MVRDV en Space Encounters hebben een competitie gewonnen voor een 22-verdiepingen tellende woontoren voor de Amsterdamse Sluisbuurt, een wijk in aanbouw op het Zeeburgereiland in Amsterdam-Oost. Het team van architectenbureaus heeft in nauwe samenwerking een stapeling van buurten ontworpen, uitgerust met een houten structuur, een energie-opwekkende gevel en overvloedige groene en gemeenschappelijke ruimtes. Het project dient als voorbeeld in de nieuwe wijk, waarin duurzaamheid en groen centraal staan. De toren biedt 153 woningen - waarvan 60 gereserveerd voor middensegmenthuur - met een focus op appartementen die tegemoetkomen aan stedelijke huishoudens. Op die manier levert het project een bijdrage aan het oplossen van tekorten in de huidige huisvestingsvoorziening van Amsterdam.
Het gebouw heet officieel Nachteiland, refererend aan het werk van choreograaf Rudi van Dantzig, naar wie de belangrijkste straat in de buurt is vernoemd. Het is ontworpen voor het vastgoedpartnerschap van LOCUS Real Estate Development en Miss Clark. Gelegen in het hart van de Sluisbuurt, tussen de Rudi van Dantzigstraat en een klein stadspark, wordt de diversiteit in programma en woontypologieën door duidelijk herkenbare blokken tastbaar gemaakt. Middels een uitgebalanceerde stapeling van deze volumes ontstaat zo een verzameling van buurten die gradueel overgaat van plint naar toren.
Langs de Rudi van Dantzigstraat is de plint samengesteld uit blokken van drie tot zes verdiepingen, in afstemming met de omliggende gebouwen en uitgevoerd met een reeks dubbelhoge ruimtes voor winkels en cafés. Aan de kant van het stadspark is de plint verder onderverdeeld om in een reeks stadswoningen te voorzien met daarin centraal geplaatst een gemeenschappelijke kas en een brede groene trap. Op deze manier wordt het groen van het park naar boven geleid tot aan een binnenplaats op de eerste verdieping in het hart van het perceel.
De 70 meter hoge toren is opgebouwd uit blokken die geleidelijk groter worden naar de top. De gevarieerde gevels en buitenruimtes onderstrepen de diversiteit van de appartementen binnenin. De onderste helft van de toren, met de middensegment huurwoningen van het project, biedt toegang tot de gemeenschappelijke dakterrassen op de plint. Veel van deze dakterrassen zijn voorzien van pergola's die zonnepanelen ondersteunen, waardoor multifunctionele plekken ontstaan. Hier gaat ontspanning samen met energieopwekking. De gevel van de toren is voorzien van een ander type zonnepaneel, gebruikmakend van gebouw-geïntegreerde fotovoltaïsche cellen (BIPV's) die zonne-energieopwekking combineren met een palet aan kleurtinten.
Het ontwerp haakt aan op de stedenbouwkundige positie van de Sluisbuurt. Gezien vanuit het oosten, met centraal Amsterdam als achtergrond, is het gebouw relatief stedelijk en formeel van uiterlijk. Vanuit het westen is het gebouw meer gesegmenteerd en versierd met groen, verwijzend naar de kleinere, laagbouwwoningen en de groene velden die verderop liggen, ten noordoosten van Amsterdam.
“Dit project toont aan dat in het aanpakken van onze woningcrisis, duurzaam ontwerp niet een ‘leuke extra’ hoeft te zijn - het kan centraal staan in het ontwerp zelf”, zegt Jacob van Rijs, medeoprichter van MVRDV. “We zijn zeer enthousiast dat we, als een van de meest zichtbare projecten in deze nieuwe wijk, de maatstaf kunnen zetten voor wat mogelijk is in een buurt waar groen en duurzaamheid de belangrijkste principes zijn.”
“We zijn erin geslaagd een toren te maken die een unieke stempel drukt op de Sluisbuurt, met verschillende gezichten vanuit verschillende perspectieven”, vult Joost Baks, medeoprichter van Space Encounters, aan. “Het is geïnspireerd door een kunstwerk gemaakt door Joost Baljeu in 1978, met dezelfde kwaliteit. Het aanzicht van de toren wisselt perfect tussen een scherp stedelijk silhouet en een verticaal groen getrapt landschap.”
Het project stelt ambitieuze doelen voor energieproductie en - consumptie. Hoge gebouwen zijn vaak moeilijk energieneutraal te maken vanwege hun relatief lage dakoppervlak voor zonnepanelen. In het geval van Nachteiland compenseren de gebouw-geïntegreerde fotovoltaïsche cellen dit nadeel ruimschoots. Het gebouw is daarmee energiepositief, met een productie van 3,03 kilowatt-uur per vierkante meter per jaar méér dan het verbruikt (een BENG 2 beoordeling van -3,03).
De mate van toepassing van zowel biobased als circulaire materialen, onderstrepen de duurzame ambities. De structuur van het gebouw zal bijna volledig uit hout bestaan, met enkel gebruik van beton in de structurele kern en de kolommen van de toren tot aan de zesde verdieping. Als gevolg daarvan zal 61 procent van de materialen van het gebouw bio-gebaseerd zijn, terwijl 13 procent uit gerecycled materiaal zal bestaan. Gecombineerd met de demonteerbaarheidsstrategie van het project geven deze maatregelen het gebouw een Building Circularity Index (BCI) score van 61 procent.
Nachteiland is ontworpen door MVRDV en Space Encounters voor ontwikkelaars LOCUS Real Estate Development en Miss Clark. Het projectteam omvat verder landschapsarchitect DELVA Landscape Architecture & Urbanism als landschapsarchitect en aannemer Dura Vermeer.