Bart Zantman.

Treehouses in Liyang, China. een recent project van AchterboschZantman architecten

Bart Zantman.

Treehouses in Liyang, China. een recent project van AchterboschZantman architecten

Bart Zantman: ‘Samenwerking heeft zijn waarde bewezen’

25 augustus 2016, 13:02

De redactie van Architectenweb werd de afgelopen maanden werkelijk overstelpt met persberichten over bouwstarts en nieuwe projecten. Dat riep vanzelfsprekend de vraag op: is de crisis na zeven jaar plotseling voorbij? In deze zomerserie leggen we de vraag voor aan architecten. Deel 4: Bart Zantman (AchterboschZantman architecten / GEAR coöperatie). “We werken nu aan opgaven waar we voorheen niet voor in aanmerking kwamen.”

Tekst Ronnie Weessies

Eerder in deze zomerserie vroegen we Wim Heuts hoe de situatie voor architecten in het zuiden van het land is. Kun jij vertellen hoe het in het noorden gaat?

Tijdens de crisis zag je veel bureaus inkrimpen of verdwijnen. Verder kwamen er meer eenpitters bij. Dat is natuurlijk niet anders dan in de rest van het land. De vraag in de woning- en kantorenbouw verdween; woningcorporaties klopten niet meer aan en particulieren stelden hun aan- of nieuwbouw uit. Toch zien wij het momenteel wel weer aantrekken.

Ons bureau werkt vooral in Leeuwarden, die stad is wel actief gebleven. De uitbreiding ten zuiden van de stad, Zuidlanden genaamd, gaat heel goed. Die in het oosten (Blitsaerd) liep minder, dat kwam vooral vanwege de te grote kavels op de verkeerde plek, maar nu de plannen zijn bijgesteld gaat het ook daar een stuk beter. Krimp vindt ontegenzeglijk plaats in de noordelijke provincies, maar wij merken er in de dagelijkse praktijk niet veel van. Nog niet, tenminste. We werken veel aan particuliere opgaven, zoals villa’s. Mensen die altijd zo’n huis wilden laten bouwen, doen dat nu weer. En natuurlijk zijn de kavels hier in Friesland een stuk goedkoper dan in de Randstad.

Welke lessen heeft AchterboschZantman architecten uit de crisis getrokken?

Je moet verder kijken dan Friesland of Nederland en meer proactief zijn in een proces. Wij zijn nu ook in China bezig. Dat is gekomen door te netwerken en soms door toevalligheden, maar vooral omdat we er meer voor open staan dan voor de crisis. Ook denk ik dat een architect meer productmatig mag denken, niet alles hoeft louter uit originelen te bestaan.

Natuurlijk dien je een ontwerp passend te maken bij de context en opgave, maar je kunt bijvoorbeeld een drijvende woning ook als product uitrollen, waarom niet? Ten slotte staan we veel meer open voor samenwerking met verschillende andere partijen. Als architect moet je de focus blijven houden op de kwaliteit, maar je fungeert op deze manier meer als spin in het web.

In 2012 hebben jullie met TWA Architecten, Borren Staalenhoef Architecten en Jelle de Jong architekten het ontwerperscollectief GEAR opgericht. Waarom was dat?

Hans (Achterbosch) en ik constateerden dat ons bureau bij grote en complexe opgaven in de omgeving de kans niet kregen om mee te doen. Dat is het bekende verhaal met Europese aanbestedingen; je komt er niet tussen, vanwege aspecten als omzeteisen en referenties. Daarom zijn we bij onszelf en anderen te rade gegaan hoe we wél voor dat soort opdrachten in aanmerking kunnen komen.

De politici die we erover spraken legden de vraag terug, naar de beroemde woorden van Kennedy: vraag je niet af wat wij voor jou kunnen doen, maar wat jij voor de stad zou kunnen doen. Toen hebben we bedacht dat we onze kracht zouden kunnen vergroten als we samen gaan werken met andere bureaus. Misschien kunnen we dan wel de juiste referenties overleggen en aan de omzeteisen voldoen. Bij de houten brug in Sneek hadden we al de samenwerking gezocht met architectenbureau Onix. Die samenwerking is erg prettig verlopen en het heeft een unieke brug opgeleverd, terwijl we daarvoor nooit een brug hadden ontworpen.

We zijn in Friesland gaan kijken naar bureaus van ongeveer onze grootte, die bovendien bij ons passen of aanvullend kunnen zijn op wat wij doen. Eerst hebben we gesproken met TWA Architecten. Zij waren meteen enthousiast en zagen dezelfde kansen als wij. Daarna kwamen al snel de andere twee erbij, met ieder hun eigen karakter en specialisatie, en dat leverde een mooi palet van bureaus op. De inkt van de samenwerkingsovereenkomst was nog niet droog, toen er ineens een uitvraag voor de Watercampus in Leeuwarden lag.

Een deel van de architecten was meteen enthousiast, anderen twijfelden nog, maar we hebben uiteindelijk toch meegedaan. We sprokkelden referenties bij elkaar, schreven de architect in die over de juiste papieren beschikte en zo kwamen we door de voorselectie. Uiteindelijk wonnen we zelfs, terwijl we concurrentie hadden van grote internationaal opererende bureaus. Dat was natuurlijk geweldig, een eerste klap die meteen raak is.

Hebben jullie met vier bureaus aan die opdracht gewerkt?

Nee, zoiets doen we twee-aan-twee. In het geval van de Watercampus leidden Doeke van Wieren (TWA) en ik het project. We merkten al tijdens het brainstormen dat twee vertegenwoordigers van elk bureau aan tafel wat te veel was. Met acht architecten bij elkaar kan het soms lastig worden, vooral in de communicatie naar de opdrachtgever.

Daarom besloten we efficiënter te werken en per opgave te bekijken: bij wie past het project het beste, via welke architect is de opdracht binnengekomen en met wie werkt de opdrachtgever het liefst samen? Deze werkwijze heeft zijn waarde bewezen; iedereen was tevreden over de Watercampus, later hebben we de Elfstedenhal in Leeuwarden gewonnen en er komt nog meer aan waar ik op dit moment niets over kan vertellen.

Is GEAR van structurele aard of zagen jullie het ook als een middel om de crisis te overbruggen?

De crisis is niet de enige aanleiding geweest voor de oprichting van GEAR. De eerlijkheid gebied wel te zeggen dat, als we in een luxe positie hadden verkeerd met veel ambitieuze projecten, we wellicht niet op het idee waren gekomen. Maar het is vooral opgericht vanuit de ambitie die ik eerder omschreef. En zolang het loopt, gaan we er mee door.

Als team hebben we een surplus aan kennis en kunde waarin we van grote meerwaarde zijn voor diverse vraagstukken op verschillende niveaus. We hebben alle ons eigen bureau en met GEAR kunnen we werken aan opdrachten waar we voorheen geen ervaring mee hadden, zoals de Watercampus. Dat is een technisch zeer hoogstaand gebouw, BREEAM Excellent-geclassificeerd en voor de stad Leeuwarden ook nog eens een heel belangrijk project. Niemand van ons had eerder aan een soortgelijk project gewerkt.

Daarnaast leren we als bureaus van elkaar. De een heeft meer ervaring op technisch vlak, de ander ‘BIMt’ al langer, enzovoorts. Zo lang het werkt en iedereen content is met GEAR, hoeft er na de crisis geen einde te komen aan de samenwerking.

Trefwoorden

bart zantman zomerserie achterboschzantman architecten gear architecten watercampus

1	Van der Valk-hotel Amsterdam verkozen tot BNA Beste Gebouw van het Jaar donderdag, 16 september
2	Nominaties Kantoorgebouw van het Jaar 2021 bekend maandag, 13 september
3	Symbiose van Van Eycks monument en MVRDV’s landscraper wordt zichtbaar woensdag, 15 september
4	De glasparadox dinsdag, 14 september
5	Zes verschillende woningen in een voormalig schoolgebouw dinsdag, 14 september

Gerelateerde nieuwsberichten

GEAR ontwerpt 'schuimend' Beleefcentrum Afsluitdijk

Thijs Asselbergs: 'Is architectuur nog van de architect?'

J.O.N.G. architecten ontwerpt Campus Fryslân

Architect Gunnar Daan (77) overleden

BNA presenteert richtlijn architectenselecties

Opvallend entreegebouw voor Dairy Campus

Meld je aan voor de zomerserie ‘En route’

SC Cambuur gaat voor energieneutraal stadion

Internationale prijs voor duurzaam resort in China van AchterboschZantman

Meld je aan voor de Architectenweb zomerserie ‘Offline’

Uitbreiding WaterCampus Leeuwarden is klaar

Wim Heuts: ‘Architect moet werken aan competenties’

Arie Aalbers: ‘Zoek het meer in samenwerking’

Don Murphy: ‘Er is weer debat over architectuur nodig’

Andere nieuwsberichten

Transformatie van Defensie-Eiland in Woerden afgerond

Gisteren, 14:24

De voormalige militaire werkplaats, die op een schiereiland tussen het station en de oude binnenstad van Woerden lag, is in een periode van dertien jaar getransformeerd tot een stedelijk woongebied.

Woningbouwcomplex Ilot Queyries van MVRDV in Bordeaux klaar

Gisteren, 09:23

In Bordeaux is een woningbouwcomplex met 282 appartementen naar ontwerp van MVRDV en het Franse bureau Flint opgeleverd. Middelpunt van het project vormt een groene, 5.200 vierkante meter grote omvattende binnenplaats.

Van der Valk-hotel Amsterdam verkozen tot BNA Beste Gebouw van het Jaar

16 september, 8:25

Volgens de jury is het door Wiel Arets Architects ontworpen hotel het gebouw met de meeste meerwaarde voor opdrachtgevers en samenleving. De publieksprijs ging naar station Assen, een ontwerp van Powerhouse Company in samenwerking met De Zwarte Hond.

Ontwerpstudio Rive Roshan opent de deuren tijdens Glue Amsterdam

16 september, 4:15

De nieuwe collectie vloerkleden en 3D-geprinte interieurobjecten van Rive Roshan zijn, na vorige week in Milaan, nu te zien tijdens Glue Amsterdam in de nieuwe studio en expositieruimte van de ontwerpers.

Werkgevers: snel maatregelen voor versterken elektriciteitsnet

Gisteren, 14:45

Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland vinden dat er snel "onconventionele en creatieve" oplossingen moeten komen voor de problemen bij het aansluiten van bedrijven en woningen op het elektriciteitsnet.

Utrecht wil geen verbreding maar een snelheidsverlaging op A27 bij Amelisweerd

Gisteren, 14:29

De provincie en de gemeente Utrecht hebben 'betere, minder risicovolle alternatieven' voor de A27 bij Amelisweerd dan de beoogde verbreding die in het huidige tracébesluit staat.