.

Vanuit de brasserie heeft de bezoeker eveneens zicht op de stad en het winkelend publiek langs de Oudegracht. Via zijramen staat het publiek nu ook oog in oog met ornamenten, hoog aan de bestaande buitengevel geplaatst, en de monumentale trappenhuizen in de vleugels van de oudbouw. De trappenhuizen zijn overigens nog steeds in gebruik.

Aanhaken met interieur
Tijdens het strippen van het gebouw werd de afwerking van de kap zichtbaar, vertellen de architecten. De houten spanten zijn in het zicht gelaten en vormen nu sfeermakers op de ‘zolder’, die een volwaardig onderdeel van de bibliotheek vormt. In de daken zijn grote vensters gemaakt, voor toetreding van licht en een blik op bijvoorbeeld de Domtoren.

Met de inrichting heeft Zecc willen aanhaken op het gegeven gebouw. Zo zijn de bestaande lambriseringen gebruikt om mede de hoogte van schilderwerk en kasten te bepalen en een menselijke maat te behouden. Kasten zijn veelal haaks op de ramen geplaatst en laag gehouden om daglicht diep in het interieur te laten vallen en het zicht naar buiten niet te belemmeren.

Het architectenbureau heeft ook gereageerd op het verdwijnen van de ornamentering in het gebouw naar boven toe. Zo wordt de kleur van de houten boekenkasten lichter naarmate je hoger in het gebouw komt. Het losse meubilair heeft steeds een modern-klassieke vormgeving om de rust in het gebouw te bandrukken. Lijnverlichting is een subtiele toevoeging die het zicht op de historische omgeving niet beneemt.

Kennis maken
De bibliotheek heeft het interieur verder van een aantal accenten willen voorzien. Er zijn bijvoorbeeld ‘specials’ gemaakt door Sure, zoals meubels waaraan bezoekers kunnen lezen of werken, terwijl ze hun laptop of telefoon al pedalerend van stroom voorzien. Ook wil de bibliotheek permanente kunst aan het gebouw toevoegen; uit een eerste opdracht zijn er al vier werken gerealiseerd, binnenkort komt de vijfde. Daar zal het niet bij blijven, zegt directeur Van Vlimmeren.

Immers, legt hij uit, naast een plek om boeken te lenen en lezen, moet de Bibliotheek Neude – zoals elke eigentijdse bibliotheek - ook een plek zijn waar mensen samen komen om ‘kennis te maken’. In deze hoofdbibliotheek van Utrecht kan dat via films, workshops, debatten, kunst en cultuur en ontmoeting. Rijnboutt en Zecc hebben daarvoor circa 9.100 m² publieke ruimte gecreëerd.

Trefwoorden

a.s.r. real estate post utrecht neude zecc architecten bibliotheek utrecht rijnboutt transformatie a.s.r. interieur bibliotheek neude

1	Het Binnenhof – in voormalig hotel opent nieuw café aan Statenpassage dinsdag, 10 juni
2	Nieuw tentoonstellingspaviljoen Cruquius Museum officieel geopend donderdag, 12 juni
3	CULD en VOA winnen tender stationsomgeving Goffert met ‘Groene waarden, stadse praktijken’ woensdag, 11 juni
4	Woonproject Tree House rijst letterlijk op tussen de bomen woensdag, 11 juni
5	Amsterdam zoekt ontwikkelaar voor kavel bij The Pulse en Stepstone woensdag, 11 juni

Gerelateerde nieuwsberichten

Bibliotheek Neude krijgt vijf permanente kunstwerken

13 januari 2020

Nominaties Utrechtse Rietveldprijs 2022 bekend

23 augustus 2022

Zecc gaat bibliotheek Neude inrichten

25 september 2015

Zecc

30 augustus 2020

Karianne Vandenbroucke en Marleen van Driel nieuwe associates Rijnboutt

19 april 2021

Bieb Utrecht komt in postkantoor Neude

29 juni 2015

Winkels en hotel in postkantoor Neude

10 maart 2009

Brouwerij Eylenbosch krijgt herbestemming naar ontwerp OSK-AR

9 april 2020

Werkspoorfabriek biedt flexibele ruimte voor maakindustrie

14 januari 2020

Hellingbaan verbindend element in getransformeerde Citroëngarage Noord

22 januari 2020

Architectenbureau verbouwt cinema tot eigen kantoor

9 april 2020

Woongebouw als 'bergdorp' op parkeergarage Amstelveen

25 november 2020

Oostvleugel gesloopt voor toekomstig POST Rotterdam

16 mei 2022

Saluut aan oorspronkelijke gevel bij verbouwd winkelpand

27 november 2019

Blok met 178 sociale huurwoningen voor Leidsche Rijn Centrum

19 juli 2019

Oudste textielfabriek Tilburg wordt Duveldorp

2 juni 2021

Het Eiland van Zecc is robuuste woningbouw aan het water

28 november 2018

Parkeergebouw van Zecc is herkenningspunt voor Leidsche Rijn Centrum

7 januari 2021

Mattijs Rijnboutt neemt afscheid van Rijnboutt

15 mei 2024

Rijnboutt biedt zijn BIM-expertise nu ook apart aan via Boltt

16 oktober 2023

Project Catharinasteeg in Leiden bekroond met internationale prijs

15 april 2019

Zecc architecten ontwerpt gemeentehuis Renswoude

24 april 2020

Breda en Amvest presenteren plannen voor Backer+Rueb-terrein

6 mei 2020

Rijnboutt aan de slag met vernieuwing Lodewijk van Deysselbuurt

3 juni 2020

Woongebouw De Koningin 'bekroont' Het Kraanbolwerk Zwolle

22 juli 2020

Gerestaureerd postkantoor in Het Schip heropent in september

17 augustus 2020

Zecc – genomineerd voor de Architect van het Jaar-prijs

5 oktober 2020

Arbeiderswoning met stalen gezicht

14 oktober 2020

Zecc uitgeroepen tot Architect van het Jaar 2020

28 oktober 2020

Bart van der Vossen neemt afscheid bij Rijnboutt

25 januari 2021

Rijnboutt transformeert verborgen telefooncentrale naar woningen

27 januari 2021

Utrecht investeert in binnenstad om leegstand weg te werken

9 april 2021

Nieuw directieteam en management voor Rijnboutt

28 mei 2021

Jongenspatronaat Tiel getransformeerd tot woon-zorggebouw

3 juni 2021

Nominaties NRP Gulden Feniks 2021 bekend

7 juli 2021

Zecc plaatst witte accenten in het Utrechtse Rijnvliet

30 augustus 2021

Interieur als wonderland voor kinderbibliotheek Gütersloh door aatvos

1 september 2021

Boeken en kunst mengen zich in voormalig gemeentehuis

9 februari 2022

Video: Stijn Poelstra filmt Post Utrecht

21 juni 2022

Kabinet wil een bibliotheek in elke gemeente verplichten

7 november 2022

Rietveldprijs 2022 toegekend aan parkontwerp Catharijnesingel

21 november 2022

Toon alles

Gerelateerde podcasts

Gesprek met Frederik Vermeesch over ontwerpen vanuit de context

3 september 2021

Gerelateerde video's

Zecc

Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2020

Andere nieuwsberichten

Studio Architectuur MAKEN ontwerpt festivalhart uit geleende materialen voor Rotterdam Architectuur Maand

13 juni, 2:00

De Rotterdam Architectuur Maand is dit jaar geland op de kade achter de Schiehavenhallen in Schiemond – een nog onontdekte plek in de stad.

KCAP brengt ode aan verloren postkantoor in Vlissingen

13 juni, 9:00

KCAP heeft in samenwerking met ontwikkelaar TeamforReal en aannemer Outgroup Peters de door de gemeente Vlissingen uitgeschreven tender voor de herontwikkeling van de locatie van het voormalige postkantoor gewonnen.

Natrufied Architecture realiseert opvallende biobased woning met lokaal hout

12 juni, 5:38

Op een kavel, grenzend aan het oude Heilooërbos is een opvallend woonhuis gerealiseerd naar ontwerp van Natrufied Architecture. De woning is volledig gebouwd in hout, waarbij het bureau samen met de organisatie PWN een bijzonder experiment aanging.

Lange balkons verbinden sociale woningbouw met omringend landschap

12 juni, 4:30

Tussen de strokenbebouwing in Haarlem Oost heeft Hoogeveen architecten een ensemble van vier woongebouwen ontworpen, waarbij de vierde ook de hoogte in gaat.

Amsterdam: per 1 juli vergunning nodig voor wonen in middenhuur

12 juni, 5:46

Mensen die in Amsterdam een woning in de middenklasse willen huren, moeten per 1 juli een vergunning aanvragen.

Uitbreiding stroomnet in deel Nederland loopt jaren vertraging op

12 juni, 12:06

Uitbreidingsprojecten in Utrecht, de Flevopolder en Gelderland duren veel langer dan gepland.

Nederlandse woningsector introduceert juridische vastlegging met BIM Legal

11 juni, 4:01

Hiermee wordt Nederland wereldwijd het eerste land dat juridische informatie over vastgoed driedimensionaal vastlegt en ontsluit via digitale bouwmodellen.