Henk Nijboer

Interview met Kamerlid Henk Nijboer: 'Architectuur heeft een duidelijke spreekbuis nodig'

5 oktober 2023, 11:49

Begin september vond in de Tweede Kamer een rondetafelgesprek over architectuurbeleid plaats tussen enkele parlementsleden en vertegenwoordigers uit de architectuur. Dat er voor het eerst in lange tijd op parlementair niveau eindelijk weer eens gesproken werd over architectuur, leidde tot trots en opluchting in de branche. Toch heersten er ook verwarring en vraagtekens over waar het rondetafelgesprek toe gaat leiden. Architectenweb belde met de initiatiefnemer van het gesprek, PvdA-Kamerlid Henk Nijboer, om nog wat zaken helder te krijgen. “De brancheorganisatie voor architecten was niet uitgenodigd omdat we die niet op ons netvlies hadden.”

Het was een lang en wijdlopig gesprek, aan het begin van de eerste woensdagmiddag in september. Acht vertegenwoordigers uit de architectuur en vreemde eend in de bijt Neprom mochten aan de hand van een position paper hun zegje doen over wat de Tweede Kamer kan doen om architectuur weer een steviger positie te geven binnen de bouw, maar zeker ook binnen het algemene culturele bewustzijn in het land. We hoorden verschillende verhalen van al even uiteenlopende sprekers, van de Rijksbouwmeester en het Nieuwe Instituut tot een vrij onbekende architect van bureau M3H.

Er zijn absoluut zinnige dingen gezegd door de deelnemers vanuit de architectuur, maar de luisteraar moest de hoofdlijnen en gemene delers in de verschillende bijdragen er zelf uit filteren. Daarnaast is het zelfs voor de deelnemers niet duidelijk wat de Kamerleden en meeluisterende ambtenaren voor conclusies uit het gesprek zullen trekken en hoe het parlement er vervolg aan gaat geven. Welkom in de landelijke politiek, denkt Henk Nijboer, die het rondetafelgesprek heeft geïnitieerd en leidde. Het verbaast hem juist dat mensen uit de architectuur blijkbaar niet weten hoe het werkt in de Tweede Kamer. Neem alleen al de reacties die hij kreeg op de samenstelling van de deelnemers.

Ik moet zeggen dat die samenstelling nogal willekeurig leek. De brancheorganisatie voor architecten zat er bijvoorbeeld niet, terwijl die voor ontwikkelaars wel aanwezig was. Daarnaast begreep ik dat het Nieuwe Instituut er alleen zal omdat architect Francine Houben haar plek heeft afgestaan en zo kan ik nog wel wat eigenaardigheden opnoemen. Hoe is de groep eigenlijk samengesteld?
Nijboer: “De brancheorganisatie voor architecten (BNA, red.) was niet uitgenodigd omdat we die niet op ons netvlies hadden. Dat zegt denk ik veel over zo’n organisatie. Nadat de deelnemers voor het gesprek bekend waren gemaakt, hebben meerdere partijen zich bij me gemeld omdat ze beledigd waren dat zij niet op de lijst stonden en dat ze alsnog wilden worden uitgenodigd. Dat laatste kon sowieso niet meer, de lijst van genodigden stond een paar dagen na de selectie vast. Wat ik vreemd vind, is dat er in de politiek al jaren over woningnood wordt gesproken en dat we daarover niets horen van deze partijen, maar dat ze zich wel verontwaardigd melden als ze niet zijn uitgenodigd voor het rondetafelgesprek. Los daarvan zit er geen grote politieke strategie achter de samenstelling van een groep deelnemers aan een rondetafelgesprek, de procedure verloopt bij al die gesprekken hetzelfde. Van de twintig partijen in de Kamer hebben er acht een of twee namen voorgedragen, op basis daarvan stellen we samen met de griffier een lijst samen. Dat wordt echt binnen een paar minuten besloten. Het heeft me inmiddels meer tijd gekost om te verklaren hoe de lijst tot stand is gekomen dan dat we met de samenstelling bezig zijn geweest.”

Ik kan me wel voorstellen dat mensen uit de architectuur niet zo gewend zijn met hoe de zaken er in de Tweede Kamer aan toe gaan. Het onderwerp staat immers voor het eerst in jaren op de agenda.
“Dat snap ik wel, maar het valt me gewoon enorm op. Als je weet dat de politiek al jaren met zulke grote ruimtelijke vraagstukken bezig is, waarom kom je dan niet met een visie? Ik vind architectuur belangrijk, Sandra Beckerman van de SP is ermee bezig en minister De Jonge heeft er voeling mee… Maar goed, het is alleen maar positief dat dit gesprek er geweest is en dat mensen die niet hebben deelgenomen ook nog een position paper hebben ingestuurd of op een andere manier lieten weten wat ze vinden. Wat je tijdens het rondetafelgesprek niet hebt gehoord, krijg je zo alsnog mee.”

Wat mogen we van de Kamer verwachten, op basis van het rondetafelgesprek?
“Het begint ermee om te zeggen dat architectuur relevant is. Daarvoor is deze hoorzitting bedoeld; media besteden er aandacht aan en Kamerleden gaan erover nadenken wat ze ervan vinden. Dat is stap één. Vervolgens is de vraag wat de politiek dan kan doen. Ik vind dat die niet alleen op volume moet sturen, maar ook op kwaliteit. Daarbij moet je niet alleen kijken naar gebouwen, maar ook de bredere leefomgeving. Je kunt bijvoorbeeld sturen op regelgeving; normen stellen voor gebouwen, aanbestedingsprocedures zodanig veranderen dat die gericht zijn op kwaliteit, et cetera. Daarnaast is geld ook belangrijk, zeker als het gaat om de kwaliteit en diversiteit van de leefomgeving. Verder helpt het dat de minister het belangrijk vindt. Bij De Jonge is dat zo, of dat voor zijn opvolger geldt, moeten we natuurlijk afwachten. Uiteraard stuurt de minister nu erg op volume, er is immers een enorme woningnood, maar hij vindt het aspect kwaliteit zeker niet irrelevant.”

Tijdens het rondetafelgesprek wees ook oud-directeur van het NAi Ole Bouman op de macht van het parlement om als wetgever te kunnen sturen op kwaliteit. Daarnaast stelde hij dat de overheid met voorbeeldprojecten standaarden kan zetten voor andere opdrachtgevers, bijvoorbeeld op het gebied van regeneratief ontwerpen. Bent u het daarmee eens?
“Daar ben ik het zeer mee eens, maar ik denk ook dat we breder moeten kijken. Het zit hem ook in de financiering van wat we gaan bouwen. Wie betaalt er, hoeveel druk leg je op volume en hoeveel geld besteed je aan kwaliteit? Op die verhouding kun je politiek deels sturen. Vanuit Den Haag, maar ook door wethouders. Gemeenten moeten weer een fatsoenlijke ruimtelijke dienst opbouwen die zelf een visie ontwikkelt op hoe de gemeente en de regio er uit moeten komen te zien.”

U benoemt daar een sentiment dat sterk leeft onder architecten, namelijk dat de overheid de regie weer meer in handen moet nemen. Hoe krijg je dat vanuit de politiek voor elkaar?
“Dat begint met een politieke opvatting. Ollongren had (als minister van Binnenlandse Zaken, red.) nergens opvattingen over, behalve over het proces. En dat geldt denk ik ook voor haar voorganger Blok. Je moet wel een opvatting hebben om ergens op te kunnen sturen. Omdat je ergens iets van vindt, bemoei je je ermee en vervolgens bouw je dat uit. Of er mensen met opvattingen zijn in de politiek? Jazeker, ikzelf, al vertrek ik straks uit de Kamer, maar er zijn zeker ook collega’s die ze op het gebied van ruimtelijke kwaliteit hebben. En minister De Jonge heeft ze ook. Het is op zich al een enorm verschil met vorige kabinetten dat we nu een minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening hebben. Verhuurders zijn er niet zo blij mee, maar ik vind het een positieve ontwikkeling.”

Een punt dat tijdens het rondetafelgesprek iets minder prominent aan de orde kwam, maar wel door uw collega-Kamerlid Beckerman op de agenda is gezet, is de eventuele terugkeer van een nationaal architectuurinstituut. Bent u daar een voorstander van?
“Ik denk wel dat het goed is dat er een representatieve en structurerende instantie komt. Dat het nu aan zo’n instelling ontbreekt, blijkt alleen al uit het gedoe dat ik had over de uitnodigingen voor het rondetafelgesprek. Er is niet echt een duidelijke spreekbuis voor de Nederlandse architectuur op het moment en dat lijkt me wel nodig. Of die rol door een architectuurinstituut, de Rijksbouwmeester of de brancheorganisatie vervuld moet worden, dat laat ik over aan de sector zelf.”

Architecten zijn over het algemeen voor de terugkeer van een architectuurinstituut, maar de partijen die het logischerwijs zouden huisvesten of behoren tot het natuurlijke netwerk van zo’n instituut zijn minder enthousiast. De directie van het Nieuwe Instituut liet in een opiniestuk in NRC weten dat een nationaal architectuurinstituut wat haar betreft niet nodig is, een netwerk van lokale architectuurorganisaties en de IABR stelden in een open brief dat zo’n rol door de bestaande infrastructuur van instellingen kan worden vervuld. Wat is uw opvatting daarover?
“Dat moeten ze echt binnen de sector zelf oplossen. Ik ga me als Kamerlid absoluut niet mengen in allerlei instituuttwisten. Ik stel alleen vast dat het in de sector aan een sturende instantie ontbreekt en dat er geïnvesteerd moet worden in een visie op de Nederlandse architectuur. Dat is deels een politieke discussie, maar zeker ook een die door de architectuursector gevoerd moet worden. We hebben een enorme ruimtelijke opgave in Nederland, waarover we moeten discussiëren met zijn allen. Daar dient een platform voor te komen, in welke vorm dan ook. Of dat een nieuw platform moet zijn of dat het aansluit op bestaande netwerken, daar bemoei ik me niet mee, maar mensen die zeggen dat het nu goed geregeld is, geloof ik absoluut niet.”

Vindt u het een idee dat landelijke politici vaker, misschien zelfs op structurele basis in gesprek gaan met de architectuursector?
“Zeker, daar was dit gesprek natuurlijk ook voor bedoeld. Er ligt een grote ruimtelijke opgave en we horen graag wat de ideeën zijn vanuit de architectuur. Ik kom als woordvoerder financiën en wonen veel op universiteiten, congressen en debatten, dat zijn de plekken waar het denken voortgaat. Ook een instelling als het Nieuwe Instituut of een ander platform kan zoiets natuurlijk organiseren.”

Trefwoorden

bna tweede kamer architectuurbeleid henk nijboer

1	MVRDV en Mecanoo bij finalisten in architectuurcompetitie voor ‘landmark’ woensdag, 7 mei
2	Cityförster en Atelier Gram ontwerpen woontoren met collectieve voorzieningen voor Tirana woensdag, 7 mei
3	Tijdelijke remise Museumtramlijn Amsterdam met verrassende ornamentiek dinsdag, 6 mei
4	Evenwichtige woonomgeving op voormalig fabrieksterrein Van Besouw Goirle dinsdag, 6 mei
5	Architectenweb organiseert Avond met De Zwarte Hond woensdag, 7 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Open brief CoLA en IABR aan staatssecretaris Uslu

5 september 2023

‘De BNA is de spreekbuis voor de architectenbranche’

5 oktober 2023

De Jonge onderzoekt versterking positie architect bij woningbouw

18 oktober 2023

PvdA'er Henk Nijboer moet sociale agenda in aardbevingsgebied vormgeven

29 november 2023

Het Nieuwe NAi

12 september 2023

BNA Architectendag in het teken van regeneratief ontwerpen

20 oktober 2023

BNA start zoektocht naar nieuwe directeur

10 november 2023

Rijksbouwmeester: veranker positie architect in de wet

1 september 2023

Raad roept politiek op: denk meer aan uitvoering bij bouwbeleid

20 december 2023

Farid Minhas wordt nieuwe directeur van Neprom

10 januari 2024

Rijksbouwmeester: verlies van arbeidskrachten in architectuur werkt door in hele samenleving

6 september 2023

Zakelijk directeur Josien Paulides vertrekt bij Nieuwe Instituut

13 december 2023

Echte architecten

19 september 2023

Architectuur Overal wil zichtbaarheid en politieke relevantie architecten vergroten

4 juli 2024

PvdA wil meer oog voor architectuur bij nieuwbouw woningen

12 mei 2023

Regering start onderzoek mogelijke terugkeer Nederlands architectuurinstituut

3 juli 2023

BNA pleit voor ministerie van ruimtelijke ontwikkeling en wonen

1 december 2023

BBB kijkt naar rechts voor wonen, wil meer luisteren naar beleggers

31 oktober 2023

Jeroen de Willigen gekozen tot nieuwe voorzitter van de BNA

20 maart

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Video: het MIX-paviljoen in zijn groene omgeving

8 mei, 3:24

Het omliggende landschap maakte integraal deel uit van het ontwerp, dat MIX architectuur voor zijn kantoor maakte. Na een paar jaar begint dat landschap te groeien en bloeien; Stijn Poelstra legde het paviljoen met landschap vast in een video.

De Hemelse Tuin van Studio Valkenier is een veelzijdige stadslandbouwboerderij

8 mei, 1:41

In Amsterdam-Oost heeft Studio Valkenier een voormalige kinderboerderij getransformeerd tot een educatieve, duurzame en inclusieve stadslandbouwboerderij voor iedereen : De Hemelse Tuin.

Gevel Sombra-paviljoen door MVRDV beweegt mee met de zon

8 mei, 10:51

Op de tentoonstelling Time Space Existence in Venetië opent zaterdag het Sombra-paviljoen. De gevel van het door MVRDV ontworpen paviljoen beweegt mee met de zon; de panelen openen of sluiten zich afhankelijk van de stand van het hemellichaam.

Het Nederlands paviljoen in Venetië als inclusieve sportbar

8 mei, 10:16

Hoe kan architectuur sociale normen uitdagen en ruimten creëren voor nieuwe vormen van samenleven? Dat is de vraag die het Nieuwe Instituut stelt met ‘Sidelined: A Space to Rethink Togetherness’, de inzending voor de Architectuurbiënnale in Venetië.

Woningcorporaties dreigen met juridische stappen om kabinet aan afspraken te houden

8 mei, 4:20

Het bevriezen van de huren van sociale huurwoningen heeft grote gevolgen juist voor woningzoekenden en huurders, stelt vereniging voor woningcorporaties Aedes.

Kamernet: studentenkamer is ruim zes procent duurder dan vorig jaar

8 mei, 12:27

Amsterdam is de duurste studentenstad om in te wonen.

Herstel ‘onveilige’ vloer waterschapskantoor kost ruim tien miljoen

8 mei, 11:24

Het Waterschap Rijn en IJssel heeft besloten alle vloeren van het hoofdkantoor in Doetinchem te renoveren, omdat ze onveilig zouden zijn.

Nationale Parken: kabinet laat ons vallen met schrappen financiering

7 mei, 4:18

De Nationale Parken vinden dat het kabinet “alle grenzen van redelijkheid en fatsoen overschrijdt” door de financiële bijdrage vrijwel volledig in te trekken.

Aedes: zo’n 140 corporaties schrappen investeringen

6 mei, 4:59

Meer dan de helft van de woningcorporaties moet een deel van de investeringen schrappen als gevolg van de huurbevriezing die het kabinet heeft aangekondigd. Dat verwacht corporatiekoepel Aedes.