Tentoonstelling in Allard Pierson over cartografie van 15e eeuw tot TomTom
25 januari 2023, 11:49
Museum Allard Pierson in Amsterdam presenteert van 2 maart tot en met 16 juli 2023 de tentoonstelling ‘Open kaart – van atlas tot streetmap’. De tentoonstelling gaat over zeven eeuwen cartografie in Nederland, met een grote diversiteit aan kaarten vanaf de 15de eeuw en de achterliggende verhalen, tot en met de nieuwste ontwikkelingen. De hedendaagse kunstenaars Remy Jungerman, Gert Jan Kocken en Qiu Zhijie geven hun reflecties op cartografie.
Van kaarten kan een grote aantrekkingskracht uitgaan. Ze kunnen bijvoorbeeld nieuwsgierig maken naar de landschappen die in meanderende lijnen en grillige vlakken zijn geabstraheerd. De filmmaker Wim Wenders vertelde ooit dat hij aan veel van zijn films niet begon met een uitgeschreven script, maar met een routekaart als leidraad. Daarnaast kunnen we esthetisch plezier beleven aan kaarten.
Echter, kaarten worden in de eerste plaats gemaakt om tal van praktische redenen; om grip te krijgen op omgevingen, kennis vast te leggen en te delen over jachtgebieden en visgronden, veengebieden en ertswinning, om routes te kunnen uitstippelen voor handelaren, reizigers en legers, of om de leefomgeving optimaal in te richten, om maar wat te noemen.
Van Amsterdam naar wereldwijd
De tentoonstelling ‘Open kaart – van atlas tot streetmap’ die dit voorjaar te zien is in het Allard Pierson biedt een enorme diversiteit aan kaarten. De meeste daarvan zijn in Amsterdam gemaakt, waar vooral in de 17e eeuw de cartografie een grote vlucht nam. Daar lagen zowel het verlangen naar kennis, als de zucht naar macht en economisch gewin aan ten grondslag. De artistieke kwaliteit van de kaarten steeg in die periode ook naar een hoog niveau.
De tentoonstelling begint in Amsterdam en verruimd de blik via Nederland en Europa tot de wereld, met speciale aandacht voor Indonesië, Suriname en de Antillen. Oude en recentere kaarten getuigen van koloniale verhoudingen en de interpretaties ervan, geografische ontwikkelingen, de omgang van Nederland met het water en veranderende grenzen.
Verschillende blikken
Per zaal licht de presentatie één van de getoonde kaarten uit, waarbij bezoekers de verhalen achter die kaart leren kennen. In video’s vertellen lokale journalisten over een kaart van hun stad of streek die in het verleden door Nederlanders is gemaakt.
Verder is een zaal gewijd aan de nieuwste cartografische technieken. Het Allard Pierson werkte hiervoor samen met technologiebedrijf TomTom, dat zich richt op real time mapping en partner is van het Atlas Lab van de Universiteit van Amsterdam.
Artistieke reflecties
Diverse hedendaagse kunstenaars zijn geïnspireerd door het fenomeen kaarten en het ‘in kaart brengen’. Het Allard Pierson laat in de tentoonstelling werken zien van Gert Jan Kocken (1971) en Remy Jungerman (1959).
Vanaf april opent in het Allard Pierson bovendien een kleine aansluitende tentoonstelling met meer werken van hun hand en van Qiu Zhijie (1969). Alle drie benaderen ze het vak van kaarten maken anders, Kocken legt in zijn werk geschiedenissen over elkaar, Jungerman is geïnspireerd door het grid van de kaart én gaat in op het koloniaal verleden, en Qiu gebruikt cartografie voor het ‘mappen’ van emoties of sociale infrastructuren.
Collectie
Alle historische kaarten in de tentoonstelling, waaronder werk van Blaeu, Ortelius, Ptolemaeus en Bos, behoren tot de cartografiecollectie van het Allard Pierson, die geldt als een van de belangrijkste van Europa. Een groot deel is een bruikleen van het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG), dat in maart 150 jaar bestaat.