Museum de Fundatie
16 september 2013
Museum De Fundatie in Zwolle, gelegen op de grens tussen de middeleeuwse binnenstad en het open 19e-eeuwse parklandschap van de singels, is uitgebreid met een spectaculair volume op het dak van het voormalig Paleis van Justitie.
Het gerechtsgebouw aan de Blijmarkt is in 1838 door de architect Eduard Louis de Coninck in neoclassicistische stijl ontworpen. Met deze architectuurstijl moest De Coninck de eenheid in de wetgeving van het nieuwe koninkrijk symboliseren. Het gebouw kent een dubbele symmetrie met aan weerszijden een monumentale entreepartij en een centrale entreehal over twee verdiepingen.
Aan de stadskant ligt het vrijstaande gebouw iets terug ten opzichte van de aaneengesloten middeleeuwse gevelwand van de Blijmarkt. Dit geeft het gebouw, samen met de klassieke gevelopbouw van een timpaan op Corinthische zuilen, een solitair karakter. Ook aan de singelzijde ligt het gebouw zelfstandig, in het groen van de Potgietersingel. De singels werden in de tweede helft van de 19de
eeuw, na het slechten van de stadswallen, als openbaar park in Engelse landschapsstijl aangelegd.
Door deze ligging werd het gebouw een schakel tussen twee werelden: die van de naar binnen gekeerde middeleeuwse vestingstad met haar compacte en statische karakter en de wereld van het 19e-eeuwse park met een naar buiten gekeerd, dynamisch karakter.
In 1977 verloor het gebouw haar functie als Paleis van Justitie en werd het verbouwd tot kantoor voor de Rijksplanologische Dienst. In de twee hoge rechtszalen werd een tussenvloer gelegd. Na een interne verbouwing door architect Gunnar Daan, is sinds 2004 Museum De Fundatie - dat al een vestiging had in Heino – in het gebouw gehuisvest.
Het museum heeft een bijzondere collectie met werken van onder andere Rembrandt, Saenredam, Turner, Monet, Rodin, Van Gogh, Mondriaan en Van der Leck. Daarnaast stelt het museum kleine, maar spraakmakende exposities samen. Onder directeur Ralph Keuning werden deze tijdelijke tentoonstellingen zo succesvol dat uitbreiding van het museum noodzakelijk werd. Het museum heeft de verleiding kunnen weerstaan om de historische binnenstad, waar het moeilijk uitbreiden is, te verlaten en koos voor een uitbreiding van het bestaande Rijksmonumentale gebouw.
De uitbreiding van het voormalig gerechtsgebouw is in 2010 ontworpen door Bierman Henket architecten. Hubert-Jan Henket heeft de opdrachtgever kunnen overtuigen niet naast het bestaande gebouw uit te breiden: dat zou het solitaire en symmetrische karakter van het gebouw teniet doen. Een ondergrondse uitbreiding was ruimtelijk te ingewikkeld. Daarom is een uitbreiding met een autonoom volume op het monumentale gebouw ontworpen.
Zoals het Paleis van Justitie in horizontale richting twee werelden aaneenschakelt, zo koppelt Henket in verticale richting het klassieke, statische gebouw aan de vloeiende dynamiek van een eigentijdse uitbreiding.
De opbouw is net als de onderbouw in twee richtingen symmetrisch, maar heeft een vorm die enigszins lijkt op een rugbybal. Samen vormen de twee totaal verschillende volumes een nieuw stedenbouwkundig geheel. Ook in het interieur contrasteren twee opvattingen: de klassieke aaneenschakeling van rechthoekige museumzalen beneden, versus de vloeiende open ruimtes in het ellipsvormige volume erboven.
Zowel de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) als de lokale monumentenverengingen waren vanaf de eerste schetsen positief over het radicale concept voor de uitbreiding. Onder het motto behoud door ontwikkeling werden gebruikelijke debatten en (inspraak)procedures aanmerkelijk verkort. De bouwvergunning werd in een recordtijd verleend.
Dwars door het bestaande gebouw zijn acht stalen kolommen aangebracht die op een eigen fundering staan. De kolommen dragen de nieuwe uitbreiding met twee tentoonstellingsvloeren van samen 1000 m2. Zo staat de uitbreiding constructief en architectonisch los van het oude paleis.
De uitbreiding - ook wel De Wolk genoemd - is bekleed met 55.000 driedimensionale keramische elementen die zijn geproduceerd door Koninklijke Tichelaar uit Makkum. De gemêleerde witblauw geglazuurde tegels van 20x20 cm en 10x10 cm, vormen samen een genuanceerd vlak dat zich afhankelijk van het weer verenigt met de hemelkoepel.
Aan de noordzijde is een grote pui gerealiseerd die de twee nieuwe tentoonstellingsvloeren van daglicht voorziet. Vanuit het museum ontstaat zo een weids uitzicht op de binnenstad.
De oorspronkelijke centrale entreehal is in de uitbreiding doorgezet als atrium, waardoor de twee museale werelden bij elkaar komen. Een glazen lift in het atrium brengt bezoekers naar de verschillende verdiepingen. De trappen liggen decentraal, aan de buitenzijde van de verschillende verdiepingen. In de oudbouw zijn ze statig en recht, in de nieuwbouw zijn ze vloeiend gekromd. Tussen het bestaande gebouw en de uitbreiding - waar nieuw en oud raken - loopt rondom een glazen gang. Aan de ene kant kijk je in het atrium en aan de andere kant zie je de stad en de onderkant van betegelde uitbreiding.
Zo heeft Museum De Fundatie - dat hedendaagse, moderne èn oude kunst in één gebouw wil presenteren - een nieuw, volstrekt uniek gezicht gekregen.
Museum De Fundatie
Blijmarkt 20
8011NE Zwolle
Ontwerp: 2010
Oplevering: 2013
Opdrachtgever:
Museum De Fundatie / gemeente Zwolle
Architect: Bierman Henket architecten
Adviseurs:
ABT adviesbureau voor bouwtechniek bv Huisman &
van Muijen Climatic Design Consult Bremen Bouwadviseurs
Aannemer: BAM Oost