Stadsmakerscongres – denkoefeningen over Rotterdam in 2125

Tijdens het Stadmakerscongres aanstaande vrijdag introduceert AIR het thema Rotterdam 2125. In verschillende werktafelsessies en een dialoog gaan deelnemers aan de slag met het Rotterdam van over honderd jaar en doen ze denkoefeningen voor de toekomst van de stad. Architectuurhistoricus en journalist Lindy Kuit spreekt over het thema met Bernadette Janssen, stedenbouwkundige bij BVR Adviseurs Ruimtelijke Ontwikkeling, en Yvonne Rijpers, socioloog, planoloog en projectleider bij Vereniging Deltametropool. Beide zijn betrokken bij de organisatie van de werktafelsessies.

Tekst: Lindy Kuit

Waarom is 2125 als stip op de horizon gekozen?
Rijpers: “We staan voor fikse uitdagingen – de mobiliteits- en energietransitie, maar ook klimaatverandering en sociale ongelijkheid. Door het vizier net wat verder te leggen proberen we uit te zoomen en ruimte te creëren om op een andere, innovatieve manier naar die uitdagingen te kunnen kijken. Hoe kunnen we de verantwoordelijkheid nemen voor de komende 100 jaar en in welke vorm geven we de stad met een gerust hart door aan de komende generaties?’

Janssen: "Het jaar 2125 valt buiten onze huidige beleidsplannen. Het klinkt misschien ver weg, maar eigenlijk is 100 jaar niet zo lang. In mijn werktafelsessie neem ik de deelnemers ook even mee terug in de geschiedenis om een soort realiteitszin te kweken. We moeten ook voorkomen dat we alleen maar doemscenario’s gaan bedenken.”

Wat gaat er precies gebeuren tijdens de Rotterdam 2125-werktafelsessies?
Janssen: “In de werksessie 'Rotterdam 2125 begint nu' duiken we in de binnenstad. De visie Binnenstad als City Lounge (2008-2020) is ‘klaar’ en heeft ons veel gebracht. Het nieuwe koersdocument geeft richting aan de binnenstad tot en met 2040. Stel dat het 2040 is en die visie is gerealiseerd: hoe ziet de binnenstad er dan uit? Hebben we dan eindelijk een volwaardig centrum? En op welke elementen uit die visie kun je dan doorbouwen voor 2125?

In deze werktafelsessie reizen we af naar 2125, maar wel met een cruciale tussenstop in 2040, en gaan we echt met stiften en de kaarten van de stad op tafel aan de slag met de kaart van de toekomst. De uitdaging hierbij is om voorbij te gaan aan praktische zaken als een autovrije en vergroende stad – dat is in 2040 en zeker in 2125 voor een groot deel opgelost. We pakken de binnenstadsvisie, maar gaan ook een tandje hoger qua ambitie. Wat is het allerbelangrijkste voor de Rotterdamse binnenstad in 2125?”

Rijpers: “En in de werksessie 'Rotterdam 2125: stad vol energie' speelt de energietransitie de hoofdrol. Deze transitie is er niet een om uitsluitend besproken te worden door experts in bestuurskamertjes; het is boven alles een maatschappelijke en culturele transitie die alleen succesvol kan zijn als we ons allemaal verantwoordelijk en eigenaar voelen. Daarom onderzoeken we tijdens deze werktafelsessie hoe bewoners, met behulp van ontwerpers, een centrale rol kunnen krijgen in de energietransitie. Hoe kunnen we deze transitie lokaal aanjagen en tegelijkertijd onze toekomstige leefomgeving kwalitatief verbeteren?”

“Interessant om te benoemen is dat 'Rotterdam 2125: stad vol energie' een prelude is op een tv-serie die we maken met presentator Dore van Duivenbode, AIR en RTV Rijnmond. Het idee is om vijf korte afleveringen – naar analogie van de vijf klimaattafels in het Rotterdams Klimaatakkoord – over vijf verschillende gebieden te maken waarin bewoners en ontwerpers met elkaar aan de slag gaan en de energietransitie beschouwen in relatie tot andere zaken die spelen in de wijk, zoals verdichting en de woningcrisis. Wat kunnen een bewoner en ontwerper samen doen om de wijk leuker en beter te maken? De tv-serie wordt vanaf januari 2023 op TV Rijnmond uitgezonden. Sommige bewoners en ontwerpers die bij de serie zijn betrokken, zullen ook bij de werktafelsessie zijn.”

Voor wie zijn deze werktafelsessies bedoeld?
Rijpers: “Voor de experts; architecten, stedenbouwkundigen, ontwikkelaars, noem maar op, maar zeker ook voor studenten, de ontwerpers van de toekomst en, zoals 'Rotterdam 2125: stad vol energie' illustreert, voor bewoners. Sterker nog: het is cruciaal dat bewoners bij de werktafelsessie aanschuiven.”

Janssen: “Ideeënrijkdom is belangrijk. Dat iedereen zich vrij voelt om te komen dromen en vanuit verschillende agenda’s en achtergronden aan de toekomst van de stad te komen werken.”

Wat zijn de gedroomde uitkomsten van deze werktafelsessies?
Janssen: “Aan de ene kant hoop ik dat de werktafelsessie bevestigt dat de huidige binnenstadsvisie een hoogwaardige leidraad is voor de (nabije) toekomst. Tegelijkertijd hoop ik dat de deelnemers stelling durven te nemen en laten zien dat er meer mogelijk is; of het nu gaat om wonen, groen, verdichting, klimaat of gezondheid.”

Rijpers: “Ik hoop dat de werktafelsessie bewoners laat kennismaken met de kracht van ontwerp. Dat ze zich dankzij de ontwerpers als brug, als vertaler en als medestander uiteindelijk meer eigenaar van de energietransitie voelen en een stem krijgen om mee te denken over hun toekomstige leefomgeving. En aan de andere kant hoop ik dat deze werktafelsessie juist ontwerpers inspireert om eindgebruikers centraal te zetten in de ruimtelijke vertaling van de energietransitie.”

Hoe grijpen deze werktafelsessies in elkaar?
Rijpers: “De werktafelsessies gaan over verbeelding, over het Rotterdam van de toekomst en over het samen vorm geven aan die verbeelding; we gaan echt iets doen met elkaar in plaats van zitten en informatie consumeren. Dat vind ik sowieso heel goed aan het Stadmakerscongres; er zijn dit jaar veel meer actieve sessies dan voorheen.”

Janssen: “Als we de oogst van alle werktafelsessies naast elkaar hangen, springen er als het goed is gebieden uit. Gebieden waar de dynamiek het grootst is, of die de meeste potentie voor verandering hebben. Maar ook: waar kijkt niemand naar? En wat kunnen we doen met deze informatie? De werktafelsessies zijn eigenlijk spoedcursussen toekomstgericht werken waar direct resultaten uit rollen.”

De Rotterdam 2125-werktafelsessies vinden op 4 november plaats in de kleine zaal van Theater Rotterdam. ‘Rotterdam 2125 begint nu’ van 10:30 tot 12:00 uur, ‘Rotterdam 2125: weer verandert de stad’ van 13:00 tot 14:30 uur en ‘Rotterdam 2125: stad vol energie’ van 14:45 tot 16:15 uur. Van 14:45-16:15 uur staat in de grote zaal een dialoog geprogrammeerd rondom deze langetermijnvisie, ‘Rotterdam 2125: de stad over 100 jaar’.