Architecten 'gegijzeld' door aanbestedingscultuur

20 juli 2015, 18:00

Disproportionele investeringen, 'uitloging' van de branche en uitbuiting van personeel – de conclusies van de door architect Rudy Uytenhaak uitgevoerde enquête onder 40 vakgenoten naar de praktijk van aanbestedingen van overheidsopdrachten liegen er niet om. Uit het onderzoek komt een beeld naar voren van een branche die vastzit in een desastreuze neerwaartse spiraal. Eruit stappen is echter ook geen optie: dan komen de noodzakelijke referenties in het geding.

Gemiddeld genomen moet een architectenbureau zich 24 keer opgeven voor een aanbesteding, om vervolgens 4 keer geselecteerd te worden en dan 1 keer te winnen. Van de gegunde opdrachten wordt vervolgens 22% niet uitgevoerd. Dat is een van de resultaten van het onderzoek naar de aanbestedingspraktijk dat Rudy Uytenhaak onder 40 vakgenoten gehouden heeft.

Het is de afgelopen jaren vaker geconstateerd: bij aanbestedingen van overheidsopdrachten wordt van architecten veel werk gevraagd. "Onder het mom van het aanvragen van een offerte wordt er aan architecten gevraagd een flink deel van het eigenlijke werk alvast te verrichten", schrijft Uytenhaak. "Niet zelden wordt er door de inschrijvende architecten tezamen al meer dan 50% of zelfs 80% van het tenslotte op te dragen werk verricht."

Uitbuiting van personeel
Tegenover al dit werk in de selectiefase staat over het algemeen een lage vergoeding. Zelfs bij winst kunnen bureaus de gemaakte kosten vaak niet terugverdienen. In veel gevallen wordt er namelijk onder de kostprijs aanbesteed. Ook zijn veel ontwerpopdrachten beperkt tot de DO-fase en reiken ze niet verder. "Het spreekt voor zich dat zich dit wreekt en leidt tot veel onbetaald overwerk", schrijft Uytenhaak. "Architecten, hun medewerkers en veelal jongeren en stagiairs komen terecht in een systeem dat uitbuiting distribueert."

Uit zijn enquête blijkt de actiebereidheid onder architecten laag te zijn. Architectenbureaus zitten vast, concludeert Uytenhaak: door de hoge referentie-eisen bij veel aanbestedingen moeten de bureaus wel mee doen. Zonder opdrachten geen referenties en dus geen opdrachten. Om maar niet buiten de boot te vallen blijft iedereen meedoen.

Aanbevelingen
Een groot pijnpunt bij de aanbestedingen, zo blijkt uit de enquête, is het feit dat de beoordeling van de ontwerpen vaak zeer ontransparant is. Dan heb je zoveel werk gedaan en dan doet de jury het met twee nietszeggende zinnen af, zo is de beleving. Dat steekt. Vandaar de aanbeveling van Uytenhaak: geef een serieuze verantwoording voor de gemaakte keuze en maak zowel de ingediende plannen als de beoordeling hiervan integraal openbaar.

In de conclusies van zijn onderzoekt roept Uytenhaak verder op tot de benoeming van een deskundige tekeningenlezer of ontwerper in de jury. Ook stelt hij voor de aanbestedingen in zijn geheel lichter te maken. In plaats van een selectie op basis van ontwerp, kan volgens hem ook een selectie plaatsvinden op basis van bezoeken aan bureaus. Een programma van eisen van 600 pagina's kan soms beter in 2 pagina's samengevat worden. Als er dan toch behoefte is aan een ontwerp, zorg dan voor een redelijke vergoeding hiervan. En laat torenhoge referentie-eisen achterwege, aldus Uytenhaak.

Zorgt de aanbestedingenpraktijk voor uitbuiting van personeel? Reageer hieronder of discussieer mee in de LinkedIn-groep van Architectenweb.

Lees op Blendle het interview met Rudy Uytenhaak terug over zijn enquête dat afgelopen vrijdag in De Volkskrant gepubliceerd is.

Trefwoorden

aanbestedingen enquete rudy uytenhaak

1	‘Realiseer een tunnel van Amsterdam CS naar Noord’ zaterdag, 13 juli
2	Park Paviljoen De Hoge Veluwe is eigentijds landhuis woensdag, 17 juli
3	MVRDV ontwerpt Matrix I op Amsterdam Science Park maandag, 15 juli
4	Neutelings Riedijk ontwerpt theater en hotel UID Amsterdam woensdag, 17 juli
5	Amstellofts van Studio Prototype hebben heldere gevelritmiek maandag, 15 juli