Het huis onder de grond
13 maart
De weinige passanten op het afgelegen landweggetje zullen niet direct zien dat er een woning in het aangrenzende landschap ligt. Misschien zien ze dat het landschap de afgelopen jaren mooier geworden is; meer bloemen, bomen, water en wat heuvelachtiger. En misschien vragen ze zich af waar het pad heengaat dat kriskras door de heuvel snijdt.
Op een weiland, aan de rand van een natuurgebied, stond een klein geitenhuisje dat de maximale contouren aangaf voor een nieuw te bouwen woning. Hoe kan hier een woning komen zonder het landschap te verstoren maar het juist interessanter te maken? En dan ook nog met strenge eisen vanuit het bestemmingsplan.
De opdrachtgevers hebben een tumultueuze werkomgeving en wilden een verrassend ontwerp voor hun woning, waar ze kunnen genieten van de natuur en zich in alle stilte en privacy kunnen terugtrekken.
Nauwelijks zichtbaar vanuit de weg wekt de glooiing nieuwsgierigheid op. Als je de heuvel oploopt, krijg je weids uitzicht over de omgeving. Maar zodra je door de smalle gang die in de heuvel gesneden lijkt naar de entree loopt, verwacht je te verdwijnen in de aarde. Op het moment dat je de gesloten grote taatsdeur van cortenstaal in het kleurenpallet van de heuvel opent, voel je dat ook het landschap zich opent en kijk je uit over het beekdal. Zodra je de woning betreedt, zie je dat je niet alleen onder de grond zit, maar ook van bovenaf omlaag kan kijken naar het lager gelegen terras.
Gestapeld onder de grond
Met de keuze om een groot deel van het programma gestapeld in de grond te laten zakken en over de rest een heuvel op te werpen, is de woning aan de publieke zijde verstopt in het landschap en onder de grond. Een kuil aan de private zijde als tegenvorm van de heuvel geeft daglicht aan de woning en is ook een beschutte privé-buitenruimte, aan het zicht onttrokken. Een stille plek helemaal voor jezelf, in de zon met zicht op de lucht en toppen van de bomen en alleen het geluid van vogels.
Door de gebogen vorm is de hoogte boven maaiveld beperkt gebleven. De boogvorm duwt de woning aan één zijde de grond in en zorgt voor een plafond met aan de hoge kant de leefruimte en in de diepte de trap en vide. Deze boog, uitgevoerd als een massieve schaal van in het werk gestort beton, gaat over in een verticale wand die een vide vormt, die niet één maar twee dieper gelegen bouwlagen onder maaiveld onthult.
Het gebogen dak opent zich in de lengte naar de omgeving en aan de andere kant buigt het naar beneden. Het daglicht dat over de boog naar beneden strijkt nodigt je uit om onder de grond af te dalen. Je ogen zien de horizon en het landschap boven je verdwijnen en je zakt twee verdiepingen naar beneden.
Hoewel de woning van buiten bijna niet zichtbaar is, bevat het door zijn gestapelde programma een eetkeuken, inpandig terras, een woonkamer en twee slaapkamers. Alle ruimtes hebben een eigen karakter en veranderende relatie met het omringende landschap, variërend van zeer open op maaiveld, tot gesloten en privaat met een daglichtspel vanuit de vides op de laagste verdieping. Helemaal beneden aangekomen in de slaapkamer zit je 6 meter onder het maaiveld en voel je pas echt dat je diep in de grond zit. Ook hier valt het daglicht door de smalle vide, de glazen trap en glazen lift van boven naar binnen en kan je toch zonder kunstlicht rondlopen.
Hoge energieprestatie en biodiversiteit
De woning is compact en heeft een kleine voetafdruk. Ze is gasloos, levert een hoge energieprestatie en profiteert van haar ondergrondse ligging. De warmteopwekking vindt plaats middels een warmtepomp die gebruik maakt van bodemwarmte. Doordat de woning deels ondergronds is gelegen wordt het warmte accumulerende vermogen van de woning vergroot. Dit komt ten goede aan een aangenaam en stabiel binnenklimaat. Het dak draagt bij aan de hoge biodiversiteit van het beschermde natuurgebied en zorgt voor een goede waterbuffer. Door de woning in te graven wordt geprofiteerd van de isolatie en zomerse verkoeling van de heuvel en van het spel met licht en donker, omsloten en open.
Door de centrale vide uit te voeren als glazen plateaulift is de woning dankzij de verticale stapeling rolstoel toegankelijk en levensloopbestendig gemaakt. De verdiepingen zelf kennen een vrije plattegrond zonder gangen en drempels. Slimme keuzes zoals een houten frame dat voor de schuifpui boven de lagergelegen tuin schuift als deze wordt opengezet, houden de woning vrij en open en ook veilig voor kinderen.
Levensloopbestendig, uitgevoerd met onderhoudsarme materialen
De vloeren, wanden en plafonds zijn uitgevoerd in schoonwerk beton en hebben een rustige uitstraling. Deze bescheiden materiaalkeuze laat de prachtige omgeving tot zijn recht komen en opleven. De gevelmaterialen zijn onderhoudsvrij en dragen bij tot een lange levensduur: De gevel is bekleed met vergrijzend hout en de gevelopeningen zijn voorzien van aluminium kozijnen. Door de natuurlijke gevelbekleding, het groendak en de ligging wordt de woning onderdeel van de omgeving en leeft met de seizoenen mee.
Zonder een intensieve samenwerking was deze woning nooit uit de grond gekomen. Met de opdrachtgever hebben wij samen de balans tussen woonbeleving en een minimale invasie in het landschap opgezocht. Het project was een puzzel, een bouwtechnische en constructieve uitdaging die met de opdrachtgevers en een team van adviseurs is aangegaan.