Mecanoo en ZMC testen ontwerp schaal 1:1

4 november 2013, 11:11

Met een mock-up testen Mecanoo en het Zaans Medisch Centrum (ZMC) de structuurontwerpen voor het nieuwe ziekenhuis in Zaandam. Stuk voor stuk worden alle vijftien afdelingen uit karton schaal 1:1 in een loods opgebouwd. Ziekenhuismedewerkers, architecten, patiënten en aannemers kijken vervolgens samen of het plan wel ‘lean’ genoeg is. Waar nodig, doen ze ter plekke aanpassingen. Architect Ellen van der Wal geeft Architectenweb een rondleiding door de mock-up.
Tekst Naomi Cheung San

Een indrukwekkend landschap van kartonnen wanden, met tape bijeengehouden, bevindt zich in een loods vlakbij het verouderde ZMC in Zaandam. Vanaf een steiger wordt de omvang van het unieke project zichtbaar. “Ieder weekend bouwen we hier een nieuwe afdeling op”, vertelt architect Ellen van der Wal van Mecanoo. Vervolgens testen medewerkers van het ZMC, architecten, patiënten en bouwpartners de efficiëntie van het plan.

In opdracht van ZMC en Vitaal Zorgvast, die speciaal voor de nieuwbouw een alliantie aangingen, ontwerpt Mecanoo zijn eerste ziekenhuis. De mock-up draagt bij aan het volledig afstemmen van het gebouw op de zorgprocessen. “Ook vermijden we toekomstige faalkosten”, zegt van der Wal. “In totaal testen we vijftien afdelingen, we zijn nu ongeveer halverwege. Vandaag hebben we een pre-operatieve screening van de prikpoli’s. Kritische afdelingen als de intensive care en de dialyse hebben we al gehad.”

Waardestromen tegen verspilling
De veranderingen die de medewerkers van het ZMC aanbrengen in de mock-up zijn niet willekeurig, maar gebaseerd op de lean-filosofie: een filosofie geïnspireerd op de werkprocessen van Toyota, nu ingezet voor het efficiënter en daardoor patiëntgerichter maken van de zorgprocessen. “Wij werken al drie jaar met de lean-filosofie. In de mock-up testen lean-opgeleidde afdelingsmedewerkers hoe het zorgproces beter kan”, zegt Hannelore Schouten, manager innovatie en kwaliteit bij het ZMC.

Het testen van de mock-up is gericht op het terugdringen van verspilling in het zorgproces. “Die verspilling gaat onder meer over ruimte en tijd, kosten en lange looplijnen”, zegt Van der Wal. “Om verspilling tegen te gaan, denken we volgens de lean-filosofie constant vanuit de toegevoegde waarde voor de patiënt. Hiervoor definiëren we verschillende waardestromen, zoals de polikliniek, de kliniek en het acute centrum.”

“De waardestromen spelen in op de verschillen tussen patiënten. Waar de toegevoegde waarde voor een acute patiënt snelheid is, daar heeft iemand die naar de kinderafdeling moet juist behoefte aan rust. Door stromen te scheiden, worden fouten voorkomen en is er meer overzicht.“ Vanuit die gedachte maken Mecanoo en ZMC bijvoorbeeld de ongebruikelijke keuze om de afdeling radiologie over twee lagen te plaatsen.

Lean ontwerp
In het ontwerp liggen de publieke functies, zoals de poliklinieken, op de begane grond en eerste verdieping. Deze grenzen aan ‘de straat’: de hoofdas die herkenbaar is vormgegeven als een lichte, foyerachtige ruimte. De verpleegafdeling en de kliniek, met daktuin en balkons, komen op de bovenverdiepingen. In de facilitaire tussenlaag bevinden zich de entree voor het personeel, laboratoria, het kenniscentrum, kantoren en de apotheek.

Het nieuwe ZMC komt op het terrein van het oude ziekenhuis en zal aansluiten op een grote zorgboulevard en parkeergarage. Omdat het bestaande ziekenhuis volledig operationeel moet blijven, zal de nieuwbouw verrijzen op de plek van de oude parkeerplaats. De oplevering van het ziekenhuis plus zorgboulevard staat gepland in 2016.

Unieke samenwerking
Het werken met de mock-up zorgt volgens Van der Wal voor betrokkenheid vanuit de organisatie. “In het nieuwe plan hebben artsen geen eigen kamers meer en zullen balies op den duur vervangen worden door digitale hulpmiddelen in combinatie met gastvrouwen. Bij dit soort veranderingen is het belangrijk dat het medisch personeel achter je staat.”

Het ZMC is erg tevreden over de samenwerking met Mecanoo. “Omdat wij als eerste Nederlandse ziekenhuis zo intensief vanuit de lean-filosofie werken, is het belangrijk dat de architect actief meedenkt”, aldus Schouten. “Op een tekening blijven de plannen erg abstract, maar door de mock-up gaat het leven. We kunnen nu bijvoorbeeld uittesten of er genoeg ruimte is als een patiënt plotseling kritiek wordt, in de praktijk werkt dat anders dan op papier.“

Van der Wal denkt erover om ook bij andere projecten met een mock-up te gaan werken. “Gebouwen hebben een lange levensloop, het is dus niet meer dan logisch om ze eerst uit te testen.” Bovendien bevalt de samenwerking met het ZMC erg goed. “Je zet je samen in voor een heel kwetsbare groep mensen en weet dus echt waar je het voor doet”, zegt Van der Wal. “Nooit geweten dat een ziekenhuis ontwerpen zo leuk is.”

Trefwoorden

zmc ziekenhuis mecanoo mock-up naomi cheung san ellen van der wal lean hannelore schouten schaal 1:1 zaans medisch centrum

1	Gemeente Haarlemmermeer kiest plan Ons Erf voor deelgebied Lincolnpark Hoofddorp woensdag, 3 december
2	De mythe van de architect dinsdag, 2 december
3	Veel Nederlandse winnaars bij de Archello Awards 2025 dinsdag, 2 december
4	Ibelings van Tilburg geeft boerderij met monumentale schuur in Zoetermeer woonbestemming dinsdag, 2 december
5	Nederlands Fotomuseum toont fotografische verbeelding van Rotterdam dinsdag, 2 december

Gerelateerde nieuwsberichten

Terugblik op 10 interviews over patiëntenzorg

15 november 2013

Mecanoo ontwerpt cultuurgebouw Oldham

25 november 2013

Sleutel Zaans Medisch Centrum overgedragen

22 september 2016

Nederlands team wint prijsvraag Tuin van de 21e eeuw

20 november 2013

Nieuw schoolgebouw in historisch hart Leiden

7 november 2013

Adviescentrum Rabobank Sittard geopend

27 juni 2014

Bouw nieuw ZMC van start gegaan

8 januari 2014

CEANconsulting: ‘Zorginnovatie is een verplichting’

8 november 2013

Mecanoo vernieuwt revalidatiecentrum Rijndam

24 april 2014

OPERA: ‘Iedere afdeling zijn eigen illustrator’

12 november 2013

Eerste lean-ziekenhuis van Nederland geopend

23 juni 2017

Kopvol: ‘Ontwerp vanuit prototype kamers’

19 september 2013

Opdrachtgever St. Antonius: “Niet opnieuw wiel uitvinden”

27 september 2013

Oogziekenhuis: "Hier kent iedereen de interieurarchitect"

28 oktober 2013

a/d amstel: “Omgang met ziekenhuisorganisaties bepalend”

4 oktober 2013

Hoofd master interieur: “Zorg kans voor interieurarchitect”

11 oktober 2013

Historie Dordt zorgt voor oriëntatie en afleiding in ziekenhuis

18 oktober 2013

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Amsterdam schrijft architectenprijsvraag uit voor nieuwbouw theater De Meervaart

Gisteren, 16:45

Behalve het nieuwe gebouw, dat in een hoek van de Sloterplas komt te staan, behelst de prijsvraag ook een herinrichting van de zuidwestoever van het meer.

Barcode Architects presenteert opgeleverd stadskantoor van Dresden

Gisteren, 14:53

Het door Barcode Architects en Tchoban Voss Architekten ontworpen stadskantoor van Dresden is geopend. Het 34.000 vierkante meter omvattend gebouw maakt deel uit van de vernieuwing van het Ferdinandplatz in het centrum van de Duitse stad.

MIX architectuur en MAAK space ontwerpen landschappelijk woonveld in Leidschendam

Gisteren, 13:45

MIX architectuur en MAAK space ontwierpen in opdracht van ontwikkelaar Blauwhoed een landschappelijk woonveld met 64 grondgebonden woningen dat onderdeel is van de gebiedsontwikkeling Vlietvoorde in Leidschendam.

Nieuwbouw Algemeen Ziekenhuis Diest in gebruik genomen

Gisteren, 11:55

Het door archipelago ontworpen gebouw wordt omringd door groen, een conditie waarvan gebruik is gemaakt door veel uitzicht te creëren. Ook is op het maaiveld een colonnade gerealiseerd, die de overgang van binnen naar buiten verzacht.