Mecanoo en ZMC testen ontwerp schaal 1:1

4 november 2013, 11:11

Met een mock-up testen Mecanoo en het Zaans Medisch Centrum (ZMC) de structuurontwerpen voor het nieuwe ziekenhuis in Zaandam. Stuk voor stuk worden alle vijftien afdelingen uit karton schaal 1:1 in een loods opgebouwd. Ziekenhuismedewerkers, architecten, patiënten en aannemers kijken vervolgens samen of het plan wel ‘lean’ genoeg is. Waar nodig, doen ze ter plekke aanpassingen. Architect Ellen van der Wal geeft Architectenweb een rondleiding door de mock-up.
Tekst Naomi Cheung San

Een indrukwekkend landschap van kartonnen wanden, met tape bijeengehouden, bevindt zich in een loods vlakbij het verouderde ZMC in Zaandam. Vanaf een steiger wordt de omvang van het unieke project zichtbaar. “Ieder weekend bouwen we hier een nieuwe afdeling op”, vertelt architect Ellen van der Wal van Mecanoo. Vervolgens testen medewerkers van het ZMC, architecten, patiënten en bouwpartners de efficiëntie van het plan.

In opdracht van ZMC en Vitaal Zorgvast, die speciaal voor de nieuwbouw een alliantie aangingen, ontwerpt Mecanoo zijn eerste ziekenhuis. De mock-up draagt bij aan het volledig afstemmen van het gebouw op de zorgprocessen. “Ook vermijden we toekomstige faalkosten”, zegt van der Wal. “In totaal testen we vijftien afdelingen, we zijn nu ongeveer halverwege. Vandaag hebben we een pre-operatieve screening van de prikpoli’s. Kritische afdelingen als de intensive care en de dialyse hebben we al gehad.”

Waardestromen tegen verspilling
De veranderingen die de medewerkers van het ZMC aanbrengen in de mock-up zijn niet willekeurig, maar gebaseerd op de lean-filosofie: een filosofie geïnspireerd op de werkprocessen van Toyota, nu ingezet voor het efficiënter en daardoor patiëntgerichter maken van de zorgprocessen. “Wij werken al drie jaar met de lean-filosofie. In de mock-up testen lean-opgeleidde afdelingsmedewerkers hoe het zorgproces beter kan”, zegt Hannelore Schouten, manager innovatie en kwaliteit bij het ZMC.

Het testen van de mock-up is gericht op het terugdringen van verspilling in het zorgproces. “Die verspilling gaat onder meer over ruimte en tijd, kosten en lange looplijnen”, zegt Van der Wal. “Om verspilling tegen te gaan, denken we volgens de lean-filosofie constant vanuit de toegevoegde waarde voor de patiënt. Hiervoor definiëren we verschillende waardestromen, zoals de polikliniek, de kliniek en het acute centrum.”

“De waardestromen spelen in op de verschillen tussen patiënten. Waar de toegevoegde waarde voor een acute patiënt snelheid is, daar heeft iemand die naar de kinderafdeling moet juist behoefte aan rust. Door stromen te scheiden, worden fouten voorkomen en is er meer overzicht.“ Vanuit die gedachte maken Mecanoo en ZMC bijvoorbeeld de ongebruikelijke keuze om de afdeling radiologie over twee lagen te plaatsen.

Lean ontwerp
In het ontwerp liggen de publieke functies, zoals de poliklinieken, op de begane grond en eerste verdieping. Deze grenzen aan ‘de straat’: de hoofdas die herkenbaar is vormgegeven als een lichte, foyerachtige ruimte. De verpleegafdeling en de kliniek, met daktuin en balkons, komen op de bovenverdiepingen. In de facilitaire tussenlaag bevinden zich de entree voor het personeel, laboratoria, het kenniscentrum, kantoren en de apotheek.

Het nieuwe ZMC komt op het terrein van het oude ziekenhuis en zal aansluiten op een grote zorgboulevard en parkeergarage. Omdat het bestaande ziekenhuis volledig operationeel moet blijven, zal de nieuwbouw verrijzen op de plek van de oude parkeerplaats. De oplevering van het ziekenhuis plus zorgboulevard staat gepland in 2016.

Unieke samenwerking
Het werken met de mock-up zorgt volgens Van der Wal voor betrokkenheid vanuit de organisatie. “In het nieuwe plan hebben artsen geen eigen kamers meer en zullen balies op den duur vervangen worden door digitale hulpmiddelen in combinatie met gastvrouwen. Bij dit soort veranderingen is het belangrijk dat het medisch personeel achter je staat.”

Het ZMC is erg tevreden over de samenwerking met Mecanoo. “Omdat wij als eerste Nederlandse ziekenhuis zo intensief vanuit de lean-filosofie werken, is het belangrijk dat de architect actief meedenkt”, aldus Schouten. “Op een tekening blijven de plannen erg abstract, maar door de mock-up gaat het leven. We kunnen nu bijvoorbeeld uittesten of er genoeg ruimte is als een patiënt plotseling kritiek wordt, in de praktijk werkt dat anders dan op papier.“

Van der Wal denkt erover om ook bij andere projecten met een mock-up te gaan werken. “Gebouwen hebben een lange levensloop, het is dus niet meer dan logisch om ze eerst uit te testen.” Bovendien bevalt de samenwerking met het ZMC erg goed. “Je zet je samen in voor een heel kwetsbare groep mensen en weet dus echt waar je het voor doet”, zegt Van der Wal. “Nooit geweten dat een ziekenhuis ontwerpen zo leuk is.”

Trefwoorden

zmc ziekenhuis mecanoo mock-up naomi cheung san ellen van der wal lean hannelore schouten schaal 1:1 zaans medisch centrum

1	Houthybride woongebouw langs de A8 in Zaandam opgeleverd dinsdag, 11 november
2	WillemsenU zinkt villa af in landschap dinsdag, 11 november
3	Woongebouw voor gezinnen biedt ruime corridor en gekoppelde terrassen met glijbaan woensdag, 12 november
4	MVRDV ontwerpt bolvormig sportcomplex in Albanese hoofdstad Tirana maandag, 10 november
5	Groningers kiezen nieuwe invulling voor plek gesloopte parkeergarage in stadscentrum dinsdag, 11 november

Gerelateerde nieuwsberichten

Terugblik op 10 interviews over patiëntenzorg

15 november 2013

Mecanoo ontwerpt cultuurgebouw Oldham

25 november 2013

Sleutel Zaans Medisch Centrum overgedragen

22 september 2016

Nederlands team wint prijsvraag Tuin van de 21e eeuw

20 november 2013

Nieuw schoolgebouw in historisch hart Leiden

7 november 2013

Adviescentrum Rabobank Sittard geopend

27 juni 2014

Bouw nieuw ZMC van start gegaan

8 januari 2014

CEANconsulting: ‘Zorginnovatie is een verplichting’

8 november 2013

Mecanoo vernieuwt revalidatiecentrum Rijndam

24 april 2014

OPERA: ‘Iedere afdeling zijn eigen illustrator’

12 november 2013

Eerste lean-ziekenhuis van Nederland geopend

23 juni 2017

Kopvol: ‘Ontwerp vanuit prototype kamers’

19 september 2013

Opdrachtgever St. Antonius: “Niet opnieuw wiel uitvinden”

27 september 2013

Oogziekenhuis: "Hier kent iedereen de interieurarchitect"

28 oktober 2013

a/d amstel: “Omgang met ziekenhuisorganisaties bepalend”

4 oktober 2013

Hoofd master interieur: “Zorg kans voor interieurarchitect”

11 oktober 2013

Historie Dordt zorgt voor oriëntatie en afleiding in ziekenhuis

18 oktober 2013

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Nominaties Zuiderkerkprijs en Geurt Brinkgreve Bokaal 2025 bekend

14 november, 12:17

Voor de eerstgenoemde woningbouwprijs van de gemeente Amsterdam zijn tien projecten genomineerd, de bokaal voor het beste initiatief op het gebied van herontwikkeling, transformatie of renovatie leverde zeven nominaties op.

'Architecten kunnen kwaliteit waarborgen bij splitsen en opdelen rijtjeshuizen'

14 november, 11:14

Om het splitsen en opdelen van rijtjeswoningen van de grond te krijgen, dienen het Rijk en gemeenten de regie te nemen. Architecten kunnen hierbij worden ingeschakeld voor de waarborging van de kwaliteit, aldus een vrijdag verschenen rapport.

MVRDV en Buro Happold ontwerpen nieuw theater in Veenendaal

14 november, 10:23

Voor de vernieuwing van Theater De Lampegiet zijn vijf schetsontwerpen gemaakt. Zowel de inwoners van de stad als de jury hebben daarbij voor het ontwerp van MVRDV en Buro Happold gekozen.

Benthem Crouwel Architects plaatst slotstuk in Paleiskwartier van Den Bosch

13 november, 5:00

Benthem Crouwel Architects heeft het stadsblok Palazzo in het Paleiskwartier van Den Bosch opgeleverd

Zuid-Holland verhoogt budget voor restauratie rijksmonumenten

14 november, 2:08

De provincie Zuid-Holland verhoogt het budget voor de restauratie van rijksmonumenten structureel.

Rapport: natuur kan helpen beschermen tegen stijgende zeespiegel

14 november, 9:24

Natuurlijke oplossingen zoals ruim baan geven aan gebieden met eb en vloed kunnen helpen de Nederlandse kustlijn te beschermen tegen de stijgende zeespiegel.

Deltacommissaris: ga nu al in gesprek over toekomst waterbeheer

13 november, 4:03

Nederland moet nu al kijken welke randvoorwaarden nodig zijn om grote waterbeschermingsprogramma's zoals de Deltawerken in de komende jaren uit te voeren.

Gemeentebestuur wil Brabants dorp Moerdijk laten verdwijnen

13 november, 10:23

Het dorp Moerdijk in Noord-Brabant moet verdwijnen om plaats te maken voor uitbreiding van het bestaande haven- en industrieterrein in die plaats.

Iets minder mensen vertrekken uit de Randstad dan in eerdere jaren

12 november, 10:00

Onder andere omdat er in de Randstad meer kinderen worden geboren, groeit de bevolking daar sneller dan in de gebieden eromheen. Netto vertrokken er afgelopen jaar 14.000 mensen.

Woningen en park op plek van rangeerterrein bij Rotterdamse Kuip

12 november, 9:30

Een rangeerterrein voor treinen tegenover stadion De Kuip in Rotterdam verdwijnt. Op de plek worden woningen en een nieuw station gebouwd. Bovendien moet een park naast het spoor worden uitgebreid.

Ga naar het nieuws-archief