Rozet: een 'viezig' gebouw

14 juni 2013, 16:59

Op 1 september opent cultureel centrum Rozet in Arnhem officieel zijn deuren. Voor de modebiënnale is een deel van het gebouw nu al opengesteld. Samen met architect Michiel Riedijk (Neutelings Riedijk Architecten) nam Architectenweb alvast een kijkje.

“Ergens wilden we toch ook een viezig gebouw maken”, zegt architect Michiel Riedijk. “Alle gebouwen zijn tegenwoordig zo ‘plastic’, zo verschrikkelijk netjes. Dat moest Rozet niet worden.” In dit gebouw worden allerlei culturele activiteiten georganiseerd, van tentoonstellingen tot uitvoeringen. Bovendien kunnen zowel jongeren als ouderen er kunsteducatie volgen. Die enorme creativiteit wilde de architect in het gebouw tot uitdrukking brengen.

Langs de binnenstraat die het gebouw doorsnijdt heeft Neutelings Riedijk Architecten daarom een doorlopende wand ontworpen met vitrines, lichtkranten, boekenkasten, balkons en lichtbakken. Een preview van een tentoonstelling, een poster van een evenement, een speciale selectie van boeken, een verzameling kunstwerken, het kan hier allemaal getoond worden.

“In de jaren tachtig bestond de televisieserie ‘Fame’. De groep jongeren die hierin centraal stond, kwamen altijd aan het eind van hun les – geïnspireerd – dansend de trap af. Dat was een van de beelden die we bij dit ontwerp in ons achterhoofd hadden”, vertelt Riedijk. “We hopen dat mensen hier na hun les net zo geïnspireerd de trap af komen.”

Penrose-diagram
Rozet wordt de thuisbasis van de bibliotheek, het Historisch Museum, Kunstbedrijf en de Volksuniversiteit Arnhem. “De samenvoeging van deze instellingen in een enkel gebouw is enerzijds een bezuiniging en anderzijds voor deze instellingen een manier om te overleven”, zegt Riedijk, die benadrukt dat aan zo’n samenvoeging altijd een flink aantal haken en ogen zit.

Zo moeten de instellingen met elkaar onderhandelen over de plek die ieder in het gebouw krijgt. Door de vier instellingen aan een gezamenlijke binnenstraat te leggen, hebben ze allemaal hun eigen ‘adres’. Dit architectonische concept droeg er volgens Riedijk aan bij dat de samenvoeging hier soepel is verliep.

In de gevel van het gebouw komt een klein rozet terug. “Het is een ornament dat is gebaseerd op het principe van het Penrose-diagram: een patroon dat eindeloos doorgaat maar zichzelf niet herhaalt”, legt Riedijk uit. “Het is het zinnebeeld van de eindeloze verspreiding van kennis.” Riedijk benadrukt dat het ornament niet verklaard hoeft te worden. “Je kunt ook zeggen dat wij het gewoon mooi vonden om dit in het gebouw op te nemen.”

Van een verbeelding van het programma van het gebouw is het in de loop van het proces uitgegroeid tot veel meer dan dat. Het cultureel centrum had lang de werktitel ‘cultuurcluster’, maar heet sinds kort ‘Rozet’. Het ornament zelf wordt daarbij – in bewerkte vorm – ingezet als logo voor het nieuwe centrum.

Binnenstraat
In de besloten prijsvraag, waaruit het ontwerp van Neutelings Riedijk Architecten als winnaar uit de bus kwam, gebruikte de gemeente Arnhem het beeld van het plein, waar de verschillende instellingen zich om zouden verzamelen. Op de zeer langwerpige kavel die de gemeente voor het cultureel centrum beschikbaar had, was dit beeld onmogelijk letterlijk in een gebouwontwerp te vertalen. In zijn ontwerp vertaalde Riedijk het idee van het plein in een binnenstraat die alle verdiepingen doorsnijdt en met elkaar verbindt.

De binnenstraat ligt in de visie van Riedijk in het verlengde van het publieke domein. De straat klimt langs de noordgevel omhoog, verbreedt zich halverwege tot een plein, klimt dan via de zuidgevel verder omhoog, en eindigt tenslotte bij het dakterras en de theaterzaal.

Onderweg vervult de binnenstraat op sommige punten ook nog andere functies. Op het plein halverwege kunnen boeken uit de bibliotheek gelezen worden en zal een café geopend worden. De straat hierna is zo breed dat er tentoonstellingen in gehouden kunnen worden. Een deel van de treden is daarbij dubbelhoog uitgevoerd: de trap kan hier zo ook als auditorium functioneren. Zowel vanaf het plein halverwege als vanaf het dakterras biedt de binnenstraat uitzicht over de historische binnenstad van Arnhem.

“Door de binnenstraat over de lengte van het gebouw te leggen hebben we die lengte gemonumentaliseerd”, zegt Riedijk. Gedramatiseerd, zou je ook kunnen zeggen. Dit drama heeft de architect nog eens versterkt door sommige ruimtes taps toe te laten lopen, zodat een versneld of vertraagd perspectief ontstaat. Dit geldt zowel voor delen van de binnenstraat als bijvoorbeeld voor de grotere ruimtes van de bibliotheek, die zich op de onderste paar verdiepingen zal vestigen.

Typologisch lijkt Rozet op het MAS, dat Neutelings Riedijk Architecten in Antwerpen heeft ontworpen. Riedijk benadrukt dat het programma van beide gebouwen echter danig verschilt. Ook hebben de zalen in het MAS steeds dezelfde vorm, waar die in Rozet sterk in vorm verschillen. Onder de trap liggen kleinere ruimtes, ernaast grotere, lange ruimtes.

Zwaar/licht
In de materialisering van het ontwerp heeft het architectenbureau zich beperkt tot een beperkt palet aan materialen. “Houten kaders, betonnen kaders, stalen kaders”, vat Riedijk het samen. Hierbij heeft het architectenbureau zich hard gemaakt voor een kwalitatieve toepassing van deze materialen. “De materialen hebben een goede dikte, de deuren hebben een goede hoogte... het moet het gevoel geven dat het niet voor 10 jaar gebouwd is, maar voor 100 jaar.”

Vooral in het interieur oogt het gebouw door de ruime dimensionering van elementen zeer robuust. Zwaar zelfs, ondanks hun lichte kleur. Het interieur staat hiermee in een verassend contrast met het exterieur. Door de grote diepte van de gevelpanelen zou je verwachten dat het gebouw hier ook zwaar zou aandoen. Om de precieze vorm van de betonnen elementen te verdoezelen zijn de cassetten echter voorzien van zeer veel (extra) naden. Al deze naden benadrukken (onbedoeld) het feit dat de panelen opgehangen zijn. De ranke dimensionering van de betonnen cassetten benadrukken dit nog eens. Al met al ziet de gevel er zo zeer licht uit. Hij lijkt te zweven.

“Door de diepte van de gevel zie je niet dat hij voor bijna vijftig procent uit glas bestaat”, zegt Riedijk. “’s Avonds licht het gebouw hierdoor sterk op. Dan ontstaat er zelfs een soort gotische filigreiniteit. Of we daarnaar gezocht hebben, weet ik eigenlijk niet.”

Tenslotte de kleur van de gevel. Na bestudering van allerlei opties is samen met de gemeente Arnhem uiteindelijk gekozen voor ‘Arnhems blond’. Een kleur die in de stad veel voorkomt, maar in de gebouwen rond Rozet ontbreekt. Het gebouw is zo tegelijkertijd contextueel en dat niet.

Modern monument in vertwijfeling
Voor het gebouw als geheel geldt die ambiguïteit eigenlijk ook. Wat betreft zijn schaal, tektoniek van de gevel, monumentaliteit van het interieur neemt Rozet afstand tot het ‘fond’ van de stad en vormt het een uitzondering in het stedelijk weefsel van Arnhem. Een publiek gebouw waardig. In de opbouw van zijn massa doet het gebouw echter het tegenovergestelde. Daar volgt het nauwkeurig de rooilijnen van de stad en herstelt het oude stegen. Op dit punt gaat het gebouw juist op in de rest van de stad. Een publiek gebouw onwaardig.

Rozet is uiteindelijk zo een publiek gebouw dat door de manier waarop het in de stad staat lijkt te twijfelen over zijn importantie. Daarmee laat de stad een kans liggen om, via het gebouw, de binnenstad als geheel een impuls te geven. Door de inrichting van het nu nog braakliggende ‘plein’ voor het gebouw heeft de gemeente Arnhem de kans dit ‘moderne monument in vertwijfeling’ een werkelijk centrale plek in de stad te geven. Zowel het gebouw als de stad verdienen dat.

Trefwoorden

michiel van raaij rozet neutelings riedijk architecten michiel riedijk ods jansen rijnboog arnhem kenniscluster bibliotheek

1	Rotterdam gestart met metamorfose Hofplein naar groen stadsplein dinsdag, 15 april
2	MVRDV en Zecc Architecten transformeren Heerlense kerk tot stadsbad donderdag, 17 april
3	Hilversumse Architectuurprijs voor projecten van Monadnock en De Koning Architecten dinsdag, 15 april
4	Proeftuin Cajanus van team met HBB groep en FARO wint tender in Haarlem dinsdag, 15 april
5	Over het nut van nutteloze bouwwerken dinsdag, 15 april

Gerelateerde nieuwsberichten

Arnhem zoekt architect voor Kunstencluster

20 september 2013

Winnaars ARC14 Awards bekend

28 november 2014

Riedijk en Maas in debat bij presentatie Building as Ornament

23 april 2014

Rozet verkozen tot BNA Beste Gebouw van het Jaar 2014

20 mei 2014

Genomineerden Abe Bonnemaprijs 2015 bekend

4 november 2015

Tien exemplaren ‘Ornament and Identity’ te winnen

22 maart 2018

Transformatie voormalige bieb Arnhem van start

19 mei 2014

Rozet is “een kast vol kennis”

9 december 2013

Rozet kanshebber nieuwe internationale prijs

11 mei 2016

Nieuw gebouw aan plein Rozet Arnhem

4 december 2014

Vijf kandidaten voor Arnhems Kunstencluster

19 december 2013

2013: volhardend investeren in culturele projecten

24 december 2013

Neutelings Riedijk ontwerpt Kenniscluster

16 juli 2009

Bouw Kenniscluster Arnhem van start

7 oktober 2011

Ontwerp Kenniscluster Arnhem gepresenteerd

8 oktober 2010

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Brede toekenning van monumentenstatus op ENCI-terrein Maastricht

17 april, 5:08

Op het terrein van de voormalige cementfabriek ENCI in Maastricht zijn vijf rijksmonumenten en achttien gemeentelijke monumenten aangewezen. Bij de viering zijn meteen plannen voor herbestemming gepresenteerd.

Bestemmingsplan Rijnhaven Rotterdam definitief

17 april, 3:08

De Raad van State heeft op 16 april alle ingediende zienswijzen tegen het bestemmingsplan voor de Rijnhaven ongegrond verklaard. De ambitieuze gebiedsontwikkeling in het hart van Rotterdam-Zuid kan volledig starten.

Ingrijpende renovatie van een school voor speciaal onderwijs door EVA architecten

17 april, 12:30

Het schoolgebouw van SO Lux in de Utrechtse wijk Zuilen was zo’n vijftig jaar oud en voldeed niet aan de eisen en wensen die nu gelden. Naar ontwerp van EVA architecten is het gebouw gerenoveerd en verduurzaamd.

MVRDV en Zecc Architecten transformeren Heerlense kerk tot stadsbad

17 april, 11:07

In de rijksmonumentale kerk wordt een zwembad gerealiseerd met een verstelbare bodem. Ook kan de gehele kerkvloer onder water worden gezet, zodat de bezoekers kunnen ‘lopen op het water’ en de kerkruimte wordt weerspiegeld in het water.

Emma Scholten benoemd tot partner bij Powerhouse Company

17 april, 4:12

Sinds ze negen jaar geleden in dienst trad, heeft Scholten een centrale rol gespeeld in de ontwikkeling van het internationale architectenbureau.

Corporaties: huurbevriezing bedreigt bouw tienduizenden huizen

17 april, 9:11

Woningcorporaties kunnen de komende jaren tienduizenden minder huizen bouwen op de krappe woningmarkt door de huurbevriezing die de coalitiepartijen zijn overeengekomen in de voorjaarsnota.

Huurders kunnen uit minder huizen kiezen, ook in middensegment

16 april, 9:11

Door de krapte nam de gemiddelde prijs per vierkante meter voor het eerst sinds lange tijd harder toe dan de inflatie.

Minder geloof in afhandeling aardbevingsschade onder dit kabinet

15 april, 4:20

Het vertrouwen van de Groningers in de afhandeling van de schade door de gaswinning is afgenomen sinds het aantreden van het huidige kabinet, meldt onderzoeksgroep Gronings Perspectief.

Joost Wetzel benoemd tot associate bij Mei architects and planners

15 april, 11:15

Sinds zijn start bij het bureau in 2018 heeft Wetzel zich ontwikkeld tot divisieleider ‘Bestaand & Nieuw’, een divisie die zich richt op transformatieprojecten. Daarbij heeft hij zijn expertise uitgebreid met een focus op biobased bouwen en houtbouw.