Cultureel draagvlak
20 maart 2007
Wie de Openbare Bibliotheek op Rotterdam Blaak binnen komt lopen, kan sinds september 2006 op weg naar de roltrap zijn culturele licht opsteken. Compleet met film en een lichtkrant, uitgevoerd in warm eikenhout en de frisse kleuren groen en geel, zijn het nieuwe Uitburo en de Rotterdampaswinkel samengebracht in één balie. Het ontwerp van BURO M2R straalt je tegemoet.
Het Rotterdamse ontwerpbureau tekende niet alleen voor het ontwerp van het interieur, maar was ook nauw betrokken bij het uitstippelen van de ontwerpopgave. In eerste instantie luidde de opdracht eenvoudigweg het vormgeven van het nieuwe Uitburo. De ontwerpers van M2R, Roger Teunisse en Martijn Sorée, bepaalden dat van de vijf mogelijke locaties een situering op de begane grond van het bibliotheekgebouw het beste was. Ook hebben ze de Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SoZaWe) van Rotterdam bij het project weten te betrekken, die op zoek was naar een nieuwe plek voor de Rotterdampaswinkel.
Op de begane grond van de Openbare Bibliotheek, tussen 1977 en 1983 gebouwd naar ontwerp van Van de Broek en Bakema, waren al een café, een theater, een expositieruimte en een levensgroot schaakbord aan een overdekt ‘plein’ gevestigd. Het bibliotheekgebouw heeft meer gemeen met het Parijse Centre Pompidou dan alleen de ontstaansperiode en de in het zicht gelaten luchtbehandelingskanalen aan de gevel; ook het idee van een vrij toegankelijk entreegebied als voortzetting van de stedelijke ruimte met daaraan gekoppeld een keur aan culturele functies is duidelijk aanwezig. Met deze nieuwste toevoeging van het Uitburo en Rotterdampaswinkel, een logische stap, kan de bibliotheek definitief worden aangeduid als cultuurcentrum. Het project mag met een oppervlakte van 260 m2 klein zijn, een minieme ingreep, zij vormt wel het draagvlak voor het gehele cultuuraanbod van Rotterdam, Culturele Hoofdstad van 2001. Martijn Sorée: “Het oude idee van het Uitburo als enkel een balie met wat posters is mede door dit project geëvolueerd tot een grotere ruimte die een levendiger blik werpt in de rijke uitgaanswereld van de stad. Alle uitgaansgelegenheden zijn dan ook verbonden met het Uitburo, waardoor er ook last-minute tickets verkrijgbaar zijn. In zekere is het dus een pilotproject voor andere uitbureaus in Nederland”.
Het project bevindt zich rechts van de hal, direct grenzend aan de informatiebalie van de bibliotheek, die sterk in lengte is teruggebracht om ruimte te maken voor het nieuwe ontwerp. Om een grote mate van toegankelijkheid te creëren heeft M2R de bestaande tegelvloer van de hal drempelloos over laten gaan in een geasfalteerde vloer, die ‘openbaar als de straat’ moet zijn. Deze is daarbij flink naar voren getrokken en geheel vrij gelaten, zonder hinderende obstakels.
Het ontwerp omvat drie elementen: een balie met een backoffice, een tafel en een L-vormige wand. De wand creëert de ruimte waar de tafel en de balie als vrijstaande meubels in zijn geplaatst. De balie is in een rechte hoek om de backoffice heen gevouwen. Zo is op natuurlijke wijze een dubbele balie ontstaan, waarvan het linkergedeelte wordt bemand door het Uitburo en het rechtergedeelte door de Rotterdampas. De backoffice zelf is uitgevoerd als dichte box, die kantoor en opslag aan het oog onttrekt, maar door verdiepte ramen contact houdt met de balie. Flyers kunnen meegenomen worden naar de eikenhouten leestafel, waar je, op gele poefjes gezeten, rustig kunt zitten bladeren. Ook zijn er twee internetpunten. “De tafel is ontstaan naar het beeld van de picknicktafel langs de snelweg: iedereen weet dat het voor gezamenlijk gebruik is, zonder dat er een bordje bijstaat”, aldus Sorée.
De wand is méér dan alleen een wand. Naast zijn rol als architectonisch object fungeert die als scheiding voor de achterliggende kantoren, als projectiescherm, als kast, en als draagvlak voor posters, de lichtkrant en de culturele plattegrond. De plattegrond, die de locaties van alle culturele activiteiten in de stad weergeeft, is geprint op vrachtwagendoek dat gespannen op de wand is aangebracht. De lichtkrant bekroont het geheel als een rood flikkerend cadeaulint. Twee Bubble Chairs, transparante opvolgers van Eero Aarnio’s beroemde Ball Chair uit 1963, hangen voor de wand.
Het meest gewaagd is echter de film: op het brede scherm schuiven beelden van dans en muziek in een droomachtige setting voorbij, terwijl op de voorgrond ‘talking heads’ van Rotterdammers via de koptelefoon vertellen over hun mooiste culturele belevenis. Dat ‘levend behang’ is speciaal ontwikkeld met het doel om in te spelen op de belevingswaarde van cultuur: een ambitieus idee. Hoewel de film zeker meewerkt aan de dynamiek en de aantrekkingskracht van het plan, blijven de zich herhalende beelden en geluiden nog te veel in abstractie hangen. Wellicht dat een authentieke opname uit het Rotterdamse uitgaansleven hier beter op zijn plek was geweest.
Het is duidelijk dat de ontwerpers ervaring hebben met tentoonstellingen. Bij M2R is het oppervlak het communicatiemiddel, het draagvlak van en voor informatie. Behalve de tafel suggereren de balie, de backoffice en de wand massiviteit, doordat ze bij de hoeken omgezet zijn, maar in feite fungeren ze als schil. Die is hier uitgevoerd in eikenhouten delen en tegen een gele of groene achtergrond geplaatst, waarvan het smalle stroken vrijlaat. De horizontale gelaagdheid van het glanzende hout en de frisse kleuren, in combinatie met de fijne lijnen van de plattegrondwand zorgen voor een evenwichtig gecomponeerd geheel dat, warm aangelicht, goed uitkomt tegen de sober gehouden achtergrond. Het resultaat is verbluffend.
De ontwerpers hebben een plek willen maken die tijdloos en herkenbaar is en die voor de passant een belevenis wordt. Duurzaamheid hoeft niet enkel en alleen een zaak te zijn van uitvoering en materiaalkeuze. Een beeld kan ook duurzaam zijn, als de herinnering aan een bijzondere plek. Voorlopig is dat gelukt. Of dat blijvend is? De tijd zal het leren.