Architecten 'gegijzeld' door aanbestedingscultuur

20 juli 2015, 18:00

Disproportionele investeringen, 'uitloging' van de branche en uitbuiting van personeel – de conclusies van de door architect Rudy Uytenhaak uitgevoerde enquête onder 40 vakgenoten naar de praktijk van aanbestedingen van overheidsopdrachten liegen er niet om. Uit het onderzoek komt een beeld naar voren van een branche die vastzit in een desastreuze neerwaartse spiraal. Eruit stappen is echter ook geen optie: dan komen de noodzakelijke referenties in het geding.

Gemiddeld genomen moet een architectenbureau zich 24 keer opgeven voor een aanbesteding, om vervolgens 4 keer geselecteerd te worden en dan 1 keer te winnen. Van de gegunde opdrachten wordt vervolgens 22% niet uitgevoerd. Dat is een van de resultaten van het onderzoek naar de aanbestedingspraktijk dat Rudy Uytenhaak onder 40 vakgenoten gehouden heeft.

Het is de afgelopen jaren vaker geconstateerd: bij aanbestedingen van overheidsopdrachten wordt van architecten veel werk gevraagd. "Onder het mom van het aanvragen van een offerte wordt er aan architecten gevraagd een flink deel van het eigenlijke werk alvast te verrichten", schrijft Uytenhaak. "Niet zelden wordt er door de inschrijvende architecten tezamen al meer dan 50% of zelfs 80% van het tenslotte op te dragen werk verricht."

Uitbuiting van personeel
Tegenover al dit werk in de selectiefase staat over het algemeen een lage vergoeding. Zelfs bij winst kunnen bureaus de gemaakte kosten vaak niet terugverdienen. In veel gevallen wordt er namelijk onder de kostprijs aanbesteed. Ook zijn veel ontwerpopdrachten beperkt tot de DO-fase en reiken ze niet verder. "Het spreekt voor zich dat zich dit wreekt en leidt tot veel onbetaald overwerk", schrijft Uytenhaak. "Architecten, hun medewerkers en veelal jongeren en stagiairs komen terecht in een systeem dat uitbuiting distribueert."

Uit zijn enquête blijkt de actiebereidheid onder architecten laag te zijn. Architectenbureaus zitten vast, concludeert Uytenhaak: door de hoge referentie-eisen bij veel aanbestedingen moeten de bureaus wel mee doen. Zonder opdrachten geen referenties en dus geen opdrachten. Om maar niet buiten de boot te vallen blijft iedereen meedoen.

Aanbevelingen
Een groot pijnpunt bij de aanbestedingen, zo blijkt uit de enquête, is het feit dat de beoordeling van de ontwerpen vaak zeer ontransparant is. Dan heb je zoveel werk gedaan en dan doet de jury het met twee nietszeggende zinnen af, zo is de beleving. Dat steekt. Vandaar de aanbeveling van Uytenhaak: geef een serieuze verantwoording voor de gemaakte keuze en maak zowel de ingediende plannen als de beoordeling hiervan integraal openbaar.

In de conclusies van zijn onderzoekt roept Uytenhaak verder op tot de benoeming van een deskundige tekeningenlezer of ontwerper in de jury. Ook stelt hij voor de aanbestedingen in zijn geheel lichter te maken. In plaats van een selectie op basis van ontwerp, kan volgens hem ook een selectie plaatsvinden op basis van bezoeken aan bureaus. Een programma van eisen van 600 pagina's kan soms beter in 2 pagina's samengevat worden. Als er dan toch behoefte is aan een ontwerp, zorg dan voor een redelijke vergoeding hiervan. En laat torenhoge referentie-eisen achterwege, aldus Uytenhaak.

Zorgt de aanbestedingenpraktijk voor uitbuiting van personeel? Reageer hieronder of discussieer mee in de LinkedIn-groep van Architectenweb.

Lees op Blendle het interview met Rudy Uytenhaak terug over zijn enquête dat afgelopen vrijdag in De Volkskrant gepubliceerd is.

Trefwoorden

aanbestedingen enquete rudy uytenhaak

1	Plan voor nieuwe buurt op plek hoofdkantoor ABN AMRO op de Zuidas vrijdag, 10 oktober
2	Flat Amsterdam-Noord 'aangekopt' met 53 seniorenwoningen donderdag, 9 oktober
3	‘Alexander Straub zet grote groep vakgenoten weg als niet-relevant’ vrijdag, 10 oktober
4	bureau SLA ontdekt, transformeert en gebruikt rijksmonumentale werkplaats donderdag, 9 oktober
5	Duitsland slokt Nederlandse bouwkracht op maandag, 13 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

Enquête aanbestedingen leidt tot Kamervragen

24 juli 2015

‘Architecten moe van aanbestedingen’

1 oktober 2010

Rapport Europees aanbesteden gepresenteerd

18 oktober 2010

‘Aanbestedingen voor architect te kostbaar’

1 juli 2010

2014: architectuur gevierd, branche blijft kwakkelen

24 december 2014

Do's en don'ts geïntegreerde contracten centraal bij netwerkevent

11 mei 2015

Referentietermijn aanbesteding mag worden verruimd

25 februari 2014

BNA verwacht veel van nieuwe 'aanbestedingsombudsman'

15 augustus 2013

‘Stap niet zomaar in DBFMO-traject’

22 april 2011

Steunpunt: ‘aantal aanbestedingen neemt af’

1 juli 2011

'Aantal architectuuropdrachten blijft stijgen'

4 juli 2012

School voor opdrachtgevers aanbestedingen

28 april 2014

‘Aanbestedingswet biedt voorlopig weinig soelaas’

23 juli 2013

Ervaringseisen grootste pijnpunt aanbestedingen

15 december 2010

Meer prijsvragen uitgeschreven

5 april 2012

‘Omzeteisen te fors voor veel architecten’

13 januari 2010

Meeste aanbestedingen in geïntegreerde vorm

23 juli 2013

Aanbestedingen ontwerpteams rukken op

12 april 2010

SESAM biedt transparantie rond opdrachten

4 februari 2013

Oliver Thill: 'We pitchen tegen bejaarden'

25 september 2012

Open Oproep opgenomen in nieuw KOMPAS

12 september 2012

Nieuwe portal opent Europese architectuurmarkt

26 februari 2015

Eerste kwartaal toont daling aanbestedingen

8 april 2015

Ingenieurs vaker hoofdrol bij aanbestedingen

20 januari 2015

BNA: 'Kwaliteit mag effe niks kosten'

20 juni 2014

rudy uytenhaak + partners ontwerpt OBS Overhoeks in Amsterdam-Noord

25 oktober 2017

Handvat voor gezonde architectenselecties

15 februari 2017

BNA presenteert richtlijn architectenselecties

23 november 2016

Francine Houben: Europese aanbestedingen moeten anders

5 april 2019

Twee modulaire woongebouwen voor starters in Aalsmeer

20 mei 2021

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Kantoorgebouw door Arthur Staal aan de Schinkel gerenoveerd en uitgebreid

2 uur geleden

Het bestaande gebouw is naar ontwerp van Office Winhov zoveel mogelijk gerestaureerd, nieuwe toevoegingen zijn zichtbaar gemaakt door hedendaagse materialen en proporties.

Architect@Work strijkt 30 en 31 oktober neer in De Kromhouthal in Amsterdam

4 uur geleden

Op donderdag 30 en vrijdag 31 oktober 2025 vindt Architect@Work plaats in De Kromhouthal in Amsterdam-Noord. Het wordt de tweede editie van het event in de metropoolregio Amsterdam en Architectenweb organiseert er weer een sprekersprogramma.

Bureau POLO geselecteerd als architect voor nieuw dienstencentrum in Beerse

Gisteren, 13:56

Het bureau POLO heeft een voorontwerp voor een nieuw gemeentelijk dienstencentrum van de gemeente Beerse gemaakt. Het project kwam, in opdracht van de gemeente, tot stand in samenwerking met ontwikkelaar en bouwer Groep Van Roey.

PosadMaxwan en Civic Architects maken plan voor herontwikkeling KMS-terrein Hengelo

Gisteren, 12:16

De gemeente heeft de grond deze zomer aangekocht en gaat in samenwerking met ontwikkelaar Trebbe het historische industriegebied herontwikkelen.

Pararius: huurmarkt zit op slot, huren stijgen verder

3 uur geleden

De vrije sector huurmarkt zit nog altijd ‘compleet op slot’, meldt woningplatform Pararius op basis van cijfers over het derde kwartaal.

PBL: Ook nieuw plan voor circulaire economie is niet genoeg

Gisteren, 14:42

In de nieuwe versie van het zogeheten Nationaal Programma Circulaire Economie staan ‘vooral veel intenties en plannen’, schrijft het planbureau.

Bossen en bodems in zwaar weer, klimaatraad maakt zich zorgen

Gisteren, 10:24

De klimaatverandering versnelt en de biodiversiteit gaat hard achteruit, terwijl er volgens de WKR steeds meer van de bossen en bodems wordt gevraagd.