Earth Simulation Laboratory
29 juni 2020
Het project Earth Simulation Laboratory (ESL) is Barcode Architects’ grootschalige transformatie van het Robert J. Van der Graafflaboratorium, het voormalige deeltjesversnellerlaboratorium op het Utrecht Science Park (USP). Het ESL is een dynamisch gebouw, waar de gebruiker binnen ervaart of het dag of avond is, of buiten de zon schijnt of dat het regent. Het 7.000m² tellende gebouw kent een programma van verschillende laboratoria en onderzoeksruimten voor experimenteel en fysisch onderzoek, werkplaatsen, archiefruimten en kantoren.
De visie achter het nieuwe ESL
De structuur van het Van de Graafflaboratorium was sterk verouderd. Kantoorruimtes waren donker en laag, het uitzicht naar buiten was beperkt, de gevel isoleerde niet goed en de zonwering functioneerde suboptimaal. Barcode Architects formuleerde voor het nieuwe ESL een duidelijke visie: een gebouw dat aansluit op de principes van de 21ste eeuw. Een prettige omgeving met gezonde werkcondities en een aangenaam binnenklimaat, dat reageert op de omgeving.
Een extra uitdaging in het ontwerp was het feit dat er zeven onderzoeksgroepen van Geowetenschappen, die voorheen waren verspreid over het terrein van USP, nu zijn samengebracht op één compacte locatie. Waar een laboratorium normaliter vooral een nauwgezette ruimte is, is in dit geval juist een dynamisch ontwerp het uitgangspunt: een veerkrachtig gebouw, met robuuste en aanpasbare plekken die voldoende ruimte bieden voor het experimentele onderzoek.
De concentratie van de onderzoeksgroepen maakt het creëren van goede werkcondities binnen het gebouw complexer. Door in een vroeg stadium de principes van alle individuele onderzoeksgroepen uitvoerig in kaart te brengen, kon Barcode Architects het gebouw zo inrichten dat alle groepen de optimale testopstelling hebben.
Licht en lucht
Het oorspronkelijke laboratorium heeft een massief, diep volume. Barcode Architects heeft gezocht naar een manier om de daglichttoetreding in het gebouw te optimaliseren. De kantoorwerkplekken zijn aan de gevel gesitueerd, die met veel glas zo transparant mogelijk is gemaakt. De inpandige laboratoriumruimtes zijn voorzien van daklichtkoepels, zodat de gebruiker de dynamische buitenomgeving binnen het gebouw beleeft, zonder hinder te ondervinden van direct zonlicht of vervelende schaduwspellen. De dakkoepels in de grote experimentele stroomgotenhal zijn deels ondoorzichtig, waardoor er alleen noorderlicht naar binnen valt en het daglicht geen effect heeft op de onderzoeksopstelling. In de gemetselde gevel zijn voor de werkhallen vier grote ramen opgenomen, zodat ook hier de gebruikers in een groene omgeving werken.
Door deze toepassingen wordt de inzet van kunstlicht geminimaliseerd, wat de energieconsumptie en een gezond bioritme van de gebruiker bevordert. Andersom vinden ook het onderzoek en de creativiteit binnen de faculteit via de grote glaspartijen in de gevel de weg naar buiten.
De complexe bestaande structuur – met beperkte vrije hoogte, diepe vloervelden, een donker volume en een hoge geluidbelasting – en ook met het scherpe bouwbudget waren extra uitdaging voor de ontwerpprincipes voor een gezond binnenklimaat. De oplossing lag in het technische principe van een dubbele ‘tweede huid’-gevel, dat in alle seizoenen voor een prettig, natuurlijk binnenklimaat zorgt en een belangrijk onderdeel in het totale duurzaamheidsconcept vormt.
De gevel werkt als een slim technisch systeem, en zorgt tegelijk voor een fraai architectonisch gezicht. In de winter is de tweede huid een warme isolatielaag om het gebouw, terwijl in de zomer de spouw ruimte geeft aan een natuurlijke luchttoevoer, waardoor het gebouw gekoeld wordt. Het gebouw biedt extra comfort doordat de ramen aan de binnenste gevel door de individuele gebruikers geopend kunnen worden. Samen met de WKO zorgt het tweede huid-principe voor een compactere installatie en een zeer energiezuinig gebouw – met een label BREAAM Excellent.
Het onderzoeksinstituut van de vakwereld Geowetenschappen
Het ESL zet de identiteit van het onderzoeksinstituut Geowetenschappen nadrukkelijk neer. In de gemeenschappelijke ruimtes wordt, met uitvergrote beelden van het onderzoek, het experimentele karakter van de faculteit geëtaleerd. Om oriëntatie binnen het gebouw te waarborgen is de kern volledig in herkenbaar zwart en geel uitgevoerd. Op deze kern is in folie een aardlagendessin aangebracht, dat ook op de glazen wanden van de kantoorplekken terugkomt, wat optimale daglichttoetreding met voldoende privacy mogelijk maakt.
Het mooie beeld dat de gevel voorziet, maakt Earth Simulation Laboratory tot een visitekaartje van het Utrecht Science Park. De façade vertelt – met een abstracte beeltenis van het Nederlandse deltalandschap – het verhaal van de Faculteit Geowetenschappen. Uit de betonpanelen, ontwikkeld door het team van Barcode Architects en ABT, die de labs en kantoren omzomen zijn de meanderende banen van de delta uitgespaard, welke zijn ingelegd met gepolijste RVS-strips. Door het lichtspel ontstaat het beeld van een stromende waterdelta. De betongevel weerspiegelt het vakmanschap en de innovatie die Barcode Architects nastreeft. Het koppelen van beton en RVS is een beproefde methode in de civiele techniek en bruggenbouw, maar is op deze schaal nooit in de Nederlandse architectuur toegepast. Zo resoneert de gevel mooi met de innovatie binnen de faculteit en het grensverleggende onderzoek dat zich binnen het gebouw plaatsvindt, en vertegenwoordigt hij de vakwereld van de geowetenschappen.