Anne Annink

Marc de Rooij

'Architect moet zowel kunstenaar als onderzoeker zijn'

17 april 2019, 11:38

Om een ‘thuis’ te bouwen voor de gebruiker, dient de architect zich niet alleen op te stellen als kunstenaar, maar ook als onderzoeker. Begin met een gesprek over de behoeften en wensen van de gebruikers, stellen wetenschappelijk onderzoeker Anne Annink en architect Marc de Rooij in een ingezonden stuk aan Architectenweb.

Tekst: Anne Annink en Marc de Rooij

“De architect kan het thuis voor de gemeenschap niet bouwen, de politicus kan het niet regelen.”, zei architect en stedenbouwkundige Hans Teerds begin april in Trouw. Maar wie dan wel? De oikos, het thuisgevoel, creëren we samen: de politiek, de architect en in de hoofdrol: de bewoners. De architect zou daarbij niet alleen de creatieve rol op zich moeten nemen, maar ook die van onderzoeker. De architect moet de wensen en eisen van de eindgebruiker al in de eerste ontwerpfase kunnen onderzoeken, en niet alleen die van de betalende opdrachtgever. Pas als we beginnen met een gesprek over de behoeften en wensen van de gebruiker kunnen we bouwen voor een politiek, ethisch en esthetisch thuis.

Ondanks dat zowel politiek als architectuur te pas en te onpas co-creatie inzetten en daarmee streven naar een we-topia, blijkt de rol van de bewoners vaker die van een figurant zonder naam en tekst. Ik fietste vorig jaar met mijn vriend, die ook architect is, langs een oud schoolgebouw in een bosrijke omgeving dat omgebouwd wordt tot appartementen. Ik vroeg hem wie daar zou gaan wonen, waarop hij antwoorde: “65-plussers, hoog segment.” Toen ik doorvroeg over wat voor types dat waren, wat ze doen en wat ze belangrijk vinden in hun woning kon hij daar geen antwoord op geven. Opdracht van de projectontwikkelaar, die in de eerste fase vooral nadenkt over (financiële) haalbaarheid. Ik viel nog net niet van mijn fiets. Hoe kun je nu een appartementencomplex ontwerpen als je niet weet wat de bewoner belangrijk vindt en hoe hij of zij de woning gaat gebruiken? Voor mij als wetenschappelijk onderzoeker bij kennisinstituut Leyden Academy on Vitality and Ageing reden om samen met ouderen en een gespecialiseerde architect een onderzoek te starten naar het woonplezier van ouderen.

We zijn geneigd voor anderen te denken en dat vertaalt zich in een architectuur voor anderen. Eén van de grootste groepen ‘anderen’ voor wie we bouwen zijn ouderen. Langer zelfstandig thuis blijven wonen is een belangrijk onderwerp op de moderne agenda in onze veranderende samenleving. Het is het devies van de overheid en de wens van de meeste ouderen zelf. Projectontwikkelaars reageren hierop door ‘aangepaste’ seniorenwoningen te bouwen die vooral veilig en comfortabel zijn. Is dat wat langer zelfstandig thuis wonen plezierig maakt? Niet alleen, blijkt als je het aan ouderen zelf vraagt. Gevoelens van vrijheid, verbondenheid, genieten, thuis en ontspannen zijn nog belangrijker. Het is dus niet zozeer het gebouw zelf, maar het gevoel dat het oproept bij de bewoner. En dat geeft woonplezier.

Architectuur is niet alleen de kunst, zoals Thierry Baudet beweert, maar ook de wetenschap van het ontwerpen van de gebouwde omgeving. De architect zou daarmee zowel kunstenaar als onderzoeker moeten kunnen zijn en de ruimte krijgen om een ontwerp te beginnen met een onderzoek: wat vindt de bewoner belangrijk? “We missen een gedegen gesprek over architectuur in de samenleving”, zegt Hans Teerds. Wat we echt missen is een gesprek met de samenleving. Bewoners zijn zich wellicht niet bewust van wat de gebouwde omgeving met ons doet en hoe we erdoor worden geconditioneerd, maar ze kunnen wel vertellen wat ze belangrijk vinden en hoe we ons (thuis) willen voelen. Het enige wat daarvoor nodig is, is een goed gesprek.

Dr. Anne Annink is wetenschappelijk onderzoeker bij kennisinstituut Leyden Academy on Vitality and Ageing.

Dr. Ir. Marc de Rooij is architect bij BRTArchitecten.

Trefwoorden

hans teerds marc de rooij anne annink thierry baudet

1	Nudus en Sweco Architects presenteren stedenbouwkundig ontwerp voor mogelijke nieuwe campus ASML vrijdag, 16 mei
2	Fenix, kunstmuseum over migratie, opent zijn deuren donderdag, 15 mei
3	Office Winhov en Office Haratori herinterpreteren wederopbouw in ontwerp woontoren Opportuna woensdag, 14 mei
4	Mecanoo presenteert ontwerp verbouwing Theater Hanzehof Zutphen maandag, 19 mei
5	Wenckebach – sociale woningbouw met toegevoegde kwaliteiten donderdag, 15 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Dank voor het compliment, maar wij van XOOMlab willen geen sterarchitect zijn

24 april 2019

Hans van der Heijden in De Volkrant: Baudet heeft een punt

23 april 2019

Het Timmermansoog: Acceptatie

9 april 2019

Hans Teerds: 'Baudet heeft een punt, maar niet het juiste recept'

8 april 2019

Het bijna-gelijk van Baudet

2 april 2019

Video: Thierry Baudet over architectuur

22 maart 2019

Joost Ector: 'We vinden het moeilijk om geld aan onszelf uit te geven'

8 april 2019

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Voids benadert lastig plangebied als aantrekkelijke leefomgeving

Gisteren, 16:48

In opdracht van de gemeente ’s-Hertogenbosch en woningcorporatie Zayaz heeft bureau Voids het stedenbouwkundig plan en het beeldkwaliteitsplan voor de nieuwe woonbuurt De Donken opgesteld.

Een gevel uit treinramen voor een onderhoudsgebouw van NS

Gisteren, 12:34

In opdracht van NS heeft Arcadis een nieuwe zogenoemde kuilwielenbank voor de onderhoudslocatie Leidschendam ontworpen. De architectuur van het gebouw is sterk bepaald door de situatie op het emplacement en het hergebruik van ‘spoorse’ materialen.

Volume brengt circulaire souvenirs en een grijpmachine naar de Architectuurbiënnale

19 mei, 5:08

Bezoekers van de Architectuurbiënnale in Venetië kunnen in de Giardini proberen een ‘Circular Souvenir’ uit een grijpmachine te vissen. De machine is geplaatst door architectuurtijdschrift Volume; de souvenirs zijn ontworpen door diverse architecten.

Meer woningbouw: graag, maar dan wel goede en gezonde woningen met voldoende daglicht

19 mei, 1:37

Naar aanleiding van het advies dat de commissie STOEP recent publiceerde, benadrukt architect Maarten van Bremen, voorzitter van stichting Dutch Daylight, dat de regelgeving voor bouwkwaliteit uiteindelijk bijdraagt aan fysieke en mentale gezondheid.

Nieuwe editie van de Architecten Wielerkoers

Gisteren, 14:45

Architecten met een passie voor (interieur)architectuur én voor fietsen kunnen hun hart ophalen bij de derde editie van de Architecten Wielerkoers, op donderdag 4 september 2025.

Nieuwe Rotterdamse aanpak woningbouw: meer snelheid, minder regels en heldere keuzes

Gisteren, 09:49

Met kortere procedures, minder regels en duidelijke kaders voor ontwikkelaars en bouwers wil Rotterdam sneller betaalbare woningen bouwen, zonder in te leveren op kwaliteit of duurzaamheid.

Gemeenten krijgen 7.000 euro per gebouwde betaalbare woning

19 mei, 3:05

Dat maakte woonminister Mona Keijzer (BBB) bekend. In 2025 is de grens voor betaalbaarheid vastgesteld op 405.000 euro voor een koophuis.

Marian Herman wordt algemeen directeur ontwikkelaar Edge

19 mei, 1:14

Hij volgt per 1 september de huidige CEO en oprichter van het bedrijf Coen van Oostrom op, die een andere functie gaat vervullen binnen Edge.

KYK Architecten/Quadraat neemt architectenbureau MD2A over

19 mei, 12:59

De beide bureaus richten zich op architectuur op vergelijkbare gebieden en de overname past goed bij de de ontwikkelambitie van KYK Architecten, laat het Goudse bureau weten.