Beeld van 10e IABR, 2022

Beeld van 10e IABR, 2022, met openingstoespraak van directeur Saskia van Stein

Ministerie van Maak!

Open brief CoLA en IABR aan staatssecretaris Uslu

5 september 2023, 17:42

Stichting Coördinatie Lokale Architectuurinitiatieven (CoLA) en IABR hebben samen een open brief naar staatssecretaris Gunay Uslu van Cultuur en Media geschreven. Aanleiding is de motie van Tweede Kamerlid Sandra Beckerman (SP) op 21 juni jongstleden, waarin ze vraagt de terugkeer van een nationaal instituut voor architectuur te onderzoeken. De open brief is vandaag ook gepubliceerd op de site van AIR Rotterdam en daar, inclusief bijlagen, te downloaden.

Hieronder volgt de open brief.

Geachte staatssecretaris Uslu,

Wij schrijven u namens Coördinatie Lokale Architectuurinitiatieven (CoLA), een netwerk van zo’n veertig lokale architectuurinitiatieven en instellingen verspreid over het land en de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR), waar (ruimtelijk) ontwerpend onderzoek aan een publiek wordt getoond. Wij willen naar aanleiding van de motie integrale visie op de woningmarkt, waarin gepleit wordt voor een nieuw Nationaal Architectuurinstituut (NAi), graag uw aandacht vragen voor bestaande culturele netwerken en infrastructuur en de wijze waarop wij de afgelopen decennia (inter)nationale maatschappelijke ruimtelijke opgaven hebben weten te verbinden aan de leefwereld van mensen.

Wij schrijven u omdat de motie gaat over de woningmarkt (BZK) maar met een Nationaal Architectuurinstituut een oplossing zoekt in de (architectuur)cultuur en onze instellingen zich in dat speelveld bevinden. De nadruk op de rol van cultuur hierin is ook voor ons cruciaal. Ruimtelijk zijn we goed ingebed, maar wat ontbreekt in landelijk architectuurbeleid is aandacht voor de culturele en menselijke dimensie van ontwerp. De (architectuur)culturele organisaties die wij vertegenwoordigen proberen de brug te slaan tussen de urgente planetaire transitie-opgaven en landelijk en lokaal beleid, tussen een (traditionele) bouwwereld, tussen de ontwerpsector en belangrijke maatschappelijke ontwerpopgaven. Daarbij betrekken we de gebruikers van architectuur: mensen die ergens wonen, werken, recreëren, leren of herstellen.

De toekomst van een sociaal inclusieve klimaatbestendige stad en rechtvaardigheid op de woningmarkt ligt besloten in het verbinden van ontwerpkracht aan deze opgaven. Als geen ander zijn ontwerpers in staat (integraal) te analyseren en alternatieven te verbeelden om zo de systemische veranderingen waar we maatschappelijk voor staan mede vorm te geven. Maar al hun kennis en kunde wordt niet automatisch begrepen en komt niet vanzelf terecht bij de gebruikers van architectuur en landschap. Om ruimtelijke vernieuwing te bereiken, is daarom hernieuwde aandacht nodig voor niet alleen de fysiek-economische aspecten van de gebouwde omgeving, maar juist voor de cultureel-maatschappelijke waarde van de architectuur.

We zijn ons ervan bewust dat door sturing op architectuurcultuur niet automatisch ook meer woningen zullen worden gebouwd. Maar goed woonbeleid kan niet zonder samenhangend architectuurbeleid, waaruit goed opdrachtgeverschap kan ontstaan en daarmee goede ontwerpen. Daarbij is het van belang kwaliteit boven snelheid en kwantiteit te kiezen, zodat er naast voldoende ook duurzame woningen worden gebouwd.

De lokale architectuurinitiatieven en IABR zijn voorbeelden van organisaties die presenteren, agenderen, dialoog-, contemplatie-, en educatie faciliteren, kortom bewoners betrekken in het gesprek over de veranderingen in hun leefomgeving. Onafhankelijk, toegankelijke en met de eigenheid van de verschillende plekken in het land van waaruit zij programmeren. Daarin hebben we veel aandacht voor erfgoed, geschiedenis en lokale context. Dat doen ze met architecten, initiatiefnemers, politici en opdrachtgevers die daar ook het belang van inzien. Die coalitie en meerstemmigheid in het bespreken van de ruimtelijke opgaven is des te belangrijker nu de huidige vormen van inspraak en participatie spaak lopen door toenemende polarisatie en complexiteit van de opgaven.

De lokale instellingen en IABR komen vrijwel allemaal voort uit het architectuurbeleid van de jaren negentig. Toen er zowel nationaal als lokaal veel aandacht was voor de culturele en ruimtelijke kwaliteit van onze gebouwde omgeving en er actief gestuurd werd om daar ook in lokale context vorm en inhoud aan te geven. De lokale architectuurcentra werden bijvoorbeeld tot 2012 gesubsidieerd door het Stimuleringsfonds voor Architectuur.

Dit is, net als het voormalige NAi, omgevormd door bezuinigingen van toenmalig staatssecretaris van cultuur Halbe Zijlstra tot het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie. Dat heeft veel van de instellingen beperkt in hun programmering maar de meeste bestaan nog steeds. In de bijlage vindt u een kleine visualisering van dit netwerk en de manier waarop wij via cultureel programma professionals (beleidsmakers, architecten, bestuurders etc.) verbinden aan lokale netwerken (initiatiefnemers, bewoners, leerlingen etc.) en andersom. Daaruit blijkt ook dat zij hun belangrijke werk vaak doen op een hele smalle, en vaak onzekere financiële basis, zonder structurele landelijke ondersteuning en zonder dat zij goed zijn ingebed in landelijk cultureel beleid.

We omarmen het pleidooi van Aric Chen en Josine Paulides van het Nieuwe Instituut dat de tijden veranderd zijn en de uitdagingen van dit moment te complex zijn en de behoeften te divers zijn om aangepakt te worden door één afzonderlijke instelling. Vanwege het bestaan van CoLA, IABR en vele andere grotere en kleine spelers hoeft dat gelukkig ook niet. Maar wij zouden daarop aanvullend graag bij een analyse van de bestaande infrastructuur kijken hoe de leemtes daarin aan te vullen en de schakels te verstevigen zijn.

Wat we nodig hebben, is structurele steun en zichtbaarheid voor de culturele impact van architectuur en de inbedding in landelijk beleid om draagvlak, begrip, ondersteuning en eigenaarschap te vinden op de schaal van de wijk, de straat, de woning, het individu. In de huidige cultuurplanperiode is slechts een marginaal percentage van alle beschikbare culturele middelen aan de architectuur gealloceerd. We hebben de kans om de nieuwe wederopbouw aan te grijpen voor een werkelijk integrale benadering, ook in beleid. Alleen dan kunnen de complexe (inter)nationale (transitie)opgaven stevig worden verankerd en gerealiseerd met behoud van ruimtelijke en culturele kwaliteit.

Wij denken dat in de bestaande netwerken en infrastructuur een enorme kennis-, denk- en organisatiekracht zit met het vermogen om zowel (inter)nationaal als lokaal het gesprek over de culturele opgave van de leefomgeving op verschillende niveaus te voeren en dat dit in de huidige context een waardevolle bijdrage kan leveren aan de ontwerpcultuur en -dialoog. Graag maken wij nader kennis met u om deze gedachten toe te lichten en wij maken dan ook graag met u een afspraak.

Met vriendelijke groet,

Namens Coördinatie Lokale Architectuurinitiatieven (CoLA),

Barbara Luns, Indira van ’t Klooster, Gabriël Verheggen

Namens Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR),

Saskia van Stein

Trefwoorden

sandra beckerman air rotterdam het nieuwe instituut gunay uslu open brief iabr cola nationaal architectuurinstituut stichting coördinatie lokale architectuurinitiatieven

1	EVA architecten transformeert Girokantoor Leeuwarden tot woongebouw vrijdag, 10 januari
2	Consortium Fullhouse transformeert voormalig gemeentekantoor Westersingel Rotterdam woensdag, 8 januari
3	Waaiervormige woonbuurt op Cruquiseiland naar integraal ontwerp van KCAP woensdag, 8 januari
4	Woonzorgensemble met dorpse opzet langs het Damsterdiep woensdag, 8 januari
5	Houten markthal vormt sluitstuk vernieuwing Marktplein Apeldoorn donderdag, 9 januari

Gerelateerde nieuwsberichten

Regering start onderzoek mogelijke terugkeer Nederlands architectuurinstituut

3 juli 2023

Het Nieuwe NAi

12 september 2023

Interview met Kamerlid Henk Nijboer: 'Architectuur heeft een duidelijke spreekbuis nodig'

5 oktober 2023

Open brief vanuit Ministerie van Maak! met belangrijkste conclusies

9 november 2022

Nieuwe Instituut en Stichting Archis (weer) samen

14 november 2023

Wat valt er te leren van Ministerie van Maak?

1 november 2022

IABR biedt caleidoscopisch beeld van duurzame toekomst

30 september 2022

Rijksbouwmeester: veranker positie architect in de wet

1 september 2023

Terugblik: eerste vier debatten Carbon Stories

7 juli 2023

De Jonge onderzoekt versterking positie architect bij woningbouw

18 oktober 2023

Honderd ontwerpers geselecteerd voor deelname reuzenmaquette Nederland

15 augustus 2022

Maquettedepot Nieuwe Instituut open tijdens Art Rotterdam

19 januari 2024

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Herontwikkeling voormalig Slotervaartziekenhuis voltooid met nieuwe dakopbouw

Gisteren, 16:22

Met de oplevering van de nieuwe dakopbouw eind 2024 is de herontwikkeling van het voormalige Slotervaartziekenhuis in Amsterdam afgerond. Het renovatieontwerp is gemaakt door INBO, de dakopbouw is ontworpen door MVSA Architects.

Lab-S verbouwt jaren 30-villa in relatie met natuur

Gisteren, 15:08

De eigenaren van een karakteristieke villa uit de jaren 1930, gelegen aan de rand van de Veluwe, wilden hun woning uitbreiden, waarbij de oorspronkelijke architectuur goed uit de verf moest komen.

Implicaties van AI voor landschapsarchitectuur en stedelijk ontwerp belicht in boek

Gisteren, 11:35

Wat betekent de opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) voor landschapsarchitectuur en stedelijk ontwerp? In het pas verschenen boek Powered by AI zoomen ‘scape magazine en de gasthoofdredacteuren van LOLA Landscape Architects in op dit vraagstuk.

EVA architecten transformeert Girokantoor Leeuwarden tot woongebouw

10 januari, 2:32

In april wordt gestart met de transformatie van het voormalige Girokantoor in Leeuwarden naar een woongebouw. Het uit 1973 stammende gebouw, oorspronkelijk ontworpen door Abe Bonnema, gaat vanaf eind dit jaar plaats bieden aan 59 appartementen.