David Adjaye tijdens zijn presentatie op het Stadmakerscongres

David Adjaye in gesprek met burgemeester Aboutaleb tijdens het Stadmakerscongres

Burgemeester Aboutaleb tijdens zijn presentatie op het Stadmakerscongres

David Adjaye tijdens zijn presentatie op het Stadmakerscongres

David Adjaye in gesprek met burgemeester Aboutaleb tijdens het Stadmakerscongres

Burgemeester Aboutaleb tijdens zijn presentatie op het Stadmakerscongres

David Adjaye over de stad: "Je móet mensen mengen"

13 november 2018, 16:01

Afgelopen vrijdag was de Britse architect David Adjaye als ‘guest urban critic’ aanwezig tijdens het Stadmakerscongres in Rotterdam. Hij presenteerde enkele van zijn bekendste projecten en ging in gesprek met de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb. Ook stond hij Architectenweb te woord, met het centrale thema van het congres – hoe kun je een stad goed laten groeien? – als leidraad. “In ieder deel van de stad, rijk of arm, zit waarde.”

Rotterdam mag zich gelukkig prijzen met zijn burgemeester, herhaalde Adjaye nog maar eens in de omloop van de Rotterdamse Schouwburg. Aboutaleb toonde zich bewust van de opgaven waarmee zijn stad in de 21^e eeuw mee te maken heeft en roept de inwoners nadrukkelijk op zich te bemoeien met ontwikkelingen die hen raken, in plaats van toe te kijken hoe de politiek, de markt en de andere raderen van ‘het systeem’ de zaken aanpakken.

Als geëngageerd architect kan Adjaye zich vinden in zo’n gedachtegang. In zijn thuisstad Londen is hij als een van vijftig ‘design advocates’ betrokken bij het programma Good Growth by Design, een zeer ambitieus plan waarmee burgemeester Sadiq Khan de aanhoudende groei van zijn metropool (negen miljoen inwoners op dit moment) in goede banen wil leiden. Inclusiviteit en duurzaamheid vormen de sleutelbegrippen binnen het programma, dat de komende tien jaar zijn beslag moet krijgen.

Waarde
Volgens Adjaye draait het er in de stad om dat er een zekere mate van gelijkheid onder de bewoners bestaat en dat er mogelijkheden zijn voor iedereen. Daarom is het belangrijk om overal in de stad te investeren. “In ieder stuk van de stad, rijk of arm, zit waarde. Het idee dat je in het ene deel van de stad geld kunt verdienen en in het andere niet, is een mythe”, zegt de 52-jarige architect. “Het gaat erom de economieën van de verschillende situaties aan elkaar te koppelen.”

Geld is bovendien niet de enige factor waarop je waarde in een stad bepaalt, meent Adjaye. Andere aspecten zijn bijvoorbeeld toegankelijkheid, verblijfskwaliteit en een gemengde bevolking. Toch zijn, zeker in de gebouwde omgeving, de financiën vaak het voornaamste meetinstrument. Volgens de architect komt dit doordat waardebepaling vooral aan de markt wordt overgelaten.

“Je moet zoveel mogelijk over de gehele linie bepalen wat waarde is en op basis daarvan de markt dwingen om meerdere modellen te ontwikkelen voor het vernieuwen van de stad. Als je de markt laat doen wat het wil, worden telkens dezelfde verdienmodellen gebruikt waarmee slechts een klein deel van de inwoners wordt bediend; degenen met het meeste geld.”

Te duur
In Londen zijn de gevolgen duidelijk zichtbaar. Zelfs mensen met behoorlijke inkomens reizen vaak uren om van hun huis naar het werk in het centrum, domweg omdat de woningen er te duur zijn. “Het is idioot”, verzucht Adjaye. “En waarom gebeurt dit? Omdat ze per se dure woningen moeten bouwen in het centrum? Hebben we het belastinggeld zo hard nodig?”

“Kijk, er is niets mis mee om luxe woningen te bouwen, maar als je dat doet, zorg dan ook voor een wijkcentrum of sociale woningen. Je móet mensen mengen. In Mayfair, hartje centrum en het meest welvarende deel van de stad, heb je hele goede sociale woningbouw van na de oorlog. In dezelfde omgeving als waar Qatari miljoenen investeren, woont een verpleegster omdat ze dat kan betalen. En ze gaat naar hetzelfde park als de mensen die zich de dure huizen kunnen permitteren, daarmee ervaart ze de stad op dezelfde manier als haar rijke buren. Dat is erg belangrijk.”

Wanneer verschillende typen inwoners van elkaar worden gescheiden en ze de stad anders ervaren, ontstaan er serieuze fricties, waarschuwt Adjaye. “Het is het begin van het einde. Mensen begrijpen elkaar niet, er wordt haat gecreëerd en uiteindelijk gaan de bewoners elkaar naar het leven staan.”

Eerste ontwerpen
Het programma Good Growth by Design is een van de middelen waarmee burgemeester Khan zulks hoopt te voorkomen. Volgend jaar worden de eerste ontwerpen gepresenteerd, zegt Adjaye. Hij is er uiteraard content mee dat Londen onder meer architecten aan het werk zet met deze opgave. “Wij zijn de priesters van de stad, vrees ik”, vertelt Adjaye lachend, “soms op een goede en soms op een slechte manier.”

En dan zonder gekheid: “Architecten denken al millennia na over de gebouwde omgeving en zijn de gidsen in het ontwikkelen en managen van nieuwe ideeën, typologieën en dichtheden. Als een stad daar geen gebruik van maakt, begaat het een grote fout. Bij een stad die het geluk heeft dat er een sterke architectuurgemeenschap aanwezig is, mag je dan zelfs spreken van een misdaad.”

David Adjaye was in Rotterdam op uitnodiging van architectuurcentrum AIR, de Van der Leeuwkring en de gemeente Rotterdam.

Trefwoorden

londen stad good growth by design sadiq khan david adjaye ahmed aboutaleb stadmakerscongres rotterdam

1	Gezin blijft in stadsappartement dankzij ruimtelijke ingrepen maandag, 20 mei
2	Hoofdkantoor Asics naar ontwerp van Powerhouse Company in gebruik genomen donderdag, 16 mei
3	Architectenweb Podcast – Interview met David Gianotten (OMA) donderdag, 16 mei
4	FARO ontwerpt woongebouw in Slachthuisbuurt Haarlem vrijdag, 17 mei
5	Tentoonstelling over de Bossche School in vroeg voorbeeld ervan in Maarssen maandag, 20 mei