'Floating Office Rotterdam heeft ons geleerd welke voordelen bouwen met hout biedt'

Het Floating Office Rotterdam dat Powerhouse Company en RED Company in de Rijnhaven voor het Global Center on Adaptation (GCA) realiseerden, is te plaatsen binnen een drietal ‘onderstromen’ in de architectuur: de overstap van beton- naar houtbouw, de herontwikkeling van grote havenbekkens tot nieuwe stukken stad en de architect in een nieuwe rol, als ontwikkelaar.

In het kader van de Rotterdam Architectuur Maand zoomen we op Architectenweb in een serie interviews in op enkele ‘onderstromen’ in de architectuur die nu in Rotterdam aan de oppervlakte komen.

Een van de criteria om te bepalen of een project geslaagd is, is de vraag of je er zelf zou willen wonen of werken. Bij het door henzelf ontwikkelde en ontworpen drijvende kantoorgebouw in de Rijnhaven beantwoorden Powerhouse Company en het – mede door architect Nanne de Ru opg

erichte – ontwikkelbedrijf RED Company die vraag volmondig: zij zijn onlangs in het kantoorgebouw getrokken dat ze voor het Global Center on Adaptation (GCA), realiseerden. Het is het eerste in een reeks drijvende panden en parken die hier op het water worden gebouwd.

“Het bijzonderste architectenkantoor van Nederland”, noemt projectarchitect Albert Richters het houten gebouw waarin hij sinds een maand werkt. “Het warme houten interieur, de mogelijkheid om te lunchen op het terras, waar je aan het eind van de werkdag afspringt om met collega’s te zwemmen. Het is superfijn.” Door de kozijnloze ramen – 3 bij 6 meter – heeft de architect vrij uitzicht op de haven en het Codrico-fabrieksterrein waaraan Powerhouse Company sinds enkele jaren werkt. ¬“Het is spannend hoe de het gebied zich gaat ontwikkelen met de realisatie van meer drijvende panden en parken. We moeten hier echt wat van maken, die verantwoordelijkheid wordt gevoeld in het bureau.”

Wat deze binnenstedelijke ontwikkeling zo spannend maakt? “We moeten ervoor waken dat we de ruimte, de inherente kwaliteit van Rotterdam, blijven zien. Ik woon al een tijd in Rotterdam, ik hou van de stad, de wandeltochten die ik in de weekenden maak, de lange zichtlijnen, om in architectuurtermen te spreken. De ruimte bevalt me. De andere zijde van de medaille is dat er daardoor veel ruimte is om te bouwen. Tegelijk biedt bouwen de kans om gebieden als de Rijnhaven te ontsluiten voor publiek en de kwaliteiten van stad beter te benutten. Ik kijk er positief tegenaan.”

Het Floating Office Rotterdam is ontworpen als het nieuwe vlaggenschip van het GCA, maar is ook een mooi visitekaartje voor Powerhouse Company en RED Company. “Een vrij groot visitekaartje”, lacht Richters. Het houten gebouw, 3.500 vierkante meter groot, is 70 meter lang, 24 meter breed en drie lagen hoog. “De breedte is zo bepaald dat het gebouw door de Rijnhavenbrug kan varen. Zo kan het in gebruik blijven op moment dat de Rijnhaven zich verder ontwikkelt. Om iedereen in daglicht te kunnen laten werken, wil je ook niet teveel diepte. De lengte draagt bij

aan de representatieve uitstraling en schaal die past bij het GCA met Patrick Verkooijen als CEO en bestuurders als Ban Ki Moon, die hier met enige regelmaat zal zijn.”

Het project is ontstaan parallel aan de ontwikkeling van een visie voor de transformatie van het Codrico-terrein waaraan Powerhouse sinds 2017 werkt. “Met de gemeente zijn we bezig geweest om te kijken wat mogelijk is als de laatste fabriek uit de Rijnhaven vertrekt, de regels voor havenwater vervallen, en het gebied vrijkomt voor de stad”, vertelt Richters. “De gemeente wil een nieuwe – duurzame – richting inslaan met partijen als het GCA en geeft de Rijnhaven daarin een rol als plek voor innovatie. Na de transformatie van kleinere voormalige havengebieden zoals de Wijnhaven is dit het eerste grote havenbekken dat onderhanden genomen wordt, en waarmee het centrumgebied in Zuid wordt uitgebreid.” Het doel is om de stad en stedelingen meer bij het water te betrekken.

In 2017 wonnen Groningen en Rotterdam de bieding voor de in Nederland te realiseren huisvesting van het GCA. Het onderzoeksgebouw staat in Groningen, Rotterdam wist het hoofdkantoor binnen te halen met de belofte voor een duurzaam, drijvend gebouw in de Rijnhaven.

Powerhouse Company besloot om zelf een voorstel te doen aan de gemeente voor het te realiseren GCA-kantoor, en dit met RED Company te ontwikkelen. Sinds de oprichting van het ontwikkelbedrijf in 2015, mede ingegeven door de bouwimpasse tijdens economische crisis, is het uitgegroeid tot “een succesvol bedrijf, dat naast Powerhouse bestaat”, vertelt Richters. Hij moedigt architecten aan om die ontwikkelende rol vaker op zich te nemen, “omdat het veel oplevert.” “Het zorgt ervoor dat de architect-ontwikkelaar als initiatiefnemer nu dit soort ontwerpopdrachten kan vormgeven. Dit levert een nieuwe manier van ontwikkelen op waarbij al vroeg in het proces ideeën worden ontwikkeld die misschien niet direct realistisch lijken, maar wel degelijk mogelijk blijken.” Zoals een volledig houten, verplaatsbaar kantoor, dat in zijn eigen energiebehoefte voorziet.

“Hout was voor dit drijvende gebouw een voor de hand liggende keuze, omdat het licht in gewicht is”, legt Richters uit. “Het is te prefabriceren en kan makkelijk op locatie in elkaar gezet worden; het pand moest snel klaar zijn voor het GCA.” De organisatie is inmiddels op de bovenste verdieping gevestigd. Powerhouse Company en RED Company zitten op de eerste verdieping en de oostelijke zijde van de begane grond. Aan de westkant, op de begane grond, komt nog een horecavoorziening.

De houten draagconstructie bestaat uit CLT-vloeren die rusten op een frame van gelamineerde liggers en kolommen (40x40 cm), geplaatst in een grid van 6x6 meter.
De dwarsliggers steken door de gevels om de balkons te dragen. Naar boven toe, iedere volgende verdieping, kragen deze liggers steeds twee meter verder uit. Bovenin knikt de balkenstructuur omhoog o

m een zadeldak te vormen. De uitkragingen, van balkons en dak, minimaliseren de directe inval van zonlicht. Het dak is aan de kadekant – de zichtzijde – bekleed met sedum, aan de andere kant – op het zuiden – is het gedekt met zonnepanelen.

De constructie rust op een drijvende betonnen funderingsbak, opgebouwd uit elementen die speciaal voor dit gebouw zijn gemaakt. De bakken (25 x 6 m, 4,5 meter hoog) zijn in de breedterichting aan elkaar verankerd. De ‘loze’ ruimte die het gebouw zijn drijfvermogen geeft, is benut voor installaties. In de betonnen vloeren van de bakken is een buizensysteem opgenomen dat fungeert als warmtewisselaar, voor de koeling van het gebouw. Verwarmen gebeurt met hetzelfde systeem, via de plafonds waarin de verlichting en installatietechniek zijn opgenomen.

“Traditioneel hang je de installaties op de kantoorverdiepingen ónder de constructie, maar we zaten met een hoogtebeperking, omdat het gebouw onder de Rijnhavenbrug door moet passen. Daarom hebben we de installaties in de balken verwerkt.” In de liggers zijn gaten gemaakt waar de buizen en kabels doorheen lopen. “Al in een vroeg stadium zaten we met de constructeur en installateur aan tafel om de draagkracht van de balken en de afmetingen van de installaties op elkaar af te stemmen. De buizen moeten bijvoorbeeld dunner zijn dan wanneer je ze in een leidingschacht wegwerkt. De plafonds zijn tussen de balken geplaatst, zodat de draagconstructie in het zicht blijft.

“Als bureau hebben we ons nooit geprofileerd als duurzame ontwerpers. We zijn allereerst ontwerpers en we geloven dat duurzaamheid intrinciek hoort bij een goed ontwerp. Dat is te zien bij projecten als de hoofdkantoren van Danone en Asics in Hoofdorp waarbij ook gezond werken hoort bij het duurzaamheidsaspect. Bij de Floating Office is het bijzondere juist dat duurzaamheid van meet af aan het hoofdonderwerp is. Floating Office Rotterdam heeft ons geleerd welke voordelen bouwen met hout biedt, ook in termen van circulariteit; het gebouw is volledig demontabel. We hebben ontdekt dat je door het slim en doelbewust combineren van bewezen technologie een boven-optimaal functionerend en toekomstbestendig project kunt realiseren. Als ontwerpers is het dan aan ons om daar op een elegante uitwerking voor te vinden. Die aanpak willen we in ons bureau verder ontwikkelen.”