Modulair gebouwd, toch gesloopt

28 september 2016, 12:09

In de Amsterdamse Houthavens werd in 2008 een tijdelijk schoolgebouw voor Het 4^e Gymnasium opgeleverd. De modulaire bouw maakte het mogelijk dat het gebouw na bewezen dienst verplaatsbaar en herbruikbaar zou zijn. Toch is het onlangs gesloopt; volgens de gemeente Amsterdam is demonteren en elders opnieuw opbouwen praktisch en financieel niet haalbaar.

Tekst Robert Muis

In 2007 werd besloten dat de school Het 4^e Gymnasium een plaats zou krijgen in de nieuwe woonwijk van de Houthavens. Omdat het echter nog aan aantal jaren zou duren voordat het definitieve schoolgebouw gerealiseerd ging worden, werd voor vijf tot tien jaar tijdelijke huisvesting gepland.

Het bureau hvdn architecten (later Studioninedots) ontwierp een modulair gebouw, dat snel gerealiseerd kon worden, demontabel en verplaatsbaar was en daarmee op termijn eenvoudig elders ingezet kon worden. Door de modulaire opbouw kon het schoolgebouw bovendien mee veranderen met wijzigende gebruikerswensen.

Daarbij liet het gebouw zien, zo stelden de betrokken partijen destijds, dat modulair bouwen niet meer synoniem was aan eenvormigheid. “De school heeft zowel op technisch als op esthetisch vlak een kwaliteits- en afwerkingsniveau dat vergelijkbaar is met permanente bouw”, meldde hvdn. Het schoolgebouw is in december 2008 opgeleverd.

Te weinig bekend, teveel onzekerheid
Toch ging het schoolgebouw onlangs tegen de vlakte. Modulair bouwen blijkt geen garantie voor een langere levensduur van gebouwen door hergebruik. “De verwachte flexibiliteit om dit gebouw te kunnen verplaatsen en opnieuw op te bouwen is onderzocht”, zegt Angèle Koenis namens de gemeente Amsterdam. “En die valt in de praktijk tegen.”

Daarvoor bestaat een aantal redenen, laat de gemeente weten. Een belangrijke reden is gebrek aan kennis van het gebouw. Het destijds toegepaste systeem is niet te vergelijken met de huidige modulaire systemen. Feitelijk betreft het een semi-permanent gebouw volgens een systeem dat in Nederland maar zeer beperkt is toegepast. De oorspronkelijke leverancier van het gebouw – Ursem Bouwsystemen – is in 2012 failliet verklaard, wat volgens de gemeente heeft geleid tot verlies van kennis.

“De onzekerheid omtrent de modulaire opbouw van het gebouw leidde tot het risico dat zowel de kosten als de planning onbeheersbaar zouden zijn”, zegt Koenis. Daarnaast zou demonteren van het gebouw, tijdelijk opslaan en opnieuw monteren “dusdanig kwaliteitsverlies opleveren dat het financieel niet meer haalbaar zou zijn.”

Hergebruik onderdelen en materialen
Behouden van het gebouw dan maar, met een nieuwe gebruiker? Dat was geen optie, “omdat de Houthavens zich momenteel snel ontwikkelen. Het gebouw kon niet langer blijven staan.” Wel zijn veel onderdelen hergebruikt voor andere projecten van de gemeente; ze noemt alle binnenkozijnen en –deuren, de entreedeuren, deurdrangers, vluchtroutebordjes, verlichting, als ook buiteninrichting, fietsenrekken en zitbankjes.

De interieurinrichting is, daar waar nog bruikbaar, toegepast in het nieuwe 4e Gymnasium (en wordt toegepast in het toekomstige Comenius Lyceum), aldus de gemeente. De houten gevellatten zijn hergebruikt. Voorts zijn hpl gevelplaten, tl-lampen en akoestische plafondpanelen verkocht aan derden voor hergebruik. Staal van de constructie is terugverkocht aan de leverancier om te worden gebruikt als grondstof voor nieuw staal en voor hout, aluminium, beton en puin geldt een vergelijkbare oplossing.

Aan verwachtingen voldaan
“De eis was om zoveel mogelijk materiaal te kunnen hergebruiken”, zegt Koenis, “Verder is een zorgvuldige afweging gemaakt op restkwaliteit van het gebouw, de ontwikkeling van de Houthavens en de risico’s in tijd en kosten.”

Het gebouw heeft aan de verwachtingen voldaan, vindt de gemeente. “De school is geheel volgens planning gegroeid en heeft in het gebouw een goed onderwijsklimaat kunnen creëren. Het veelkleurige gebouw is jarenlang een landmark geweest in een gebied dat nog ontwikkeld werd en heeft daarmee ook bijgedragen aan de uitstraling van het gebied.”

Teleurgesteld
Gevraagd naar een reactie laat Studioninedots weten “zeer teleurgesteld” te zijn dat Het 4^e Gymnasium niet wordt hergebruikt. De gewenste kwaliteit kwam tot stand “ook omdat de eigenaar van het gebouw voornemens was om deze voorziening te verplaatsen.”

Volgens het bureau had al bij de realisatie van het schoolgebouw, “of in ieder geval een aantal jaar voor de verplaatsing” gestart moeten worden met het zoeken naar een nieuwe bestemming en locatie, “zodat de onderwijsvoorziening deze zomer in een keer, op een nieuwe plek, een nieuwe start had kunnen maken.”

Modulair en tijdelijkheid
Echter, de gemeente achtte naast de onzekere planning de financiële risico’s te groot. Dat geeft Studioninedots feitelijk toe, als het bureau in zijn reactie zegt: “Inmiddels worden bijna alle projecten die we met modulaire systemen ontwerpen permanent gerealiseerd en niet voor de tijdelijkheid.”

“Vanwege de complexiteit van het demonteren en verplaatsen van een gebouw, en de daarmee gepaard gaande kosten, wordt vaak gekozen voor een nieuw pand.” Vanuit het oogpunt van duurzaamheid vindt het bureau dat niet wenselijk.

Voor tijdelijke gebouwen is een circulaire benadering – met onder meer terugname van materialen door de leverancier – mogelijk een beter uitgangspunt dan inzetten op verplaatsbaarheid van een modulair gebouw. Modulair bouwen lijkt in de praktijk in de eerste plaats een manier om snel te bouwen.

Trefwoorden

gietijzer modulair bouwen gietijzere houthavens circulair bouwen studioninedots amsterdam modulair hvdn architecten sloop schoolgebouw new horizon het 4e gymnasium hergebruik

1	Aanpak Zuid-Hollandse verkeersader kost tientallen miljoenen meer maandag, 21 juli
2	Twee belangrijke mijlpalen bereikt bij verbouwing station Groningen woensdag, 23 juli
3	Het Binnenhof – Raad van State keert terug naar oude Volle Raadzaal maandag, 21 juli
4	Architectenweb Sportzomer: paardrijden is voor Marlies Rohmer de ultieme vorm van samenwerken dinsdag, 22 juli
5	Architectenweb Sportzomer: Joeri van Ommeren maakt zijn hoofd leeg op de surfplank donderdag, 24 juli

Gerelateerde nieuwsberichten

New Horizon neemt Oogstkaart.nl over van Superuse Studios

22 mei 2020

Heembouw en New Horizon zoeken procesmatige samenwerking voor circulaire bouw

27 februari 2019

Bankgebouw Studioninedots in Parijs opgeleverd

5 oktober 2016

Schoolgebouw is nieuw baken in de Houthavens

10 oktober 2016

Duurzame modulaire studentenhuisvesting

17 februari 2012

Circulair bouwen komt langzaam uit experimentele fase

28 april 2016

Nieuwe modulaire en duurzame huisvesting

10 mei 2016

Winnaars Nederlandse Bouwprijs 2017 bekend

7 februari 2017

Cobercoterrein in Arnhem wordt gemengd stedelijk gebied

4 november 2016

Kunstwerk van sloopmateriaal in raadhuis Heerlen

16 oktober 2018

Modulaire bijna-energieneutrale woningen Elzenhagen klaar

3 mei 2019

Jan Snel bouwt 700 modulaire studentenwoningen in Bochum

3 juni 2019

EIB: volledig circulair bouwen nog ver weg

3 februari 2020

Gebouw met semizelfstandige jongerenwoningen voor Houthaven

11 januari 2021

Bouwbedrijf neemt circulaire sloper New Horizon over

25 februari 2021

Woningbouwproject Domus Houthaven in Amsterdam opgeleverd

31 januari 2023

Toon alles

Gerelateerde podcasts

Gesprek met Michel Baars over urban mining

15 juli 2022

Gerelateerde video's

Modulaire woningbouw in hout

Symposium

Andere nieuwsberichten

Frissere uitstraling voor verduurzaamde flat in Nijmegen

25 juli, 9:19

Naar ontwerp van opZoom architecten is appartementencomplex De Grote Zwaan in Nijmegen gerenoveerd en verduurzaamd. Het gebouw in stadsdeel Dukenburg is zowel van binnen als buiten opgefrist.

Architectenweb Sportzomer: Joeri van Ommeren maakt zijn hoofd leeg op de surfplank

24 juli, 9:20

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de vierde aflevering spreken we met Joeri van Ommeren, die naast zijn werk regelmatig surft.

Twee belangrijke mijlpalen bereikt bij verbouwing station Groningen

23 juli, 9:11

De meest in het oog springende ingreep is de voltooiing van een nieuwe, ondergrondse reizigerspassage naar de perrons. Daarnaast zijn bestaande sporen vervangen door nieuwe.

Architectenweb Sportzomer: paardrijden is voor Marlies Rohmer de ultieme vorm van samenwerken

22 juli, 9:10

“Juist die IJslandse paarden staan nog redelijk dicht bij de natuur, groeien op in kuddes en kunnen behoorlijk eigenwijs zijn – dat is het leuke eraan.”