Bunkermuseum, dwarsdoorsnede

Situatie bunker

Begane grond

Museumniveau

Doorsnede A

Doorsnede B

Afmetingen radar

Sweder Spanjer & Ramon Scharff ontwerpen uitbreiding Bunkermuseum Terschelling

5 juni, 16:46

Afgelopen weekeinde is de nieuwe permanente tentoonstelling van het Bunkermuseum Terschelling geopend. Dit was meteen het moment om het ontwerp voor een uitbreiding van het museum te presenteren. De architecten Sweder Spanjer en Ramon Scharff maakten het ontwerp voor een ondergrondse bunker die onderdak moet gaan bieden aan een bijzondere radarschotel.

In de Tweede Wereldoorlog bouwde het Duitse leger op Terschelling de Tiger-stelling: een bunkercomplex van zo’n zeven hectare in de bosrijke duinen bij het dorp West-Terschelling. Met behulp van radarsystemen hield de bezetter vanuit het complex het luchtruim boven Nederland in de gaten. Op de hoogste duinen stonden twee radars.

Terugkeer van de radar
Na de oorlog zijn de radars nog een tijdje zichtbaar geweest, maar in de loop der tijd werden ze verwijderd. Nu moet er één terugkeren. In Franeker wordt momenteel een Würzburgradar gerestaureerd, een type zoals destijds ingezet bij de Tigerstellung. Als deze radar naar het Bunkermuseum komt, zal hij niet zoals in de jaren veertig van verre op het duin te zien zijn; gekozen is voor een ingetogen, ondergrondse plek.

Verschillende locaties en posities zijn onderzocht, zoals bovenop, naast of geïntegreerd in het bestaande bezoekerscentrum, vertellen de architecten Sweder Spanjer en Ramon Scharff. Al die plekken bleken een te nadrukkelijk beeld in het huidige landschap te geven. Bovendien is de radar een zwaar en kwetsbaar object, dat langdurige bescherming vraagt tegen het zoute, vochtige kustklimaat, leggen de architecten uit.

Deze overwegingen, gecombineerd met de wens om de radar als verrassend onderdeel van het museumbezoek te presenteren, leidden tot het ontwerp van een nieuwe, volledig ondergrondse betonnen bunker. Die keuze past ook bij de oorspronkelijke ruimtelijke opzet van de Tigerstellung; ze bestond uit een ensemble van monofunctionele bunkers, gegroepeerd volgens hun samenhangende functies, vertellen Spanjer en Scharff.

Een nieuwe bunker in het landschap
Via een Corten-stalen toegangselement in het duinlandschap dalen bezoekers af naar de nieuwe bunker. Vanaf een balkon krijgen ze een eerste blik op de radar. De route leidt rondom het object verder naar beneden, waarbij verschillende perspectieven op het imposante apparaat ontstaan. In de koepel verklaren projecties de werking en geschiedenis van de radar. De nieuwe bunker wordt bovendien ondergronds verbonden met de bestaande commandobunker Bertha.

In het omliggende landschap is slechts een glimp van de radar te zien, namelijk via een rond ‘kijkgat’ dat bezoekers nieuwsgierig moet maken, leggen de architecten uit.

Duurzame overwegingen
Vanwege de ligging in kwetsbaar natuurgebied wordt de uitbreiding met maximale zorg gerealiseerd. De inzet is om het project volledig elektrisch uit te voeren en zo de stikstofuitstoot tot een minimum te beperken.

Spanjer en Scharff beseffen dat het gebruik van beton een minder duurzame keuze lijkt, maar het materiaal biedt de benodigde constructieve stabiliteit en garandeert de waterdichtheid bij het ondergronds bouwen. Momenteel wordt bovendien de toepassing van betonmengsels met een verlaagd cementgehalte en zo lokaal mogelijke productie onderzocht, vertellen de architecten.

Verder hebben ze het ontwerp bewust low-tech opgezet. De ondergrondse ligging zorgt voor een constante binnentemperatuur, waardoor verwarming en koeling niet nodig zijn. Er wordt alleen gebruik gemaakt van luchtbehandeling. Hierdoor kan het gebouw functioneren met minimale installaties en een zeer lage energievraag.

Tigerstellung
De Tigerstellung op Terschelling vormde een belangrijk onderdeel van de Atlantikwall in het Waddengebied. Het complex bestond uit ongeveer honderd bunkers, met de tweelaagse commandobunker Bertha als zenuwcentrum. Hier coördineerde de Luftwaffe de luchtverdediging boven een groot deel van de Noordzee.

Van de oorspronkelijke bunkers zijn er nog 85 bewaard gebleven, waarvan een deel nu is te bezoeken. De Tigerstellung geldt als een van de best bewaarde Duitse verdedigingswerken in Nederland.

Trefwoorden

ramon scharff radar atlantikwall sweder spanjer tweede wereldoorlog ramon scharff architects west-terschelling museum terschelling bunker bunkermuseum

1	Gebouw met appartementen van houten modules in Buiksloterham opgeleverd maandag, 15 september
2	Flinke vernieuwing voor Carlton Beach Hotel in Scheveningen donderdag, 11 september
3	Houten voetgangersbrug over spoor bij station Zwolle officieel geopend donderdag, 11 september
4	Nominaties Schoolgebouw van het Jaar 2025 bekend woensdag, 17 september
5	JKMM Architects wint prijsvraag voor nieuw architectuur- en designmuseum Helsinki vrijdag, 12 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Gebouwen Nationaal Holocaustmuseum laten geschiedenis spreken

6 maart 2024

Herinneringscentrum Kamp Westerbork denkt over uitbreiding

12 mei 2022

Video + extra foto's: Holocaust Namenmonument

20 september 2021

Nieuw museum voor Nationaal Monument Kamp Amersfoort

4 mei 2021

Vernieuwd en uitgebreid Nationaal Museum Kamp Vught geopend

5 december 2019

Subsidie voor Alantikwall in het Waddengebied

11 april 2016

Muur van Mussert officieel rijksmonument

1 oktober 2018

Wordt Muur van Mussert een Bedenkingscentrum?

21 februari 2018

Voormalige SS-sporthal overgedragen aan erfgoedorganisatie BOEi

4 mei 2022

Glazen overkapping voor commandantswoning

3 februari 2015

Britse prijs voor Bunker 599

4 december 2013

Team van OKRA herstelt deportatiestation Bobigny als herdenkingslandschap

20 juli 2023

Museum van afwezigheid in Mechelen

8 juli 2013

Van Rijn opent gerestaureerde barak Kamp Vught

15 november 2013

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Britse architect Nicholas Grimshaw (85) overleden

Vandaag, 10:47

Grimshaw is met name bekend van publieke gebouwen en grootschalige infrastructuurprojecten. In Nederland ontwierp hij het bekroonde station Amsterdam Bijlmer Arena (2007) en de Enneüs Heermabrug (2001) in de hoofdstad.

Nominaties Schoolgebouw van het Jaar 2025 bekend

Vandaag, 09:00

Als onderdeel van de Architectenweb Awards 2025 wordt begin november de prijs voor Schoolgebouw van het Jaar 2025 uitgereikt. Uit de vijfentwintig inzendingen voor deze prijs heeft de jury vier projecten genomineerd.

Architectenweb symposium: klein maar fijn wonen?

Gisteren, 16:30

Woensdag 15 oktober 2025 organiseert Architectenweb samen met Hogeschool van Amsterdam, MORE Architecture, UFO Urbanism en Pakhuis de Zwijger een symposium rond de opkomst van grootschalige wooncomplexen met kleine woningen en gedeelde voorzieningen.

Rijksmonumentaal tankstation Groningen getransformeerd tot Dudok aan het Diep

Gisteren, 14:19

In Groningen is een rijksmonumentaal tankstation naar ontwerp van architect Willem Marinus Dudok getransformeerd tot een kleinschalige horecagelegenheid. Niet alleen het gebouw zelf is aangepakt, ook de directe omgeving onderging een transformatie.

Netbeheerders lanceren internationale oproep voor verzwaring stroomnet

Vandaag, 13:28

Het initiatief komt in de vorm van een challenge met de naam LV-NExT.

Vincent Luyendijk verzorgt keynote bij kick-offbijeenkomst Eo Wijersprijsvraag

Vandaag, 11:55

Op vrijdag 10 oktober vindt in evenementencentrum Papendal in Arnhem de kick-offbijeenkomst voor de dertiende editie van de Eo Wijersprijsvraag plaats.