DRU Fabriek
20 augustus 2010
In het Achterhoekse dorp Ulft werd de voormalige ijzergieterij en metaalfabriek DRU getransformeerd in een modern, bruisend centrum met verschillende culturele en sociale functies, en een smaakvol grand café: de Dru Fabriek.
M+R Interieurarchitecten uit Eindhoven ontwierp het eigentijds en uitnodigend interieur van de Dru Fabriek, met veel respect voor, en weldoordachte verwijzingen naar het rijke verleden van de DRU.
De Dru Fabriek ligt aan de rivier de Oude IJssel, en is daar onlosmakelijk mee verbonden. DRU staat voor Diepenbrock Reigers Ulft, waarbij de families Diepenbrock en Reigers de eigenaren waren van de Ulftse ijzergieterij, later de Dru Fabriek. Hans Maréchal: “In feite is de Dru de eerste Nederlandse hoogoven.
Aanvankelijk werd hier Nederlands ijzeroer in de grond gevonden en later hier naartoe gevoerd en de IJssel zorgde voor de waterkracht die nodig was voor de luchttoevoer van de ovens door middel van blaasbalgen.” Het Nederlands ijzeroer raakte echter op en modernere hoogovens zorgden voor zware concurrentie. DRU bleef echter groeien en was zeker na de Tweede Wereldoorlog een begrip in pannen en gaskachels, hoewel er ook fornuizen, broodtrommels, brievenbussen, grafkruizen en zelfs telefooncellen worden gemaakt.
Mede door de opkomst van centrale verwarming kwam het bedrijf in de problemen en er volgden verschillende overnames. In 1999 verhuisde DRU naar Duiven, waar nog steeds haarden en kachels worden gemaakt. Het complex in Ulft werd door minister Plasterk uitgeroepen tot voorbeeldproject voor toekomstige monumentenzorg in Nederland. Een aantal gebouwen zonder historische waarde is afgebroken.
Confetti en zwart-wit
Het eerste deel van de Drufabriek dat is opgeleverd, is het voormalige portierscomplex (uit 1902), genoemd naar de loge van de portier die er ooit voorin het gebouw op toezag dat alle fabriekarbeiders bij binnenkomst klokten. Het complex is (als veel van de DRU gebouwen) ontworpen door architecten Gerrit en Arend Beltman, die veel industriële monumenten op hun naam hebben staan. In het portierscomplex bevinden zich een theater, popzaal, muziekschool, bibliotheek, galerie en een grand café, maar ook onder meer een conferentiecentrum, VVV, een ruimte voor het ROC RijnIJssel en het kantoor van de Heemkundige Vereniging Old Sillevold.
M+R werd in augustus 2008 met een aantal andere bureaus uitgenodigd voor de presentatie van een interieurvisie en al snel gekozen vanwege de ruime ervaring op het gebied van horeca, theaters, bibliotheken en kantoren, én restauraties van monumentale gebouwen.
In het interieurontwerp hield M+R de oorspronkelijke structuur en industriële uitstraling van het complex zoveel mogelijk in tact gehouden. De toevoegingen en vernieuwingen zijn sterk geïnspireerd op het verleden van DRU en vormen een bindende factor in het interieur. Zo liet M+R zich voor de kleurstellingen van onder meer meubelen, deuren en muren inspireren door de DRU pannen, die werden geleverd in een ruim kleurenpalet - waaronder lichtblauw, mintgroen met een tulpje (uit de exportlijn Holland Potery, nu te vinden op de deuren van de muziekschool). De bonte kleuren van de DRU Confetti-lijn zijn te vinden in verschillende meubelen in de Dru Fabriek, en die van de terracottakleurige pannen komen terug in het theater. Het vaste interieur is deels uitgevoerd in zwart-wit, want aldus Maréchal, “Als ik aan het verleden denk, zie ik zwart-wit foto’s en films voor me.” Op verschillende plaatsen zijn grote, enigszins (door middel van een ruw raster) geabstraheerde zwart wit foto’s aangebracht, zoals rond het sanitairblok naast het grand café (een historische luchtfoto van de Dru Fabriek) en de theaterzaal (foto’s van voormalige DRU-arbeiders).
Ook de bewegwijzering - ontworpen door de Vormgevers Associatie samen met M+R – verwijst naar het verleden: de witte tekst op een zwarte band is gebaseerd op de kistletters die vroeger op de wanden werden getamponneerd, en nog steeds in de Dru Fabriek te vinden zijn. Het nieuwe logo van de Dru Fabriek is een variant op het oorspronkelijke wiebertjesvormige DRU logo. Eenheid wordt verder gebracht door het speciaal gemaakte meubilair – zoals de vaste banken in het grand café, de buffetten en de hoge en lage tafels die overal in het complex te vinden zijn. Hiervoor gebruikte M+R vooral sloophout: “We hebben gezocht naar een materiaal dat geen pijn zou doen.” Het hout, afkomstig uit een aantal gesloopte woningen, had oorspronkelijk allerlei kleuren, maar is neutraal gemaakt met een transparante witte (en op sommige plaatsen zwarte) lak. Het maatwerk-meubilair is net als de Dru Fabriek zelf een combinatie van oud en nieuw: Buitenzijde is oude en het het binnenwerk – zoals de kussens van de banken - is steeds nieuw en in kleur. Het volledige verlichtingsconcept is door M+R in nauwe samenwerking met Flos Amsterdam vormgegeven.
Ruw
Aan de kop van het portierscomplex is het grand café van de Drufabriek, naar een idee van Hans Maréchal het Schaftlokaal genoemd. Veel oorspronkelijke, industriële elementen bleven zichtbaar, maar de sfeer is die van een echt grand café. Er zijn hoge en lage tafels, comfortabele hoeken met vaste banken en een immens lange bar. Losse stoelen zijn er in vele vrolijke kleuren, en aan het plafond hangen armaturen van Modular (de Izar van Gerd Couckhuyt, in een zwarte uitvoering) met licht dat naar gelang de gewenste sfeer van kleur kan veranderen. Boven de bar hangen buisvormige lampen van Flos die zijn geïnspireerd op de metalen pijpen die hier en daar nog uit het plafond steken. Maréchal dacht ook mee over het tafelconcept van het Schaftlokaal, waarin – ook een beetje ruw en industrieel - de borden en messen standaard al op tafel staan. Het nieuwe DRU is eveneens aanwezig, in de vorm van een gasopenhaard. De voormalige portiersloge in de kop werd omgetoverd tot ‘een ruimte voor twee’ en kreeg een knalrood interieur. Op deze plek speelde Maréchal ook in op het initiatief om opnieuw jaartallen op gebouwen aan te brengen: “Er staat één tafel, er hangen negen lampjes aan het plafond , 0=niks en er zijn twee stoelen - 1902.”
Op een muur is een gedicht van Belcampo (pseudoniem van Herman Pieter Schönfeld Wichers) aangebracht, door Maréchal gekozen omdat de schrijver in 1902 is geboren en als referentie naar de geschiedenis van de DRU:
“Wij zijn door ons wezen onmiddellijk verbonden met alles wat ons omringd en daaruit volgt ook dat wij alles ervaren als één samenhangend geheel. Dankzij dit oergevoel staan wij zo stevig op de aarde dat het ontbreken van absolute zekerheden ons niet hoeft te hinderen”.
De centrale hal waaraan zich de diverse culturele instellingen bevinden betreed je via twee imposante taatsdeuren bekleed met aluminium ‘schubben’, platen die normaal worden gebruikt voor industriële brandwerende deuren; als de deuren zijn gesloten, vormen de handgrepen het Dru-logo. Tegenover de theaterkassa is de foyerruimte met leestafels en VVV-shop, met een ruwe vloer van straatklinkers, maar een warme huiselijke sfeer, mede dankzij het meubilair. de verlichting en authentieke balkenplafond. Het sloophout is hier gebruikt voor tijdschriftenrekken en posterzuilen.
Verderop, achter iets kleinere taatsdeuren, is bibliotheek de Achterhoekse Poort. De boekenkasten - standaardkasten van Bomefa - zijn neergezet in een grid dat is geïnspireerd op de stedelijke indeling van Barcelona. Voor de kinderen zijn de kasten op verhogingen van sloophout geplaatst. Veel verrijdbaar meubilair in de bibliotheek is eveneens in dit hout uitgevoerd, waaronder de grote halfronde tribune die tevens dienst doet als kindertheater. Ook hier zijn verschillende oorspronkelijke elementen bewaard, zoals een olietank en een grote stroomschakelaar. De gietijzeren pilaren kregen hun oorspronkelijke kleur terug. De bibliotheek heeft tevens een museale functie: in vitrines staan diverse DRU potten en pannen. Direct naast de bibliotheek is Galerie bij de Boeken, waar wisselende exposities worden gehouden.
Pannen
De theaterzaal van de Dru Fabriek wordt gebruikt voor onder meer cabaret, toneel en muziektheater, maar ook filmvoorstellingen. Voor de kleuren van de stoelen koos M+R een oranje in verschillende tinten, met een verloop dat is geïnspireerd op het oranje van de DRU terracottapannen. Het vlakke vloertheater heeft 365 stoelen en een inschuifbare tribune. De vloer is van een zelf herstellend keroewing hout, zodat van kleine beschadigingen naar verloop van tijd niets meer te zien is. Naast het theater is de Popzaal van de Dru Fabriek, die – zoals het een goede popzaal betaamt – vrijwel geheel leeg is en geen stoelen heeft. Sfeer wordt gebracht door de LED-verlichting in wisselende kleuren, waarbij tevens figuren worden geprojecteerd. Andere blikvanger zijn de multiplex wanden, waarin het woord ‘FABRIEK’ is geperforeerd.
De wc’s in de Dru Fabriek zijn bekleed met klassieke Winckelmans tegeltjes die goed passen bij de industriële sfeer. De wc’s bij de Popzaal zijn vandalismebestendig en van metaal, want aldus Maréchal, “Er komt hier een mix van heel verschillende mensen. Daarom zijn hier ook rondom spiegels aangebracht, omdat is aangetoond is dat vandalisme daarmee wordt teruggedrongen.” Op de hoger gelegen verdiepingen van hetzelfde bouwdeel is Muziekschool Oost Gelderland, met lokalen die zijn uitgevoerd als ‘doosjes’ in verschillende DRU-kleuren. De lampen op de muren (de Button van Flos) worden van stroom voorzien door middel van slangen die over de muren lopen, omdat daarin vanwege de akoestiek niet mocht geboord - een noodgedwongen oplossing met een speels effect.
Kaiserbrötchen
Naast culturele functies bevat de Dru Fabriek ruimtes voor werken en vergaderen, om te beginnen de kantoren van de gebruikers van de fabriek zelf, boven de muziekschool. In het bouwdeel boven de foyerruimte (VVV) is onder meer het conferentiecentrum, dat bestaat uit verschillende vergaderkamers en een grote zaal. Op de vloer van de kamers ligt een parket van geolied eikenhouten met een ingelegde vloer met tapijt Barcode van Leoxx. Ook hier bleven originele elementen bewaard, zoals houten balken en metalen pilaren. Een andere verwijzing naar het verleden vormen de mooie, speciaal voor de Dru Fabriek gemaakte foto’s van Herman de Winter, met typische DRU-producten in een gebruikscontext, zoals een broodtrommel op een bed van Kaiserbrötchen en een beschuitbus omringd door beschuiten met muisjes.
Voor de grote vergaderzaal - ook in gebruik als raadzaal van de gemeente Oude IJsselstreek waartoe Ulft behoort - werd voor extra hoogte het plafond verwijderd en zo van twee verdiepingen één gemaakt. Voor de zaal moest de vloer worden verstevigd, waartoe in het Schaflokaal er recht onder een ‘tafel’ met stalen kolommen als poten werd gebouwd. Deze nieuwe kolommen staan tussen de oorspronkelijke smeedijzeren kolommen in die ruimte, maar hebben dezelfde stoere, ruwe uitstraling. De enorme luchter in de zaal is afkomstig uit het stadhuis van Ulft; de armatuur van 270 graden werd voor de nieuwe bestemming rond gemaakt, en uitgerust met nieuwe LED-lichttechniek.
Op het DRU-terrein (‘Het Gietelinck’) wachten nog verschillende andere gebouwen op restauratie: zo komen er woningen in de voormalige badkuipenfabriek en emailleerfabriek, een hotel in het ketelhuis en pomphuis en een parkeergarage in de koepeloven.
Met de Dru Fabriek in het portierscomplex heeft het terrein alvast een trekpleister van formaat.