Verslag manifestatie Ketenintegratie

20 april 2010, 11:30

Het is hoog tijd dat in het bouwproces de ‘vechtposities’ van de partijen onderling worden verlaten en dat gezocht wordt naar projectgebonden of projectoverschrijdende samenwerking: ketenintegratie. De vriendenvereniging van het NAi organiseerde maandag een avond rond dit thema.

De aftrap voor de avond werd gegeven door Hans de Jonge, professor aan de TU Delft en directeur van de Brink Groep. “In andere vakgebieden is een pleidooi voor ketenintegratie volstrekt overbodig, want die doen het al”, begon De Jonge. In de bouw gebeurt het nog weinig.

In de bouw, zoals die nu georganiseerd is, gaan een aantal zaken mis, analyseerde De Jonge. Zo zou de aandacht moeten verschuiven van nieuwbouw naar de bestaande voorraad. Ook zou er gedacht moeten worden in levenscycli: over een periode van tientallen jaren vallen de stichtingskosten van een gebouw in het niet bij de kosten voor het gebruik van het gebouw. Ook zou de eindwaarde van vastgoed anders berekend moeten worden, stelde De Jonge, die is nu te hoog.

Aan het begin van het reguliere bouwproces worden zonder veel informatie en zonder veel discussie de grootste ontwerpbeslissingen genomen. Later in het proces, als de informatie wel aanwezig is, wordt lang gediscussieerd over kleine ontwerpbeslissingen. Ook dat zou anders moeten: alle partijen moeten vanaf de start bij het bouwproces betrokken zijn.

Voorbeelden van ketenintegratie in het buitenland laten volgens De Jonge zien dat in de loop van de tijd, als de samenwerking tussen partijen over verschillende projecten volwassen is geworden, er zo’n 20% bespaart kan worden op de kosten. Uit onderzoek blijkt echter ook, stelde De Jonge, dat bouwers bij ketenintegratie ‘kwaliteit’ en ‘winstgevendheid’ waarderen en dat woningcorporaties de ‘kwaliteit’ en ‘dienstverlening’ zien verbeteren.

Gevolgen voor de eigen organisatie
Na de De Jonge was het de beurt aan Henk Homberg, directeur bij bouwbedrijf ERA Contour. Zijn bedrijf is in gesprek met woningcorporatie Ymere om tot een projectoverschrijdende samenwerking te komen tussen hun bedrijven: ketenintegratie. Zelf sprak hij over ‘co-makership’. Dura Vermeer en Thunnissen gaan eenzelfde samenwerking met Ymere aan. Ymere wil een derde van haar jaarlijkse bouwvolume met deze drie partijen realiseren.

De aanleiding om zich op ketenintegratie te oriënteren was bij ERA Contour de constatering in 2007 dat de kosten van de bouwprojecten te hoog opliepen. Het moest anders. Met Ymere wordt ingezet op een langdurige samenwerking, vertelde Homberg, waarin wederzijds vertrouwen en wederzijdse winst de sleutel zijn. De verantwoordelijkheid moet gezamenlijk gedragen worden. Het verbeteren van de kwaliteit van de bouw staat bij ERA Contour voorop, net als het werkplezier.

Openhartig vertelde Homberg echter ook dat ketenintegratie een andere manier van denken vergt en dat het daarom gevolgen heeft voor zijn organisatie. Er moet een cultuur van samenwerken ontstaan, die gedragen wordt op directieniveau. Bijkomende moeilijkheid is dat de investering in de samenwerking en de benodigde ICT (BIM) nu gedaan moet worden, maar dat de winst zich pas op langere termijn zal uitbetalen.

Homberg sloot zijn verhaal af met twee stellingen: het veranderproces om tot ketenintegratie te komen duurt een paar jaar, en: het bedrijf moet er volledig op ingericht worden. Het is volgens Homberg onmogelijk om een deel van de organisatie op een manier te laten werken en een ander deel van de organisatie op een heel andere manier.

Voorbij het laaghangend fruit
De volgende spreker was Ben Pluijmers van Com-Wonen. De woningcorporatie werkt inmiddels al meer dan 25 jaar samen met Dura Vermeer. Bij een evaluatie van de samenwerking bleek dat er nog altijd veel mis gaat. Ketenintegratie moet de bouwproductie ‘beter – sneller - goedkoper’ maken.

Volgens Pluijmers gaat het erom dat er gedacht en gehandeld wordt als één organisatie, terwijl het toch twee bedrijven blijven. Het gaat om zakelijk vertrouwen. Meetsystemen zijn volgens Ben Pluijmers belangrijk. Naast besparing op kosten wil Com-Wonen de kwaliteit verhogen en de lengte van het bouwproces met anderhalf jaar (!) inkorten.

Een exemplarisch ‘as is’ bouwproces is door de vele partijen die erbij betrokken zijn zeer gefragmenteerd, waarbij er ook nog eens veel wantrouwen is tussen de partijen onderling. Een bouwproject kan hierdoor 25% duurder uitvallen als begroot, terwijl het ook zomaar twee jaar later als gepland opgeleverd kan worden.

“Vertrouwen is een beslissing”, stelde Pluijmers. In het eerste project waarin ketenintegratie is toegepast is een gezamenlijke winst- en risicopot gemaakt. Plijmers: “Het gaat niet om bezuinigen, maar om minder faalkosten.” De pilot viel uiteindelijk 8% goedkoper uitgevallen dan was begroot.

In de pilot is het laaghangend fruit geplukt, denkt Pluijmers. Het vervolg wordt moeilijker. Com-Wonen denkt aan verdere ketenintegratie: onderhoud, tekenbureau, architectenbureau, adviseurs en toeleveranciers. Ook wordt gedacht over een vervolgprojecten in de vorm van groot onderhoud en niet-fysieke programma’s.

DBFMO
De laatste spreker van de avond was architect Jeroen van Schooten. “Het bouwproces, zoals dat op de universiteit wordt voorgesteld, met helder afgebakende rollen – opdrachtgever, architect en bouwer – bestaat niet meer”, begon Van Schooten, “het bouwproces is in de praktijk totaal versnipperd.”

Dat het anders kan illustreerde Van Schooten met het ontwerp voor het Ministerie van Financiën in Den Haag. Bij dit ontwerp werkte Meyer & Van Schooten in een DBFMO ontwerpteam. Hierin was een onderhoudscontract voor 25 jaar opgenomen. DBFMO is een vorm van projectgebonden ketenintegratie, geen projectoverschrijdende ketenintegratie zoals Henk Homburg en Ben Pluijmers die bespraken. Van Schooten geloofde niet dat er bouwers of corporaties zijn die steeds met dezelfde architect zouden willen werken.

Over DBFMO is Van Schooten zeer enthousiast: “Het bouwproces was opnieuw helder!” Het werkt zo dat de opdrachtgever op één moment een output specificatie definieert en dat alle partijen vanaf het begin bij het ontwerp betrokken zijn. Dat disciplineert de opdrachtgever, ging Van Schooten verder, maar het betekende ook dat vanaf dag 1 nagedacht werd over de kosten, beveiliging, onderhoud, enzovoorts. “In de eerste 10 weken van een bouwproces worden de grootste besparingen gerealiseerd.”

De opdracht voor het Ministerie van Financiën was feitelijk een renovatie, met een bijbehorend budget. Uit calculaties bleek echter al snel dat bouwkundige ingrepen – een dubbele gevel, het overdekken van één van de binnentuinen, verplaatsen van het laden/lossen en de kantine – over een periode van 25 jaar zeer rendabel zijn.

“Een dubbele gevel is normaal gesproken onbetaalbaar”, vertelde Van Schooten. Maar hier zorgde een dubbele gevel voor een beter binnenklimaat en betere geluidsisolatie. De dubbele gevel maakt de integratie en het onderhoud van de zonwering bovendien goedkoper. Ook konden de installaties vanuit de verlaagde plafonds naar de gevel verplaatst worden, zodat de verdiepingshoogte vergroot kon worden. Met een holle vloer en klimaatplafonds zijn veranderingen in de plattegrond nu razendsnel door te voeren. Van Schooten: “Dat gebeurt continu.”

De renovatie van het Ministerie van Financiën is uiteindelijk een maand eerder dan gepland opgeleverd en was 8% goedkoper dan begroot. In eenzelfde soort samenwerking werkt Meyer & Van Schooten nu aan de Kromhout Kazerne in Utrecht. Van Schooten waarschuwde ook: “Er moet voor gewaakt worden dat niet teruggekeerd wordt naar de oude vechtposities.”

Trefwoorden

era contour ketenintegratie com wonen dbfmo meyer en van schooten brink groep

1	Gebouw met appartementen van houten modules in Buiksloterham opgeleverd maandag, 15 september
2	Nominaties Schoolgebouw van het Jaar 2025 bekend woensdag, 17 september
3	Flinke vernieuwing voor Carlton Beach Hotel in Scheveningen donderdag, 11 september
4	Houten voetgangersbrug over spoor bij station Zwolle officieel geopend donderdag, 11 september
5	JKMM Architects wint prijsvraag voor nieuw architectuur- en designmuseum Helsinki vrijdag, 12 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Resultaten bouwers minder door faalkosten

14 september 2010

Drie kandidaten voor huisvesting Planbureaus

31 juli 2012

Faalkosten bouw lopen op in plaats van terug

30 juli 2010

NAi, Bonas en A10 vernieuwen website

7 juli 2010

NAi lanceert studio ‘ongevraagde’ architectuur

21 oktober 2010

'Ontwerpfase sleutel voor reductie faalkosten'

9 maart 2011

Belastingkantoor Doetinchem geopend

14 april 2011

Gemeente Rotterdam wil vergunning in één dag

16 december 2010

‘Woningbouw door ketenintegratie goedkoper’

9 juni 2010

‘Architect onafhankelijk adviseur bij DBFMO’

16 juli 2010

Kromhoutkazerne volledig in gebruik

15 maart 2012

‘Stap niet zomaar in DBFMO-traject’

22 april 2011

Renovatie Financiën naar ontwerp Meyer en Van Schooten

14 juli 2006

2 partijen in race renovatie ministerie financiën

24 augustus 2005

Nieuwe fase ketenintegratie in de bouw

9 maart 2010

Aanbestedingen ontwerpteams rukken op

12 april 2010

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Britse architect Nicholas Grimshaw (85) overleden

Vandaag, 10:47

Grimshaw is met name bekend van publieke gebouwen en grootschalige infrastructuurprojecten. In Nederland ontwierp hij het bekroonde station Amsterdam Bijlmer Arena (2007) en de Enneüs Heermabrug (2001) in de hoofdstad.

Nominaties Schoolgebouw van het Jaar 2025 bekend

Vandaag, 09:00

Als onderdeel van de Architectenweb Awards 2025 wordt begin november de prijs voor Schoolgebouw van het Jaar 2025 uitgereikt. Uit de vijfentwintig inzendingen voor deze prijs heeft de jury vier projecten genomineerd.

Architectenweb symposium: klein maar fijn wonen?

Gisteren, 16:30

Woensdag 15 oktober 2025 organiseert Architectenweb samen met Hogeschool van Amsterdam, MORE Architecture, UFO Urbanism en Pakhuis de Zwijger een symposium rond de opkomst van grootschalige wooncomplexen met kleine woningen en gedeelde voorzieningen.

Rijksmonumentaal tankstation Groningen getransformeerd tot Dudok aan het Diep

Gisteren, 14:19

In Groningen is een rijksmonumentaal tankstation naar ontwerp van architect Willem Marinus Dudok getransformeerd tot een kleinschalige horecagelegenheid. Niet alleen het gebouw zelf is aangepakt, ook de directe omgeving onderging een transformatie.

Netbeheerders lanceren internationale oproep voor verzwaring stroomnet

Vandaag, 13:28

Het initiatief komt in de vorm van een challenge met de naam LV-NExT.

Vincent Luyendijk verzorgt keynote bij kick-offbijeenkomst Eo Wijersprijsvraag

Vandaag, 11:55

Op vrijdag 10 oktober vindt in evenementencentrum Papendal in Arnhem de kick-offbijeenkomst voor de dertiende editie van de Eo Wijersprijsvraag plaats.