Nathalie de Vries: “Architecten doen steeds meer” (1/2)

26 februari 2016, 13:15

Midden vorig jaar trad architect Nathalie de Vries aan als voorzitter van de BNA. In het eerste deel van het interview dat Architectenweb met haar hield gaat ze dieper in op de transities die de architectenbranche doormaakt en de kansen die ze ziet: “Architecten doen nu dingen die je vroeger niet voor mogelijk had gehouden.”

Tekst Michiel van Raaij

De afgelopen jaren stonden de condities waaronder architecten hun werk verwacht werden te doen – niet alleen bij de aanbestedingen – sterk onder druk. Er moest meer werk geleverd worden, in kortere tijd, voor minder geld. Hoe verwacht jij dat zich dit verder ontwikkelt? Zal dit verbeteren? Of is dit simpelweg de nieuwe realiteit?
“In de loop van de jaren is er zeker een nieuwe realiteit ontstaan, of je dat nu leuk vindt of niet. We leven in een tijd waarin opdrachten steeds meer opgeknipt worden, waarin steeds aangepast wordt wat architecten dienen te leveren. Daar zijn we langzaam aan gewend geraakt.”

“Op die veranderde condities hebben bureaus zich aangepast. Er is allang niet meer één soort architect. Je ziet dat bureaus allerlei nieuwe verdienmodellen hebben gevonden. Wat een architect kan, altijd al deed in de afgelopen honderden jaren, is tegenwoordig steeds vaker ondergebracht in verschillende typen bureaus die de verschillende markten bedienen. Van full service tot zwaartepunt op ontwerp of juist de technische uitwerking.

“Je kunt hierover spreken in termen van verlies: niet alle architecten doen meer een 100% opdracht. Maar er zijn ook wel best veel architecten die heel slim bepaalde aspecten van de markt bestrijken en zich daar sterk mee profileren. Bij jonge bureaus zie ik dat ook heel sterk, zij weten heel goed waar ze zich op willen richten. Ze doen iets speciaals, profileren zich daarmee, en ontwikkelen dat verder.”

"Ik wil hiermee overigens niet zeggen dat bureaus zich maar op één ding zouden moeten richten. Daar wil ik voor waarschuwen. Je kunt alleen die verbindende rol hebben als je ook breed georiënteerd bent en overzicht houdt. Generalisme als specialisme."

De afgelopen acht jaar is de architectengemeenschap in Nederland meer dan gehalveerd, welke gevolgen heeft dat voor de organisatie van de bureaus gehad?
“Wat betreft de werkgelegenheid in de branche zijn we het dieptepunt voorbij, bureaus nemen weer mensen aan, de werkvoorraad is weer aan het groeien.”

“Maar de afgelopen jaren zijn veel bureau inderdaad in omvang gekrompen en zijn er helaas ook bureaus gesneuveld. Dat is zo. Daardoor is er binnen bureaus ook een denkproces op gang gekomen: hoe groot wil ik nu eigenlijk zijn? En wat kan ik doen als ik wel bepaalde opgaven wil doen, maar zelf daar niet groot genoeg meer voor ben, zijn partnerships dan misschien een oplossing?”

Het aantal samenwerkingen tussen bureaus is de afgelopen jaren inderdaad sterk gegroeid.
“Klopt. Je ziet allerlei partnerships ontstaan. Voor de gelegenheid, maar soms ook voor de langere termijn. En even zo makkelijk, als ze elkaar niet meer nodig hebben, gaan bureaus ook weer uit elkaar. De versnippering van de markt hebben bureaus opgelost door zich meer celmatig te gedragen en rond projecten coalities te sluiten.”

“Waar in het verleden een groot bureau nogal eens zijn kennis en kunde verloor als een groot project afliep en het moest krimpen, daar zorgen deze partnerships ervoor dat de kennis en kunde binnen de bureaus behouden blijft. Dat vind ik er goed aan. Ieder bureau heeft kerncompetenties en breidt die naar gelang de opdracht uit. Die ontwikkeling zie je duidelijk, al gaan dat soort processen natuurlijk met horten en stoten.”

De veranderende en gekrompen markt heeft zo architectenbureaus voortgebracht die weliswaar kleiner zijn, maar flexibeler kunnen opereren, en zich veel specifieker profileren?
“Ja, crises zijn altijd zeer vormend voor een economie. Die heeft de branche scherpgezet en ons gedwongen om keuzes te maken.”

“De meeste architecten, ook ik, beoefenen hun vak vanuit passie, omdat ze het leuk vinden. Er zijn er maar weinigen die zeggen dat ze het voor het geld alleen doen. Maar een gebrek aan focus op de zakelijke kant van het bureau is natuurlijk dom.”

“Het is daarom goed om te zien dat het rendement van de bureaus per medewerker de afgelopen jaren flink is gegroeid. Dat laten onze benchmarkonderzoeken goed zien. Bureaus zijn winstgevender geworden. Daar heeft de BNA, met mijn voorgangers, jaren hard aan gewerkt. De branche is zakelijker geworden, architecten zijn slimmere ondernemers geworden.”

Dé architect en hét architectenbureau van de toekomst bestaat niet. Maar als je naar de samenstelling van de Nederlandse bureaus kijkt, zijn daar dan zaken die jij voor verbetering vatbaar vindt? Zijn de Nederlandse bureaus nog wel groot genoeg? Is er voldoende aanwas van jonge bureaus?
"Samen met onze leden zijn momenteel weer naar de toekomst aan het kijken en ontwikkelen daarbij verschillende scenario's. Onze maatschappij is op allerlei vlakken enorm in beweging. De architectuurmedia maken een beweging van gedrukt naar digitaal. Zelfs een bank is zijn leven niet meer zeker. We kijken hoe dat soort transities het architectenvak veranderen."

"Eén ding is al duidelijk en dat is dat medewerkers op bureaus zich continu moeten laten bijscholen. Ik zeg weleens: als je als architect vroeger ouder werd, dan werd je alleen maar beter. Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat je daar tegenwoordig niet meer mee weg komt. Ik word wel ouder, maar moet blijven bijleren. Daar willen we de bureaus nu al bewust van maken. De BNA speelt daar met allerlei cursussen op in. Het is belangrijk dat de branche hierop voorbereid is. Dat is de eerste stap."

"De BNA houdt al zijn leden continu op de hoogte en daagt hen uit een stap verder te denken. Van de documenten die we hier maken, hoor ik vaak dat ze als intern als denkstukken gebruikt worden. Dat er nagedacht wordt over hoe het bureau zich verhoudt ten opzichte van deze ontwikkelingen."

"Op sommige vlakken gaat het al heel goed. Uit onderzoek blijkt dat Nederlandse bureaus wat betreft BIM voorop lopen in de wereld. Dat heeft flinke investeringen gekost, in crisistijd, iets wat alleen met een gezonde bedrijfsvoering lukt."

Dat is al een behoorlijke transitie die je omschrijft. Architectenbureaus zijn kennisbedrijven die zich continu moeten bijscholen.
Met alle nieuwe technologie die er komende decennia aankomt gaan er in Amerika geluiden op die voorspellen dat de architectenbranche hetzelfde werk straks met minder mensen kan doen. Ik begrijp dat jullie scenario's nog niet af zijn, maar houden jullie daar rekening mee?
"Het is enigszins paradoxaal om hierover na te denken op het moment dat de branche juist weer voorzichtig groeit. Het is niet per se minder complex om, samen met adviseurs, een project in 3D te tekenen. Doordat je vroeger in het proces al meer tegenkomt, is het eerder meer werk. Daarnaast ontstaan er allerlei nieuwe taken en rollen. Beheerders van BIM-modellen bijvoorbeeld, of specialisten in parametrisch ontwerpen."

En opdrachtgevers vragen ook steeds betere visualisaties, zelfs dat ze van tevoren al door het gebouw kunnen lopen.
"Opdrachtgevers verwachten veel realistischer beelden. Dat kocht je vroeger misschien nog in, maar wordt nu steeds meer op bureaus zelf gedaan. Daar wordt meer tijd aan besteed dan ooit."

"Ik zie vooral kansen. Als architect heb je vroeg in het proces steeds meer informatie tot je beschikking, en je hebt ook steeds meer tóegang tot informatie. Het is een oud spreekwoord, maar: kennis is macht. Met al die informatie over het project kunnen architecten heel veel terrein terugwinnen. Dat heeft zelfs invloed op de keten en de samenwerkingen die daarin ontstaan. Er zijn voorbeelden van architecten die direct met de bouwindustrie ontwikkelen en dus een schakel in de keten overslaan. Het kan. Als het om mijn beroep gaat, ben ik altijd zeer optimistisch. En volgens mij zien we dit ook allemaal. Dat architecten nu dingen doen, die je vroeger niet voor mogelijk had gehouden."

De vakgemeenschap is denk ik inderdaad een stuk minder dogmatisch geworden. Waar het vroeger nog vaak ging over dat een architect toch wel die en die rol moest hebben, daar is dat kader veel opener geworden. Een architect als Reimar von Meding (KAW) richt nu winkels op waar particulieren kant-en-klare pakketten aanschaffen waarmee ze hun woningen kunnen opknappen.
"Architecten zijn toch degenen die de creativiteit inbrengen, die tussen de verschillende partijen het overzicht bewaren, die de mogelijkheden aan de techniek weten te verbinden."

"Is er echt minder werk? De bevolking groeit, de verstedelijking gaat verder, de opgaven worden steeds complexer... het ruimtelijk ontwerpen en denken is een discipline die veel meer aankan dan we dachten. Ik heb het gevoel dat er een renaissance plaatsvindt wat betreft het belang dat aan architectuur gehecht wordt. Architectuur wordt opnieuw ingezet als boegbeeld van de opleving van steden en de economie als geheel."

Projecten als Rotterdam Centraal of de Markthal, van jouw eigen bureau, duiden daar inderdaad op.
"Maar het is oppassen geblazen. Het herstel is fragiel. En we moeten niet terugvallen in oude mechanismen."

Lees ook: Nathalie de Vries: "Doorbraak aanbestedingen op komst" 2/2

Trefwoorden

architectenbranche bond van nederlandse architecten (bna) nathalie de vries michiel van raaij

1	Voormalig V&D-pand in Maastricht wordt woon- en winkelcomplex maandag, 9 december
2	Woongebouwen met houten modules vervangen verouderde portiekflats Schalkwijk vrijdag, 6 december
3	Schiphol zoekt architecten om luchthaven consistentere uitstraling te geven vrijdag, 6 december
4	Maarten van Kesteren ontvangt Abe Bonnema Prijs voor Jonge Architecten 2024 zaterdag, 7 december
5	Bouw hoogbouwcomplex The Modernist tegenover Rotterdam Centraal gestart maandag, 9 december

Gerelateerde nieuwsberichten

Nathalie de Vries: “Doorbraak aanbestedingen op komst” (2/2)

26 februari 2016

Bureaus kiezen voor flexibele arbeidsrelaties

1 oktober 2015

Buitenlandse markt architecten groeit

1 juli 2015

BNA International organiseert 'inspiration day'

28 augustus 2015

BNA start actie Sense of Belonging

14 oktober 2015

BNA: architect zoekt samenwerking en rolverbreding

12 augustus 2015

'Geef rivierdijken meervoudige functies'

1 februari 2016

Verhuisbericht: bni trekt bij BNA in

4 december 2015

Architectenbureaus behalen meer rendement

10 november 2015

Meer architecten werken met BIM

23 september 2015

Middelgrote bureaus vaker ‘bouwend architect’

19 januari 2016

Herstel voor architecten, maar verschillen zijn groot

2 december 2015

BNA presenteert richtlijn architectenselecties

23 november 2016

Nieuw stimuleringsprogramma jonge architecten

9 juni 2016

Nieuwe zomerserie: de crisis voorbij (?)

15 juni 2016

Architecten verwachten meer omzet

17 november 2016

Nathalie de Vries: “Doorbraak aanbestedingen op komst” (2/2)

26 februari 2016

Steeds minder deelname aan selecties

22 augustus 2016

Architecten: samenwerking steeds belangrijker

8 december 2016

Nathalie de Vries en Paul Vermeulen hoogleraar TU Delft

1 oktober 2018

Francesco Veenstra kandidaat-voorzitter BNA

10 mei 2019

Toon alles

Andere nieuwsberichten

TALKS about architecture organiseert twee lezingen in januari

Gisteren, 16:26

De Italiaanse architect Francesca Torzo bijt op donderdag 16 januari het spits af, een week later op 23 januari gevolgd door het Zweedse Fabel Arkitektur.

Bonaire krijgt kleurrijke en volwaardige gemeenschapsbibliotheek

Gisteren, 15:26

Met de realisatie van de bibliotheek, waarvoor het Groningse advies- en ontwerpbureau includi het interieur heeft ontworpen, gaat voor de eilandbewoners een droom in vervulling.

Gevel van zonnepanelen voor onderwijscomplex De Kikker

Gisteren, 14:32

De gevel van onderwijscomplex De Kikker in Amsterdam is grondig vernieuwd. De oude gifgroene beplating heeft plaatsgemaakt voor een kleurrijke gevel van zonnepanelen.

BouwBeurs 2025 vanaf 3 februari in Koninklijke Jaarbeurs

Gisteren, 13:20

De Jaarbeurs in Utrecht biedt van 3 tot en met 7 februari 2025 ruimte aan zes hallen vol nieuwe producten en ontwikkelingen, kennissessies, sectorpresentaties en meer.