Kleur, textuur, planten; ontmoeting en afzondering – de werkomgeving verandert snel van karakter
13 december 2017, 11:26
Vorige week hield Architectenweb een netwerkevent rond het ontwerp van vernieuwende werkomgevingen. Ditt officemakers, D/Dock en Studio Fabrick lieten hierin zien welke grote veranderingen het kantoor momenteel doormaakt. Een verslag.
Binnen één of twee dagen kan Ditt officemakers een in 3D getekend schetsontwerp opleveren, inclusief eerste calculatie van de bouwkosten. Alles gaat steeds sneller, legt oprichter Mattijs Kaak van Ditt uit, en als interieurontwerper en -bouwer moet je daarin mee. “Niet alle opdrachtgevers kunnen een half jaar wachten op hun nieuwe kantoorruimte.”
Ditt officemakers is snel groeiend ‘Design, Build and Technology’ bureau, legt Kaak uit. Het bureau ontwerpt kantoorruimtes, bouwt die ook, en ontwikkelt zelf ontwerpsoftware. Het is met die software dat het bureau in staat is om zo snel projecten te modelleren en te calculeren. Zie het als een soort BIM voor interieurs.
Het bureau ontwerpt en bouwt interieurs voor eindgebruikers, maar ook voor gebouweigenaren. Voor gebouweigenaar NSI ontwikkelde Ditt bijvoorbeeld het kantoorconcept HNK (Het Nieuwe Kantoor), dat het over een reeks van gebouwen dat NSI in bezit heeft kon uitrollen.
Zowel eindgebruikers als gebouweigenaren willen soms ook gewoon snel weten of een organisatie op een kantoorvloer past of niet, vertelt Kaak. Met de eigen software kan Ditt dat dan snel schetsen.
In de nieuwste versie van hun software, i4, kan Ditt hun 3D-model nu ook eenvoudig omzetten naar virtual reality. Op het event gaf het bureau met een stel headsets aan de bezoekers een demonstratie hiervan. Een ontwerp presenteren met een plattegrond of plat 3D-plaatje geeft mensen, die niet dagelijks met hun kantooromgeving bezig zijn, vaak toch niet zo’n goed beeld van hoe het wordt, legt Kaak uit. Virtual reality werkt dan echt veel beter, merkt hij: dat maakt de beleving echt tastbaar.
Ditt ontwikkelt zijn software momenteel in eigen beheer en is ook de enige gebruiker ervan. Hoewel het daarmee meerwaarde kan bieden tegenover concurrerende bureaus, is het ook een kostbare aangelegenheid. Daarom denkt het bureau nu toch ook na of het op dit punt wellicht met andere bureaus kan samenwerken.
Meten is weten
Een goed ontworpen kantooromgeving houdt werknemers energieker en gezonder, zelfs gelukkiger, is de vaste overtuiging van D/Dock. Maar hoe toon je aan je dat een interieurontwerp zoveel verschil kan maken? Om dat te bewijzen onderzoekt omgevingspsycholoog Anicee Bauer sinds enkele jaren bij D/Dock de situatie bij opdrachtgevers voorafgaand en na afloop van veranderingen in de werkomgeving.
Een actuele case daarbij is Macaw, waarvoor het nieuwe interieur naar ontwerp van D/Dock onlangs is opgeleverd. Uit het onderzoek dat Bauer voorgaand onder de medewerkers van het bedrijf hield, bleek dat ze wel blij waren met hun werk, maar niet trots waren op hun werkomgeving. Ook gaven veel medewerkers aan zich moe te voelen aan het eind van de dag. Dat laatste was bijvoorbeeld terug te herleiden tot de matige akoestiek op de werkplekken, maar ook in de gemeenschappelijke ruimte, en de beperkte ruimte om je opnieuw op te laden, bijvoorbeeld via een kopje koffie/thee op een rustige plek of een powernap.
In zijn ontwerp voor het nieuwe kantoor van Macaw heeft D/Dock op basis van de huisstijl van het bedrijf – waar stippen een belangrijke rol in spelen – een serie van kleurrijke tapijten ontworpen. Op die manier kunnen de medewerkers zich nu echt identificeren de kantooromgeving en hier trots op zijn.
De gemeenschappelijke ruimtes in het kantoor voor Macaw heeft D/Dock fors uitgebreid en voorzien van een mix van verschillende zitplekken: van staand en zittend op krukken, tot gezellig in booths, tot achterover leunend op banken. Om tot een goede akoestiek te komen, heeft D/Dock de gemeenschappelijke ruimtes via glazen wanden en allerlei andere afscheidingen in kleinere compartimenten opgedeeld, zonder daarbij de openheid teniet te doen. Overal zijn ook kleine planten te zien.
Al met al hoopt D/Dock op een productiviteitswinst van maar liefst 7% uit te komen. Op het event kon ze dit helaas nog niet bewijzen: het onderzoek hoe de medewerkers hun nieuwe werkomgeving ervaren en hoe ze zich erbij voelen wordt binnenkort pas gehouden.
Traditionele kantooromgeving verdwijnt
Op het netwerkevent gaf naast omgevingspsycholoog Anicee Bauer ook architect Francesco Messori van D/Dock een korte lezing. Toen hij inmiddels jaren geleden vanuit Milaan naar Amsterdam verhuisde, trof het hem hoe sterk de kantooromgeving in Nederland gebaseerd was op gestandaardiseerde systemen: van de stramienmaat via de meubels tot het verlaagde plafond. Vanuit Italië kende Messori dat totaal niet.
Aan die gestandaardiseerde werkomgeving is steeds minder behoefte, denkt Messori, mogelijk hebben we die in de toekomst helemaal niet meer nodig. Het kantoor draait steeds meer om hospitality, leisure, meetings en dergelijke, somt hij op, voorzieningen die bijvoorbeeld hotels ook bieden, vaak op een hoger niveau dan in kantoren. De komende jaren gaat er op dat vlak echt wat gebeuren, denkt hij, net als dat hij verwacht dat er plekken zullen ontstaan waar wonen en werken echt met elkaar verbonden gaan worden.
Wat betreft de werkomgeving moeten we losbreken van de systemen, stelt Messori. Om te laten zien hoe hij dat als ontwerper bij D/Dock aanpakt toont hij enkele projecten waarin huiselijke ontmoetingsplekken ontworpen zijn. Met echt tactiele oppervlakken, benadrukt hij. “En waarom heb je thuis op de bank wel dekens, maar op kantoor niet?”
Ter illustratie van hun visie op ‘Healing Offices’ heeft D/Dock op de afgelopen Milan Design Week een ‘Healing Hub’ gepresenteerd: een mooie ronde tafel waar actief omheen alleen of samen gewerkt kan worden, een kleinere ruimte waar presentaties gehouden worden, een dubbelzijdige bank waarom ontspannen gewerkt of overlegd kan worden, een rijdende bar met gezonde snacks, en een zacht plateau waarop gemediteerd kan worden of een powernap gedaan kan worden. Allemaal vol van kleur, met textuur, met akoestische materialen en ontworpen ter stimulering van sociale interactie of juist afzondering. Echt menselijke plekken dus.
B. Amsterdam
Vanuit hun werk voor start-up’s en organisaties die start-up’s binnen een ‘ecosysteem’ huisvesten, zoals B. Amsterdam dat doet, heeft Studio Fabrick veel ervaring met het helemaal anders inrichten van de werkomgeving en zelfs het ontmantelen van de traditionele kantooromgeving.
De tweede vestiging van B. Amsterdam in het westen van de hoofdstad is gevestigd in een standaard kantoorgebouw dat tien jaar geleden wel is gebouwd, maar waar de beoogde gebruiker nooit in is getrokken. Een in basis prima kantoorgebouw, dat voor de huisvesting van start-up’s, waarin B. Amsterdam is gespecialiseerd, echter wel aangepast en verder ingericht moest worden. De entreehal die Studio Fabrick aantrof had een bijna spiegelende natuurstenen vloer met een paar strakke leren banken erop. “Het glom veel te veel”, vertelt architect Justine van Zoest van Studio Fabrick, “terwijl het een sfeervolle ontmoetingsplek moest worden.”
Naar ontwerp van Studio Fabrick is de vloer matter gemaakt en is in het midden van de dubbelhoge hal een insteekverdieping toegevoegd, ontsloten door een tribunetrap, en met een bar eronder. Allemaal uitgevoerd in rauwe, natuurlijke materialen. Aangekleed met vintage meubels en hier en daar een vloerkleed.
Ook op de kantoorverdiepingen is deze benadering doorgezet. In plaats van traditionele scheidingswanden is daar met een systeem uit de kassenbouw gewerkt, inclusief de schuifdeuren die daarbij horen.
De benadering bij B. Amsterdam ontstond in de eerste vestiging ervan even verderop in de stad, waar de voormalige typemachinefabriek van IBM met minimale middelen geschikt gemaakt moest worden voor de huisvesting van start-up’s. Omdat die start-up’s ook nog eens snel groeien, ontstond als vanzelf een interieurarchitectuur gebaseerd op tijdelijkheid en veranderbaarheid. Om de huren laag te houden werd vooral van tweedehands en eenvoudige materialen gebruik gemaakt.
De opgave bij de eerste vestiging van B. Amsterdam begon, net als bij de tweede vestiging, echter eigenlijk daarvoor al, benadrukt Van Zoest: hoe die aantrekkelijk te maken en te transformeren tot een ontmoetingsplek. De open vlakte die het bureau daar voor de deur aantrof, transformeerde het naar een omhullende, getrapte tuin. Binnen werd een ruim restaurant ingericht.
Ondertussen is Studio Fabrick door verschillende ‘corporates’ gevraagd om hun entreehallen en ontmoetingsruimtes aan te pakken. “Onze benadering daar is feitelijk dezelfde als bij B. Amsterdam”, vertelt Van Zoest, “maar het materialenpalet dat we gebruiken passen we natuurlijk wel aan de gebruiker aan.” Op steeds meer plekken wordt de traditionele, ‘corporate’ kantooromgeving zo verzacht ten faveure van een dynamischer, huiselijker, kleurrijker, tactiele en groener omgeving waar ontmoeting en samenwerking centraal staan en waar je je af en toe ook kan terugtrekken om geconcentreerd ergens aan de werken of jezelf weer even op te laden.