Ooit was de schoorsteen van Bensdorp het symbool van de bedrijvigheid van de fabriek: chocola van Bensdorp was een kwaliteitsproduct van wereldfaam en, totdat in 2002 de productie definitief werd stilgelegd en naar België verplaatst, werden de Brosrepen hier geproduceerd. Toen de schoorsteen in 2007 in een storm omviel, was hij het symbool geworden van de verwaarlozing en het verval van de fabriek.
De tand des tijds
Het eerste ontwerp van LEVS uit 2004 was ambitieus en compact van opzet maar sneuvelde tijdens de crisis van 2008. De ‘verdunde’ versie van Bensdorp uit 2014 vergrootte de haalbaarheid, maar, na jaren leegstand en verpaupering en binnen een nieuwe realiteit, moest wel afscheid genomen worden van gebouw E, het markante hoofdgebouw aan het spoor. Toch werd juist dit schijnbare verlies een inspiratie voor weer een nieuwe visie op herontwikkeling. Waar we eerder alleen de uitersten van sloop of behoud als mogelijkheid zagen, ontstond nu ruimte voor andere concepten, zoals ‘vrije reconstructie’.
Nieuwe kansen
We beschouwden dat niet langer als een zwakte, of als zonde ten aanzien van de authenticiteit van erfgoed, maar in de context van Bensdorp als een legitieme opvatting over authenticiteit. De cultuurhistorische waarde zit bij Bensdorp immers niet enkel in de fysieke materie, die overigens nooit constant is geweest: tussen 1884 en 2002 is de fabriek elk decennium veranderd, uitgebreid, afgebroken, groter, lager en breder geworden, en in alle opzichten zwaar verminkt door pragmatische fabrieksbehoeften. De enige constante is de alsmaar veranderende vorm en de grote schaal van het fabrieksterrein ten opzichte van de kleinschalige villawijk.
Ondogmatisch ontwerp
Bovendien tellen naast de cultuurhistorische waarde van Bensdorp vooral ook de emotionele en sociale waarden van de grote fabriek in het kleine dorp. In de uiteindelijke uitwerking van de nieuwe visie op herontwikkeling zijn alle tussenvormen van restauratie, renovatie tot ‘vrije reconstructie’, met behoud van originele ornamentiek, en nieuwbouw zonder dogma’s toegepast. De ziel van Bensdorp is behouden, en het complex blijft zijn imposante en van alle kanten zichtbare rol in Bussum vervullen.
Historie
Bij het ontwerp van Bensdorp zijn het industriële karakter en de betekenis van Bensdorp voor Bussum leidend. In de loop van de geschiedenis veranderde het complex elke 10 jaar ingrijpend. Het fabrieksproces was onverbiddelijk, er werden karakteristieke gebouwen neergezet maar ook weer gesloopt en nieuwe bijgebouwd, in de laatste periode vooral dichte stalen hallen. Waar mogelijk bleven de historische gebouwen behouden en hebben ze een nieuwe invulling gekregen.
Restauratie: industriële lofts
De buitenzijde van het Brosgebouw is gerestaureerd terwijl het interieur van de bovenverdiepingen is getransformeerd tot een zestal individueel ontworpen lofts van 165 tot 200 m² vloeroppervlak en 3 tot 4,40 m plafondhoogte. De begane grond met elegante gietijzeren kolommen en de kelder met de kolossale steunpilaren hebben een commerciële functie gekregen.
Reconstructie: de ziel van Bensdorp
Het markante hoofdgebouw langs het spoor, dat nog maar 20 jaar geleden deels gesloopt werd, is gereconstrueerd en bevat woningen en commerciële ruimtes. Voor de reconstructie zijn de karakteristieke elementen zoals de gietijzeren kolommen, de kronen, sluitstenen, gevelankers, spuwers en rozetten hergebruikt. De ziel van dit voor Bussum zo onmiskenbare gebouw blijft zo bestaan. Het restant van de oude markante schoorsteen heeft een markante plek gekregen aan de nieuwe entree vanaf de Nieuwe Spiegelstraat waar hij aan de broosheid van industrieel erfgoed herinnert.
Nieuwbouw: Bensdorp tot leven gebracht
Het Bensdorpcomplex is met nieuwbouw van appartementen, horeca en culturele voorzieningen in architectonisch verwantschap met de historische gebouwen in ere hersteld. De nieuwbouw ademt de geest van de Bensdorpgeschiedenis. Hiermee wordt de tijdlijn van verandering, aanvulling en vernieuwing doorgezet. Nu niet meer voor het maken van chocola, maar als plek om te wonen en werken, voor cultuur en verblijf.