Ja, denk met me mee rond de
materialisering van mijn project

De gebouwde omgeving is een beschreven blad

2 februari 2021, 14:59

Het boek ‘Rewriting Architecture. 10 + 1 Actions’ biedt een pleidooi voor architectuur die geen uitroepteken zet, maar is bedacht als komma. Floris Alkemade, Michiel van Iersel, Jarrik Ouburg en Mark Minkjan laten, met 20 gastauteurs van binnen en buiten het ontwerpvak, zien hoe architectuur een bestaande context kan erkennen en gebruiken en zo urgente onderwerpen kan aanpakken.

Op het lege vel papier dat de ontwerper voor zich heeft liggen, betekent elke lijn die hij zet de creatie van een nieuwe realiteit. Het biedt alle plek voor fantasie en creativiteit. Een terrein dat bouwrijp is gemaakt mag lijken op zo’n schone lei, maar is dat niet, zegt Floris Alkemade in het boek ‘Rewriting Architecture. 10 + 1 Actions’.

De lezing die een architect, stedenbouwer of landschapsontwerper heeft van een plek is in de eerste plaats een mentale constructie, waarin abstractie de complexiteit beheersbaar maakt. Maar vóór het nieuwe ontwerp was er op de bewuste locatie al iets aanwezig en ongetwijfeld komt er ook iets na, en naast de historische is er ook een ruimtelijke context. En een sociale, een ecologische, et cetera.

Tabula scripta
Het idee dat de architectuur werkt vanaf een tabula rasa is niet langer houdbaar, stellen de vier redacteuren van ‘Rewriting Architecture’. Naast Alkemade zijn dat Michiel van Iersel, Mark Minkjan en Jarrik Ouburg. Voor de talrijke urgente vragen – schaarste, klimaatverandering, woningnood, vergrijzing, om er maar een paar te noemen – kan architectuur oplossingen vinden door de complexiteit te accepteren en te gebruiken, door te werken met wat er al is en met respect voor de (natuurlijke) hulpbronnen die we nog hebben.

‘Rewriting Architecture’ is een aansporing om de gebouwde omgeving te zien als een tabula scripta, een reeds beschreven blad. Dat geschrift moet worden gelezen en beoordeeld op zijn kwaliteiten en mogelijkheden om hem, voor nu en voor later, weer betekenisvol te maken. Het pleidooi is om gebouwen en omgeving niet te ontwerpen alsof die, in tijd en in ruimte, op zichzelf staan; om ze niet op te leveren als een gesigneerd kunstwerk, dat niet mag evolueren. Daarentegen zou moeten worden ontworpen met het bewustzijn, zelfs het oogmerk, dat een project tijdelijk is: functionerend voor nu maar open voor mogelijkheden straks. Geen architectuur van uitroeptekens, maar denken in komma’s.

Acties
Het boek is het resultaat van de Tabula Scripta Research Group aan de Academie van Bouwkunst Amsterdam. De onderzoeksgroep richtte zich op architectonische, stedenbouwkundige en landschapsprojecten die werken met de complexiteit en kwaliteiten van een gegeven context. Die benadering is niet alleen een noodzakelijke, het kan volgens de samenstellers van het boek een inspirerende en verrijkende weg zijn.

Hoe kan de architectuur de tabula scripta voorzien van of uitbreiden met nieuwe betekenis? Als mogelijke strategieën biedt het boek 10 (+1) werkwoorden als mogelijke ‘actie’. Ik houd me even bij de engelse termen die de redactie hanteert: ‘eliminate’, ‘continue’, ‘obscure’, ‘reconfigure’, ‘repurpose’, ‘densify’, ‘copy’, ‘overlay’, ‘reimagine’ en ‘(re)start’.
De makers van het boek wijzen na deze tien benaderingen kort op nóg een mogelijke ‘actie’, de ‘+ 1’ in de ondertitel. Je kunt ook beslissen dat in een bepaalde situatie ‘niets doen’, ‘abstain’, het beste is.

We hebben toch al aandacht voor transformatie en herbestemming? Ja, maar dat betreft vaak een gebouw of landschap dat al als waardevol wordt gezien; de auteurs richten zich ook op wat van minder belang wordt gevonden, of toevallig is ontstaan. Het gaat hen om een algemenere attitude.

Binnen en buiten het vak
Elk van de genoemde acties wordt gepresenteerd met een flink aantal – vaak zo’n tien – architectonische voorbeeldprojecten uit hele wereld en van uiteenlopende bureaus, maar ook met associatieve fotoreeksen die voorbeelden geven buiten de architectuur. Verder delen twintig theoretici en makers – per actie een architect en iemand uit een andere discipline – hun kennis en inzichten over het belang en de gevolgen van de besproken acties.

Zeker ook leerzaam zijn de vertegenwoordigers van andere disciplines – psychiatrie, ecologie, mode, kunst, bijvoorbeeld – die aan het woord komen. Zo legt in het deel ‘continue’ een arboretum-medewerker van de Harvard University uit hoe enten goed wordt uitgevoerd en welke functies enten heeft. De vertaling naar architectuur is niet moeilijk. Vooral niet als de man uitlegt hoe momenteel met enten wordt gewerkt aan gewassen die klimaatverandering aankunnen.

Het boek sluit af met drie case studies die de gelaagdheid en complexiteit van Mumbai, Cairo en Amsterdam tonen. Tevens is er een foto-essay van Iwan Baan dat illustreert hoe inwoners van verschillende (niet-Westerse) steden samenwonen en samen bouwen.

Plateaus
‘Rewriting Architecture’ is een omvangrijk boek, maar presenteert de inhoud eerder als een verzameling dan als een lineair betoog. Daardoor kan de lezer zelf zijn of haar weg bepalen en proeven van de mogelijkheden, de verschillende acties om een bestaande context te benutten voor het (tegelijkertijd) aanpakken van behoeftes en urgente onderwerpen.

De opzet, in combinatie met de aantrekkelijke vormgeving, de compactheid van teksten en de veelheid aan illustraties, stemmen en voorbeelden, maakt het boek een rijke en stimulerende inspiratiebron.

Floris Alkemade, Michiel van Iersel, Mark Minkjan, Jarrik Ouburg (red.) - Rewriting Architecture; 10+1 Actions. Valiz, Amsterdam, Academy of Architecture, Amsterdam. Engelstalig, 438 blz., 24 x 17 cm, € 29,50

Trefwoorden

boek jarrik ouburg michiel van iersel floris alkemade tabula scripta academie van bouwkunst amsterdam valiz contextueel ontwerp mark minkjan

1	Nominaties Interieur van het Jaar 2022 bekend maandag, 26 september
2	Tien principes om werken en wonen succesvol te mengen woensdag, 28 september
3	Rotterdam wil nieuwe brug over de Maas van Oost naar Zuid woensdag, 28 september
4	KAAN Architecten geselecteerd voor ontwerp gerechtsgebouw in Nancy woensdag, 28 september
5	Bekijk de beste architectuurfilms tijdens Architectenweb Best Of AFFR! woensdag, 28 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Britse prijs voor Bunker 599

Weer gedemonteerd: People’s Pavilion

Oud winkelcentrum als 'ruïne' zichtbaar in waterpark MVRDV

Onderdoorgang van A10 bij Sloterdijk met spiegeling verbijzonderd

Afscheid van ex-Rijksbouwmeester Floris Alkemade in online talkshow

Met Kelbergen 2.0 geeft HOH Architecten voorbeeld van verbetering door verdichting

Failed Architecture zet belangrijke stap naar horizontale organisatie

Koninklijke onderscheiding voor Floris Alkemade

Oostends museum ondergaat grondige vernieuwing met hergebruik materiaal

Amsterdam investeert in verduurzaming van de stad

Boek Reuzenarbeid brengt bouw van het moderne Nederland in beeld

Terugkijken: Rijksbouwmeester Floris Alkemade in Zomergasten

Rotor maakt expositie in Gentse Grindbakken

Lingotto en Xoomlab presenteren World of Food

Prikkelende plannen met Tiny Houses

Zeshonderd woningen bovenop bestaande kantoorpanden

Andere nieuwsberichten

DP6 ontwerpt 23 appartementen in Bossche School-kerk Malden

30 september, 3:59

Het naoorlogse gebouw behoudt zijn kerkfunctie; alleen wordt de kerkzaal vanwege het teruglopende aantal bezoekers verkleind. De woningen worden deels in een uitbreiding gerealiseerd rond twee nieuwe binnentuinen.

Winnaars Arie Keppler Prijs 2022 bekend

30 september, 1:48

De jury van de Noord-Hollandse prijs voor ruimtelijke kwaliteit heeft vier categoriewinnaars aangewezen en het publiek koos één favoriet. Het project VisKringloop Wieringermeer won zowel een categorieprijs van de vakjury als de publieksprijs.

NAT architecten wint tender voor kavel Sluisbuurt met Orange Lofts

30 september, 11:35

Het complex Orange Lofts krijgt een commerciële plint met winkels, horeca en dienstverlenende bedrijven. Verder wordt voorzien in vier daktuinen met elk een eigen thema.

MVRDV presenteert geopende Radio Hotel & Tower in New York

29 september, 4:34

In New York is het door MVRDV ontworpen Radio Hotel & Tower officieel geopend. Daarmee is het eerste project van het bureau in de Verenigde Staten voltooid.

Deyan Sudjic leest over Stalins staatsarchitect in Het Nieuwe Instituut

30 september, 2:34

Zijn verhaal biedt inzicht in de moeizame relatie van succesvolle architecten met de macht.

Deltares: nu voorbereiden op snellere zeespiegelstijging

30 september, 10:53

Ons land zou nu al moeten nadenken over zaken als aangepast bouwen of een bredere kuststrook, schrijft het kennisinstituut in een rapport.

De Jonge: woningbouw kan stagneren door onzekerheid op markt

30 september, 9:41

De bewindsman laat doorschemeren dat de 90.000 beoogde woningen voor volgend jaar buiten bereik kunnen vallen.

Diverse organisaties eisen actie voor gezondere schoolgebouwen

29 september, 11:25

Ze roepen het kabinet op van goede, gezonde en duurzame schoolgebouwen een prioriteit te maken en er jaarlijks ‘minstens’ 730 miljoen euro voor uit te trekken.