Architectuurbiënnale van Venetië – Elements of Architecture

10 juni 2014, 18:37

Zaterdag 6 juni opende de 14^e editie van de Architectuurbiënnale van Venetië. Curator Rem Koolhaas heeft deze editie van de biënnale de titel ‘Fundamentals’ gegeven. In de hoofdtentoonstelling wordt de geschiedenis van de bouwkundige elementen van de architectuur gepresenteerd. Architectenweb reisde af naar Venetië en doet verslag.

Op de biënnale dit jaar neemt de tentoonstelling ‘Elements of Architecture’ letterlijk en figuurlijk een centrale plaats in. Letterlijk omdat de tentoonstelling in het centrale paviljoen in de Giardini te zien is, figuurlijk omdat de tentoonstelling het dichtst komt bij de fundamenten van de architectuur – het overkoepelende thema van de biënnale.

Onder leiding van curator Rem Koolhaas hebben groepen Harvard-studenten zich de afgelopen jaren gebogen over de elementen waar gebouwen uit opgebouwd zijn: ramen, balkons, deuren, enzovoorts. Anderhalf jaar geleden testte Koolhaas een allereerste versie van deze tentoonstelling in het Schieblock, op de biënnale is het indrukwekkende eindresultaat te zien.

Vijftien elementen
‘Elements of Architecture’ gaat in op de geschiedenis van vijftien elementen. De ruimte die ingericht is rond de ‘haard’ is een goed voorbeeld van hoe de elementen zijn bekeken. Ooit was het niet meer dan een vuurplaats, later werd het de bekende open haard of kachel, maar tegenwoordig is de sociale en praktische functie van de haard volledig verspreid, zelf tot buiten het huis. Zo zijn energiecentrales te zien als grote, gemeenschappelijke haarden voor grote groepen huishoudens en zijn in huis zelf bijvoorbeeld een oven, verwarming en thermostaat te zien als onderdelen van de ‘haard’.

Per element wordt in de tentoonstelling een ander verhaal verteld. Koolhaas heeft er daarbij voor gekozen vooral de onderbelichte kanten van de geschiedenis van de elementen te laten zien. Een poging om steeds de volledige geschiedenis te vertellen is gelukkig niet gedaan, daarvoor wordt overal verwezen naar de bijbehorende publicatie. In de tentoonstelling worden alleen de meest inspirerende onderdelen van het onderzoek getoond. Als het over het balkon gaat worden bijvoorbeeld balkonscènes van politieke leiders van over de hele wereld gepresenteerd. Als het over daken gaat wordt ingezoomd op de opbouw van traditionele Chinese dakconstructies.

Een fascinerend onderdeel van de tentoonstelling wordt gevormd door de verzameling toiletpotten die de geschiedenis hiervan in de afgelopen anderhalve eeuw verbeelden. Minstens zo evocatief is de presentatie van de ontwikkeling van de hellingbaan en pogingen om onder hellingen te wonen. Een 1:1 model van een in de jaren ’70 ontworpen woonkamer met verschillende hellingbanen is door de bezoekers uit te testen.

Verlaagd plafond
In de grote zaal middenin het paviljoen die hier achter ligt, draait een speciaal voor de tentoonstelling gemaakte film. Aan de hand van een ongelofelijke hoeveelheid hele korte fragmenten laat deze film zien welke rol de in de tentoonstelling besproken vijftien elementen in speelfilms hebben. De film geeft een fascinerend beeld van hoe de elementen in het dagelijks leven worden gebruikt en hoe er in de speelfilms verhalen omheen gebouwd worden. Ieder element wordt op talloze manieren gebruikt, regelmatig ook voor zaken waar die niet voor bedoeld is. Een geweldige introductie op de tentoonstelling.

Voor de uitgang (en de ingang) start ‘Elements of Architecture’ met een vergelijking tussen de beschilderde koepel van het tentoonstellingspaviljoen zelf en een modern verlaagd plafond met alle bijbehorende installaties dat onder de koepel is gehangen. Voor het effect is een enorme hoeveelheid installaties boven het verlaagde plafond gemonteerd. In de begeleidende tekst wordt geconstateerd dat de hoeveelheid ‘verloren’ ruimte die een verlaagd plafond met zich meebrengt gigantisch is en dat het verlaagde plafond de architectuur een grote potentiele zeggingskracht – via bijvoorbeeld de draagconstructie en schilderingen – heeft ontnomen. Voor de 21^e eeuw verwacht Koolhaas met zijn studenten nieuwe combinaties tussen beide modellen die de voordelen van beide combineren.

Boek
Het volledige onderzoek naar de ‘Elements of Architecture’ is gevat in vijftien boekjes, ontworpen door Irma Boom, die individueel of gezamenlijk te koop zijn op de biënnale. De boekjes zijn in uitvergrote vorm overal op de tentoonstelling door te bladeren en vormen een twee-eenheid met de tentoonstelling zelf. Eind augustus zal bij Rizzoli een enkel boek over de ‘Elements of Architecture’ verschijnen. Een must-read voor architecten en over enkele jaren waarschijnlijk onderdeel van het curriculum van verschillende architectuuropleidingen.

‘Elements of Architecture’ gaat over de geschiedenis van bouwkundige elementen, over de technische en maatschappelijke ontwikkelingen waar ze uit voortkomen. Daarmee gaat de tentoonstelling wel over architectuur, maar niet over het architectonisch ontwerp dat alle losse elementen met elkaar verbindt. Ook de rol van de architect wordt niet belicht. Op de biënnale voelt dat echter niet als een gemis. De inhoudelijke beperking houdt de tentoonstelling gefocust. Het architectonisch ontwerp kan wellicht in een volgende biënnale weer belicht worden.

Geen drie maar zes maanden
De Architectuurbiënnale van Venetië start normaal gesproken in september en duurt dan drie maanden. Op verzoek van curator Rem Koolhaas is deze veertiende editie van de biënnale drie maanden eerder begonnen, om zo in totaal zes maanden te kunnen duren – tot en met 23 november 2014. Volop gelegenheid om de biënnale te bezoeken dus.

De biënnale is dagelijks geopend van 10:00u ’s ochtends tot 19:00u ’s avonds. Om de twee grote tentoonstellingen en het gros van de landenpaviljoens te kunnen bekijken is het raadzaam tenminste twee dagen uit te trekken.

1	Twee gebouwen met studentenwoningen in hartje Rotterdam opgeleverd woensdag, 15 maart
2	Getrapt en uitwaaierend woongebouw is nieuw baken in centrum Lelystad donderdag, 16 maart
3	Tender voor zeventig meter hoge woontoren in Sluisbuurt Amsterdam dinsdag, 14 maart
4	Nieuwbouw op locatie ‘SoZa’ in Den Haag stap dichterbij woensdag, 15 maart
5	Ontwerp verbouwing en uitbreiding Haags Paleis van Justitie gepresenteerd woensdag, 15 maart

Gerelateerde nieuwsberichten

Architectuurbiënnale van Venetië – Monditalia

Architectuurbiënnale van Venetië – landenpaviljoens

Dirk van den Heuvel: Bakema’s vragen opnieuw stellen

'Koolhaas kondigt einde eigen hegemonie aan'

Video: 'Open: a Bakema celebration'

AMO zoekt architecten voor platform Venetië

Architectuurbiënnale trekt 228.000 bezoekers

Boek: Elements of Architecture

OMA ontwerpt Chinees paviljoen Venetië

Nederlands biënnalepaviljoen Venetië geopend

Aravena curator architectuurbiënnale Venetië

Rotterdam is volledig eigenaar Schiekadeblok

'Rem Koolhaas invloedrijkste cultuurdrager'

Open Oproep Architectuurbiënnale Venetië

Nederlands biënnalepaviljoen Venetië in teken van BLUE

Wijdlopige avond met Koolhaas over platteland

Nederlands paviljoen Architectuurbiënnale in teken van Work, Body, Leisure

TIAFF Light: documentaire ‘REM’ op 20 september in Tilburg

Verloting: gesigneerd exemplaar Elements of Architecture

HNI wil andere stemmen laten klinken in het Nederlandse paviljoen

Thema Architectuurbiënnale 2014: Fundamentals

Video: Architectuurbiënnale van Venetië

Programma Biënnale van Venetië gepresenteerd

Crimson medecurator Brits biënnalepaviljoen 2014

Shortlist exposities Biënnale Venetië 2015

Jaap Bakema centraal in Biënnalepaviljoen

Architectuurbiënnale van Venetië – landenpaviljoens

Koolhaas curator Architectuurbiënnale Venetië 2014

Architectuurbiënnale van Venetië – Monditalia

Andere nieuwsberichten

Voor Adri Duivesteijn was relatie tussen politiek en architectuur vanzelfsprekend

4 uur geleden

Afgelopen vrijdag is op 72-jarige leeftijd Adri Duivesteijn overleden. Architectuur vormde een rode draad in de loopbaan van de politicus en PvdA-prominent.

Nominaties Gouden A.A.P. 2023 bekend

18 maart, 9:00

Er zijn tien projecten genomineerd voor de zestiende editie van de jaarlijkse Amsterdamse Architectuurprijs, heeft architectuurcentrum Arcam zaterdag bekendgemaakt.

Drijvende installatie van Kunlé Adeyemi in vijvers Nieuwe Instituut

17 maart, 2:02

In een drijvend paviljoen en een aantal pontons vinden van 14 mei tot en met 22 oktober verschillende activiteiten plaats. Het is voor het eerst dat het drijvende werk van de Nigeriaans-Nederlandse architect in ons land te zien is.

Rembrandthuis heropent na verbouwing

17 maart, 11:36

Het museum heeft er meer publieke ruimte bij gekregen, de routing door het gebouw is verbeterd en ruimtes zijn vernieuwd. BiermanHenket is verantwoordelijk voor het ontwerp.

Minister stuurt 'energiefixers' langs in wijken met slecht geïsoleerde huizen

2 uur geleden

Het kabinet zet extra vaart achter maatregelen om energiearmoede tegen te gaan.

Nederland mede-organisator VN-conferentie over water

Vandaag, 10:40

Wereldwijd moet meer aandacht komen voor schoon en veilig drinkwater, bescherming tegen overstromingen en droogte en voor de betaalbaarheid van drinkwater. Dat wordt de inzet van een grote VN-conferentie in New York.

ING: kopers eerste huis historisch veel kwijt aan hypotheek

17 maart, 1:22

De hypotheekrentes zijn afgelopen jaar razendsnel gestegen en de inkomens konden dat tempo niet bijbenen.

Bouwwereld reageert verdeeld op verkiezingswinst BBB

17 maart, 9:52

Zo vraagt de branchevereniging van bouwmaterialen NVTB zich af wat BBB concreet voor plannen heeft en hoe deze van invloed zullen zijn op de bouwsector.