Little C – informeel en stedelijk wonen aan de Coolhaven

Met Little C is aan de Coolhaven zo’n fijnmazig stedelijk weefsel gerealiseerd dat de kleinere woongebouwen in het plan hun ontsluiting delen en daarom met luchtbruggen onderling zijn verbonden. Het plan is net zo eigenwijs in de uitwerking van de openbare ruimte en de architectuur. Terwijl het project zijn afronding nadert kreeg Architectenweb alvast een rondleiding door architect Jaakko van ‘t Spijker (jvantspijker en partners), landschapsarchitect Cor Geluk (Juurlink + Geluk) en architect Bert van Breugel (Inbo).

“Veel van de stedelijke verdichting in Nederland vindt nu plaats door woontorens te bouwen waarin je eigenlijk met de rug naar elkaar toe leeft”, begint architect Jaakko van ‘t Spijker. “Hier wilden we echt een nieuwe woningbouwtypologie realiseren, een waarin je met elkaar samenleeft, elkaar overal te

genkomt: in de stegen, op de pleinen, op de bruggen, op de gemeenschappelijke dakterrassen, aan de waterkant…”

Het is een flink programma dat aan de Coolhaven is gerealiseerd: ruim 320 woningen en zo’n 10.000 m² aan kantoorruimte. Dat had in enkele grote gebouwen ondergebracht kunnen worden, maar het ontwerpteam bestaande uit CULD (Juurlink + Geluk en Jaakko van ‘t Spijker) en Inbo koos ervoor om het programma te versplinteren over maar liefst vijftien gebouwen bovenop een gezamenlijke parkeergarage.

Langs de verkeerswegen aan de oost- en zuidzijde van de buurt maken vier gebouwen zich onderin breed, om het geluid buiten te houden, en strekken ze zich daarboven uit tot woontorens. Binnen dit kader is een grid van kleinere appartementengebouwen gerealiseerd rond drie compacte pleinen.

Het zeer fijnmazige stedelijke weefsel dat zo ontstaan is, doet denken aan het weefsel van een oude binnenstad: vanuit een straat loop je een steegje door om uit te komen op een pleintje, om van daaruit door een volgend steegje op weer een ander pleintje uit te komen. Zowel de architectuur als de openbare ruimte ondersteunen dat beeld. Het is een wat onwerkelijke ervaring voor een nieuwbouwproject op een wel hoogstedelijke locatie, maar geen binnenstedelijke locatie. Anderzijds vind je er ook meteen je weg en werkt alles zoals je dat verwacht in een stuk ‘binnenstad’.

Een stuk stad maken

Een eiland tussen brede infrastructuur, zo troffen de ontwerpers de locatie waar Little C nu verrezen is aan. “Een verloren stuk stad”, analyseert landschapsarchitect Cor Geluk. “Aan de ene kant wel centraal gelegen en met uitzicht over de Coolhaven, maar aan de andere kant ook grenzend aan waarschijnlijk de drukste weg van Rotterdam, richting de Maastunnel.” De zeer op zichzelf staand buren, de Hogeschool van Rotterdam en verderop het Erasmus MC hielpen ook niet mee. Tegelijkertijd was de vraag vanuit opdrachtgever ERA Contour en JP van Eesteren om hier een groot programma een plek te geven.

Dat vroeg om radicale keuzes. De eerste was om de brede weg die de locatie van de Coolhaven scheidde sterk te versmallen. Het langsparkeren is verdwenen en het is ook gelukt om de reserve trambaan die er lag op te heffen. Dat maakte de ruimte vrij om hier aan het water een parkachtige zone aan te leggen. Juurlink + Geluk zien het als een verlenging van de groene Heemraadsingel richting Het Park. De buurt is vervolgens op dit groen en de Coolhaven gericht. Een deel van de gebouwen kijkt er nu over uit, maar belangrijker is dat het fijnmazige stedelijk weefsel van Little C er steeds op uitkomt. Vier stegen komen direct op de parkzone uit, nog twee stegen komen uit op een plein dat dan weer aan de parkzone ligt.

“Als je binnen het bouwblok rekent, dan heeft het project een FSI van 4”, vertelt Van ‘t Spijker. “Vanaf het begin hebben we daarom tegen elkaar gezegd: met deze dichtheid moeten we echt wat neerzetten, dan moeten de pleinen, de stegen, de gebouwen, de woningen… dat moet een samenhangend verhaal zijn.” Geluk vult aan: “We wilden echt een plek maken.”

Complexe 3D-puzzel

In de uitwerking van het plan is er bij de kleinere woongebouwen voor gekozen om niet ieder gebouw zijn eigen ontsluiting te geven, maar deze te delen binnen een cluster van drie gebouwen. In de praktijk betekent het dat vanuit het gebouw waarin de liftkern opgenomen is er op de verdiepingen luchtbruggen zijn gemaakt naar steeds twee naastgelegen woongebouwen. “Het idee hiervoor ontstond bij de ontwikkelaar, die dergelijke luchtbruggen in de oude havengebieden van Londen gezien had”, vertelt Van ‘t Spijker. Het is een eigenzinnige oplossing.

In het project zitten uiteindelijk zo'n zestig bruggen, vertelt Van ‘t Spijker toch met enige trots. “En wat bijna niet opvalt is dat ze taps toelopen, zodat van de ene kant de overkant verder weg lijkt en van de andere kant de overkant juist dichterbij lijkt.”

De kleinere woongebouwen hebben verschillende hoogtes en vanaf de Coolhaven gezien zijn er twee ‘trapjes’ daarin te onderscheiden. Tweemaal is er eerst een laag gebouw, dan een hoger gebouw en dan nog een hoger gebouw te zien. “We hebben daar lang op gestudeerd”, vertelt Geluk. “En op deze manier hebben de pleintjes in ieder geval op een van de hoeken het hele jaar zon.” Zodra de zon wat hoger komt, in de loop van het voorjaar, zullen grotere delen van de pleintjes in de zon komen en zal die zon ook langer blijven. Het zullen verrukkelijke plekken worden, voorspelt Geluk.

Dat neemt niet weg dat de bezonning door het gebied wel verschilt. Waar de woningen aan het park veel daglicht ontvangen en zich met grote balkons op de avondzon openen, daar hebben de woningen die aan een van de pleintjes liggen minder zon en compactere balkons. De woningen in de torens bieden hebben allemaal veel zon en ook compacte balkons.

Om iedereen in de woonbuurt een kwalitatieve buitenruimte te geven en de gelegenheid te bieden om echt even in de zon te gaan zitten, is ervoor gekozen om in ieder cluster een eigen dakterras te geven. Onder cluster wordt dan een drietal kleinere woongebouwen verstaan of een groter gebouw met woontoren. In de buurt zijn zo acht gezamenlijke dakterrassen gerealiseerd. De dakterrassen zijn ruim opgezet en door Juurlink + Geluk voorzien van basis groen en basis bestrating. Geluk: “Ieder cluster is een VVE en het is aan hen om de terrassen verder in te richten, om eigen planten neer te zetten en er een grote tafel neer te zetten bijvoorbeeld.”

“Het is een plan dat echt anders is dan anders, en het was voor potentiële kopers daarom niet altijd goed voor te stellen hoe het precies zou worden”, vertelt architect Bert van Breugel. “Daarom hebben we al vroeg in het proces woningen in 3D gemodelleerd zodat we de beleving daarvan – de relatie met buiten, het uitzicht – konden laten zien. Dat hielp enorm.”

Verdeling van het programma

Het project bestaat zoals gezegd uit 320 woningen. Deze variëren in omvang van veertig vierkante meter tot boven de tweehonderd vierkante meter. De woningen in de kleinere woongebouwen zijn koopwoningen. In de meeste van deze kleinere woongebouwen zijn er twee woningen per verdieping ontworpen. Maar er zijn ook gebouwen met enkele woningen per verdieping.

Interessant is nog dat voor iedere koopwoning twee varianten zijn uitgewerkt: een appartement met meer kamers en een loft met minder kamers. Daarbij is ook de afwerking bij beide anders: waar het appartement helemaal gestuct is en voorzien is van reguliere deuren en kranen, daar is bij de loft één betonnen wand kaal gehouden, is gewerkt met schuifdeurenen, en is het sanitair voorzien van zwarte kranen. “Juist die loft wilden we heel graag hierin opnemen”, vertelt Breugel. Het was aan toekomstige kopers om hierin een keuze te maken en beide varianten komen nu ongeveer even vaak voor.

De grotere gebouwen, die de buurt omkaderen, bevatten huurwoningen. Hierbij is door Burginvest overal gekozen voor loftwoningen. In de grotere gebouwen is ook het grootste deel van de 10.000 m² aan commerciële ruimte ondergebracht. De vier gebouwen vormen als het ware een ‘ketting’ en in de twee middelste ‘schakels’ hierin zijn de eerste zes lagen ingericht als kantoorruimte. Bij de andere twee gebouwen is alleen de begane grond als commerciële ruimte ingericht.

Met het middelste gebouw aan de zijde van het Erasmus MC is daarbij nog iets bijzonders aan de hand. Boven de kantoorruimte daar ligt Familiehuis Daniel den Hoed – een plek voor de familie van mensen die aan kanker worden behandeld in het ziekenhuis. Een nieuwe voetgangersbrug naar ontwerp van wUrck gaat een directe verbinding leggen tussen Little C en Erasmus MC. Deze brug landt direct naast het gebouw met het familiehuis.

Oud-nieuwe architectuur

Al vroeg in het ontwerpproces ontstond het idee om ook in de architectuur van de gebouwen een eigen richting in te slaan en deze vervolgens werkelijk door te werken. “Als architecten zitten we niet opgesloten in een bepaalde stijl, maar kiezen we in ieder project de meest passende uitdrukking”, stelt Van Breugel.

In het ontwerp van Little C kwamen drie invloeden samen: de informele stedelijkheid van The Village in New York, de bakstenen gebouwen in Rotterdam van net voor Tweede Wereldoorlog, en de schaal van de oude Berlijnse hofjes. En wellicht ook nog wel een vleugje Hollywood en VT Wonen, wie zal het zeggen. In ieder geval ontstond een eigen mix van stevige bakstenen gebouwen die voorzien zijn van ramen met roedes en geornamenteerde bruggen, balkons en trappen.

“We hebben gezocht naar een informaliteit en kleinschaligheid in de grote stad, en vonden die in New York. Tegelijkertijd wilden we een verbinding leggen met de prachtige bakstenen gebouwen die in Rotterdam te vinden zijn, ook juist hier in de buurt”, vertelt Van ‘t Spijker. “En tenslotte hebben we ons voor de maat van de pleinen juist weer laten inspireren door de Berlijnse hofjes.”

Vervolgens vond het ontwerpteam het belangrijk om de gevonden thematiek door en door te ontwerpen, om er een totaalbeleving van te maken. Dus inderdaad overal die roedes in de ramen toe te voegen. De gebouwen een natuurstenen plint te geven. Af en toe toch een ornament te maken. Het ontwerp van de bruggen, balkons en noodtrappen werkelijk mee te nemen. Het gaat zover als dat de halletjes op de verdiepingen zijn voorzien van zelf ontworpen tapijt.

In het ontwerp is gewerkt met een familie van bouwelementen waarmee ieder gebouw net anders kon geworden: een net andere baksteen, een net ander reliëf in de gevel, een net andere vorm van de ramen… dus als een organisch gegroeide binnenstad. Kunstenaar/ontwerper Ruud-Jan Kokke heeft de stalen bruggen en balkons ontworpen.

“We hopen dat we een warme plek hebben ontworpen, een intieme stedelijkheid, waar bewoners zich thuis voelen en eenvoudig met elkaar contact leggen”, verklaart Van ‘t Spijker. “En uiteindelijk hopen we ook dat we een tijdlozer architectuur hebben ontworpen, een architectuur waarvan het nu lijkt alsof die er misschien toch al langer stond en die over een aantal decennia de periode waarin het gebouwd is niet direct prijsgeeft.”

Openbare ruimte en groen

“Bij een project als dit kun je de openbare ruimte en de gebouwen niet los van elkaar zien”, vertelt Geluk. “Daarom hebben we vanaf het begin de openbare ruimte, en de overgang van de gebouwen daar naartoe, integraal mee ontworpen.”

In de steegjes wordt de overgang tussen de woongebouwen en de openbare ruimte begeleid met Cor-Ten stalen plantenbakken. Van daaruit groeien klimplanten tegen de gebouwen op, en kunnen de klimplanten soms zelfs de stegen oversteken. Geluk: “In een paar jaar tijd zal al dat groen deze stenige omgeving wat verzachten.”

Dezelfde Cor-Ten stalen plantenbakken kaderen ook de pleinen in en de spaarzame parkeerplekken in het gebied. Bij de grotere gebouwen is een galerij ontworpen die medieert tussen de commerciële plinten en de straat die er voorlangs loopt. Bij de woningen aan de parkzone is nog weer een andere overgang ontworpen… die zijn voorzien van brede, zwevende trappen.

In de openbare ruimte heeft Juurlink + Geluk voor een deel restpartijen klinkers kunnen verwerken. Daardoor heeft de bestrating een wat ongecoördineerde diversiteit gekregen. “Dat geeft een wat doorleefder karakter”, vindt Geluk. Onder de openbare ruimte ligt een krattensysteem van 7,5 cm waarin regenwater opgevangen wordt, dat wordt gebruikt om de planten te irrigeren. De pleintjes zelf zijn voorzien van allerlei hoogteverschillen. “Dat nodigt uit tot activatie”, legt Geluk uit. En inderdaad… zodra de zon schijnt zitten de eerste bewoners aan de randen van de pleinen een praatje te maken.

Op het moment van schrijven wordt nog hard gewerkt aan de afronding van de openbare ruimte in de buurt. Daarna wordt de parkzone aangelegd, die in het voorjaar van 2022 klaar zal zijn.