Jeroen Boschlaan, ons kantoor
21 december 2023
In 2019 begon Henk Schoones aan zijn droom om de vervallen, monumentale boerderij aan de rondweg van Eindhoven te transformeren tot het nieuwe onderkomen van Pauwert Architectuur. Na jaren (ver)bouwen komt dit bijzondere project tot een afronding. De boerderij is inmiddels een prachtige werkplek, waar oud en nieuw samenkomen en de kippen vrij rondlopen op het erf. We nemen je graag mee in dit bijzondere verhaal.
TOEN
Vandaag de dag is onze boerderij aan de Jeroen Boschlaan volledig ingebouwd in de stad. Dat dit niet altijd zo is geweest, is lastig voor te stellen wanneer je nu over de rondweg raast. Het oudste gedeelte van de boerderij stamt uit 1583 en lag destijds omringd door soortgelijke boerderijen te midden van agrarisch gebied in Klein Tongelre. De boerderijen van toen waren voornamelijk geclusterd op het hoge, droge stuk land aan de routes tussen Nuenen, Eindhoven, Stratum en Woensel. De weilanden waar het vee graasde lagen direct rondom de boerderijen.
“Ons kantoor? Dat is die boerderij met die grote glazen gevel aan de rondweg!”
Eind 16e eeuw is de historische boerderij gebouwd als driebeukige hallenhuisboerderij van vijf traveeën. Het oostelijke gedeelte van de boerderij was het woongedeelte. Daarachter kwamen de potstallen, een staltype waarbij de mest wordt ‘opgepot’. Mest werd steeds opnieuw bedekt met een nieuwe laag stro. Dit vormde een zachte ondergrond voor het vee, en was tevens een vruchtbare grondstof voor de landbouw. Eens in de zoveel tijd werd de mest over de akkers uitgereden. Op het erf hebben diverse gebouwen door de jaren heen een plek gekregen. Veranderende eisen aan woon- en bedrijfsomstandigheden zorgden ervoor dat de boerderij en het erf meerdere malen transformeerden. Naar alle waarschijnlijkheid hebben, naast het boerenwoonhuis, meerdere (vee)schuren, een bakhuis en een waterput onderdeel uitgemaakt van het erf.
Pas enkele eeuwen later, in de 19e eeuw, ontstond er meer reuring in het gebied. De aanleg van het Eindhovensch kanaal en de aanleg van de staatsspoorlijn tussen Eindhoven en Venlo zorgden ervoor dat Klein Tongelre plots ingeklemd lag tussen twee industriële, infrastructurele bouwwerken. Door deze vernieuwingen begon zowel de economie als de bevolking snel te groeien in de regio. De kleine stad Eindhoven breidde uit, met als resultaat dat Tongelre in 1920 samen met randgemeentes Strijp, Gestel, Blaarthem, Stratum en Woensel officieel onderdeel werden van Eindhoven. Groot-Eindhoven was geboren. Het boerenleven was niet meer toonaangevend voor het algehele straat- en dorpsbeeld.
Ook de boerderij breidde uit. De steeds grotere behoefte om woonomstandigheden te verbeteren resulteerde in de bouw van een nieuw woonhuis in 1925 (ookwel: de ‘nieuwe’ boerderij). De historische boerderij deed vanaf dat moment enkel nog dienst als schuur. De twee gebouwen grepen haast in elkaar, en werden zo verbonden. De nieuwe boerderij bestond uit drie delen: het noordelijke woongedeelte, de zuidelijke meststal en in het middendeel de koestal. Vele relicten op en om het boerenerf zijn door de tijd heen verdwenen. Bijgebouwen zoals de schuren en het bakhuisje zijn gesloopt, en de waterput is dichtgegooid.
De aanleg van de rondweg van Eindhoven in 1949 is tekenend geweest voor het huidige volume van de boerderij. Een deel van de historische boerderij is destijds ‘afgeknipt’ om plaats te maken voor deze rondweg. Een blinde gevel in het verlengde van de nieuwe boerderij werd opgetrokken, resulterend in een anoniem bouwwerk aan de rondweg. Deze blinde gevel was het aanzicht tot 2022.
NU
Langzaam begint de boerderij weer een plek te krijgen in het collectief geheugen. De blinde gevel aan de rondweg is vervangen door een grote glazen pui. Inwoners van Eindhoven kunnen dit stukje historie aanschouwen en tegelijkertijd de sfeer van Pauwert Architectuur proeven. Het erf is opengesteld voor de buurt. We hebben een prachtige groepsruimte die door de buurt en anderen gebruikt kan worden voor overleggen, activiteiten of borrels. Om dit resultaat te bereiken is aardig wat tijd, lef en enthousiasme nodig geweest.
De boerderij is bijna 90 jaar in bezit geweest van Gemeente Eindhoven. Als een vergeten stukje stad lag het lange tijd onopgemerkt aan de rondweg. In 2018 vroeg de gemeente verschillende marktpartijen een plan te maken voor de herbestemming van deze boerderij. Voor ons was dit dé kans om een betekenisvol stukje Eindhoven in waarde te herstellen, en te transformeren tot een plek die de identiteit van Pauwert Architectuur ademt.
Na de gunning startte het proces van bedenken, uitdenken en doordenken. Hoe kunnen we de bouwhistorische waarde van de boerderij op de juiste manier respecteren? Wat kunnen we behouden? Hoe conserveer je? We hebben constant een bewuste en integrale afweging gemaakt tussen de hooggewaardeerde onderdelen, duurzaamheid, het nieuwe gebruik, de bouwtechnische omstandigheden en de financiële haalbaarheid.
De bestaande boerderij is zorgvuldig getransformeerd naar een gezonde werkomgeving. In de historische boerderij zijn de oorspronkelijke spanten (uit 1583!) gefixeerd, een nieuwe staalconstructie draagt het dak. De nieuwe thermische schil is bewust op een aantal plekken doorbroken met een glazen pui om zo de prachtige, oorspronkelijke buitenwanden te tonen. Bestaande binnenwanden zijn zoveel mogelijk in hun waarde gelaten. Deze gerafelde wanden tonen de sporen van de voormalige bewoners, met restanten van pleisterwerk in kleur en spijkers waar destijds misschien wel een familieschilderij hing. De tand des tijds mag gezien worden. Verhalen ten overvloede!
“Vanaf het begin heb ik geloof gehad in de aanpak van Pauwert. Ik ben erg blij dat het pand in jullie handen is gevallen en dat jullie er commercieel en ook sociaal-cultureel een succes van maken.” Marc van Abbe – Henri van Abbe Stichting
Het ensemble van de historische boerderij (1583) en de ‘nieuwe’ boerderij (1925) is uitgebreid met de ‘nieuwe schuur’ (2022). Op de plek waar volgens de historische tekeningen eerder een schuur heeft gestaan hebben we een multifunctionele ruimte ontworpen. Overdag biedt deze ruimte ons een plek voor een overleg, presentatie of werksessie. In de avond en in het weekend is het een overleg- en activiteitenruimte voor de buurt en anderen. De eerste buurtborrel was al een groot succes!
Ons erf is een plek voor iedereen. Daarom zijn we voor het ontwerp van ons erf samen met de landschapsarchitecten van Verhoeven de Ruijter op zoek gegaan naar de wensen van de buurt. Tijdens verschillende buurtavonden zijn veel ingrediënten geoogst en in één ontwerp gegoten. Door letterlijk muren af te breken maken we het erf doorwaadbaar en benaderbaar. Meanderende paden slingeren over het terrein. Minimale verharding en bewuste plantkeuzes bevorderen de biodiversiteit. Een fijn erf voor mens én natuur.
In juni 2023 vierden we de officiële opening van onze werklocatie. Een prachtige openingsweek, een frisse start!