jeugdcentrum Jabalya, Gazastrook
26 juli 2006
opgave Na een bezoek van burgemeester Jacques Wallage aan de Palestijnse gebieden (1999), ontving de gemeente Groningen een verzoek mee te helpen bij de opzet van een jeugdbeleid in Jabalya, een Palestijnse stad op de Gazastrook, gelegen vlak boven Gaza-stad. Eén van de belangrijkste pijlers was de bouw van een Jeugdcentrum met een sterk sociaal-cultureel programma. De eerste ontwerpopdracht werd neergelegd bij een architectenbureau uit Jabalya. Het resultaat was een traditioneel van aard; passend bij Jabalya, maar ongeschikt om het gewenste programma, bestaande uit sportvoorzieningen, een theaterzaal, cursusruimten, kantoren en een bibliotheek, in onder te brengen. Besloten werd om het ontwerp in Groningen te laten maken. AAS architecten werd benaderd om de klus tegen een 'vriendenprijsje' te klaren. Vanwege de opgelopen vertraging in het voortraject was er maar weinig tijd voor het nieuwe ontwerp: twee weken.
ontwerp Een optelsom het beperkt budget, de beschikbare tijd, de afstand Groningen Jabalya en de waarschijnlijke confrontatie met een heel andere bouwtraditie leidde al snel tot een belangrijke ontwerpinsteek: hou het simpel en eenvoudig, ofwel, vertaal het programma; maak ruimte, geen vorm. Zodoende werden de verschillende programma's haast letterlijk tegen elkaar aangeschoven en uitgezet op een grid van 3x4 meter. Hierdoor ontstonden drie beuken: één van twaalf meter breed - twee, deels drie verdiepingen hoog, - met daarin de sportzaal en de theaterzaal; een drie meter brede binnenstraat; en een negen meter brede zone voor lokalen, kantoren, een bibliotheek en een fitnessruimte, verdeeld over de eerste, tweede en derde verdieping. Constructief uitgangspunt werd een simpel betonskelet, ingevuld met betonsteen en daarna gepleisterd. Het hoogteverschil tussen de beide zijbeuken geeft de binnenstraat, de centrale ontsluiting, een heel open karakter. Langs de trappen valt zonlicht van boven naar benenden. Door sommige wanden glad en andere open te houden, wordt dit ruimtelijke effect verder versterkt. Vooral rond de trappartijen is het betonskelet zoveel mogelijk open gehouden. Hier zorgt het verschil in dikte tussen de kolommen en balken voor een haast klassiek effect. Buiten zorgt het hoogteverschil tussen sportzaal en theater en de bijbehorende schuine belijning voor een bijzondere gevel. Door het gedeeltelijk optillen van het theater ontstaat onder de tribune ruimte voor een herkenbare, bovenal overdekte entree. De overdekking zorgt dat de overgang van binnen naar buiten (richting het altijd felle zonlicht) een stuk geleidelijker en dus prettiger verloopt.
situatie Uitgangspunt was een vierkante kavel: de ene helft bestemd voor het Jeugdcentrum, de andere voor sportvelden, een zwembad en parkeren. Hoewel de omringende bebouwing en het aanliggende aardbeienveld anders doen vermoeden, ligt het kavel vlak bij het centrum van Jabalya. Rondom overheerst de grauwheid: kleurloze betonnen woongebouwen, veelal in een onaffe staat. Toch is het jeugdcentrum zo dicht mogelijk tegen de bestaande bebouwing aangezet, dit met het oog op maximale schaduwwerking. Met de lichte zandkleur, een verwijzing naar de woestijnachtige bodem, en de grote aandacht voor de architectonische verschijningsvorm, geeft het Jeugdcentrum een positief signaal af aan de omgeving.