Een dementievriendelijke omgeving voor Amstelring in monumentaal pand

6 juli 2023, 11:07

In een monumentale kapel, gelegen binnen een groter complex met ouderenwoningen in de Amsterdamse Plantagebuurt, heeft zorgaanbieder Amstelring woonruimte voor mensen met dementie. Binnen de geldende regels en randvoorwaarden heeft bureau voor interieurarchitectuur sherylleysner een aangename omgeving voor de bewoners en medewerkers ontworpen.

Op de plek waar voorheen het Rooms-Katholieke Oude Mannen- en Vrouwenhuis Sint Jacob lag, is vorig jaar het complex De Nieuwe Sint Jacob opgeleverd. Het complex is ontworpen door de Architekten Cie. en bestaat uit een carrévormige gebouw met zeven lagen rond een binnenhof met een kapel uit 1866. Aan één kopse zijde is de kapel verbonden met de nieuwbouw.

Het wooncomplex biedt zelfstandige woonruimte voor ouderen met zorgvoorzieningen in de nabijheid; de beletage van de gerenoveerde kapel fungeert als ontmoetingscentrum voor het complex. Op de hogere verdiepingen bevindt zich een kleinschalige afdeling voor psychogeriatrische (PG) zorg; hier heeft zorgaanbieder Amstelring een woonvorm voor mensen met dementie.

Specifieke behoeftes
Amstelring vroeg sherylleysner om, bij de kaders waarbinnen voor mensen met dementie moet worden ontworpen, een interieur te ontwerpen dat duidelijk afwijkt van de gebruikelijke zorgomgeving. De zorgaanbieder wilde de woonomgeving zoveel mogelijk als ‘een thuis’ laten aanvoelen, voor de cliënten die door hun ziekte toch al veelal een gevoel van ontheemding hebben.

Bij de regels die gelden voor projecten in de zorgsector tellen hier ook de specifieke problemen van de doelgroep. Zo moet het kleurgebruik stevig en contrastrijk zijn, omdat demente ouderen steeds meer de wereld in grijstinten gaan zien. Donkere vlakken worden ervaren als gaten of anderszins gevaarlijk.

Mensen met dementie vertonen verschillend gedrag; zo zijn er mensen die in passiviteit vervallen, maar ook ‘wandelaars’. De omgeving moet de één tot beweging stimuleren en bij de ander juist onrust wegnemen, en sowieso steeds veiligheid bieden. Niet in het minst is het bieden van herkenning – voor zowel oriëntatie als vertrouwdheid – belangrijk.

Aansluiting
Op het moment dat sherylleysner de opdracht kreeg, was de architectuur grotendeels een gegeven voor het bureau. De plattegronden waren al ingedeeld. Om de historische kapel en de nieuwbouw goed op elkaar te laten aansluiten zijn vloeren in de voormalige kapel verhoogd en in verband met de grote hoogtes zijn plafonds, met name op de voormalige zolderverdieping, verlaagd.

De PG-instelling wordt ontsloten via de nieuwbouw. Op de begane grond bevinden zich in het nieuwbouwdeel de entree, een vergaderruimte, een kantoor en de tuinkamer, met toegang tot het binnenhof. Twee liften voeren – zonder uitstapmogelijkheid op de eerste verdieping – naar de tweede en derde woonlaag. Hier bevinden zich de collectieve woonkamers voor de cliënten.

Gemeenschappelijke woonkamers
De derde en vierde verdieping zijn nagenoeg identiek ingedeeld. Elke verdieping heeft twee aangrenzende woonkamers, met centraal een keuken die alleen toegankelijk is voor het personeel. De keukens zijn intern verbonden, zodat het personeel indien nodig snel van de ene naar de andere woonkamer kan om elkaar bij te staan.

De woonkamers zijn alle als het ware in tweeën gedeeld door een kastwand met een ruime doorgang. In het ‘actieve deel’ kunnen de tafels op verschillende manieren worden opgesteld voor de maaltijd, een speeltje, of andere activiteiten. In het ‘passieve deel’ kunnen de bewoners rustig in een stoel zitten, televisie kijken of wat dutten bij de (elektrische) open haard. De scheiding tussen beide ruimten is maar klein, want het personeel moet vanaf elke plek de hele woonkamer kunnen overzien.

De gemeenschappelijke woonkamers zijn elk in een andere, kleurstelling uitgevoerd. Hoewel de kleuren krachtig zijn, heeft sherylleysner geen primaire kleuren willen toepassen, maar iets afgezwakte tinten daarvan. “We wilden niet dat het een kleuterschool lijkt”, zegt Sheryl Leysner. “Het moet een prettige omgeving voor iedereen zijn, met verschillende gradaties van dementie, en ook voor het personeel. Bovendien passen de wat vergrijsde tinten beter bij het klassiekere interieur.”

Gangzones
De gangen aan de woonkamers zijn uitgevoerd in dezelfde kleur als de aangrenzende woonkamer. Vanaf de nieuwbouw loopt een gang naar de voormalige kapel, waar de ‘woningen’ van de cliënten liggen. Deze gang is juist neutraal van kleur gehouden. De gangen waaraan de cliëntenkamers liggen zijn dan weer in verschillende kleuren uitgevoerd. Het kleurgebruik, zo vertelt Leysner, heeft steeds twee functies: het draagt bij aan zowel sfeer als oriëntatie.

De gangen heeft sherylleysner laten voorzien van lambrisering; in de eerste plaats als praktische bescherming tegen karren en rollators en ten tweede als opdeling van de wanden. De klassieke uitstraling draagt bij aan een huiselijk gevoel. Leuningen stimuleren de bewoners om in beweging te komen. Aangezien de afstanden tussen de privékamers en de woonkamer relatief groot kunnen zijn, vormen de leuningen bovendien geen overbodige luxe. Uitgevoerd in naturel hout contrasteren ze met de kleur van de wanden, zodat de bewoners de leuningen intuïtief herkennen en gebruiken.

Zithoeken
Op de hoeken van gangen in de kapel zijn zitjes gecreëerd, die volgens verschillende thema’s zijn ingevuld. Zo is er een fitness-hoekje, een bibliotheekhoekje en een muziekhoekje. De thematische inrichting van deze zithoekjes is deels bedoeld als tijdsbesteding voor de bewoners, maar deels ook als middel voor herkenning en oriëntatie.

Daarnaast zijn in de gangen meer zitjes gecreëerd bij wijze van rustpunten. Dit was een suggestie van BreinCollectief, een samenwerkingsverband van deskundigen in gerontologie, psychogeriatrie, psychiatrie en verpleegkunde. Bij het project voor Amstelring heeft haar bureau veel met het collectief samengewerkt, vertelt Leysner.

Huiselijkheid
In alle ruimten – van de woonkamers en gangen tot de cliëntenkamers –is een warme en huiselijke sfeer nagestreefd met bijvoorbeeld de stijl van meubels en een ruime toepassing van hout en houtdessins. De vloeren zijn in verband met hygiëne en onderhoudsvoorschriften uitgevoerd in pvc-vloerbekleding met houtdessin. Waar de balken van de zolderconstructie in het zicht zijn gebleven, zijn die geschuurd en blank gelakt.

Ook de signing, bedacht door Leysner, is gematerialiseerd in hout. De borden zijn voorzien van ingegraveerde witte letters en klassiek gedetailleerd met een duivenjagerprofilering. Voor de bewoners zijn naast de woorden ook symbolen op de bordjes toegepast. Ontwerpbureau MAAQ heeft het signing-plan verder uitgewerkt en gerealiseerd.

Het is een zoektocht, laverend tussen speciale regels en behoeftes voor een PG-instelling, om een huiselijke sfeer in een functionele zorgomgeving te realiseren. Team Sherylleysner lijkt daar met dit project in hoge mate in geslaagd. Sommige bewoners voelen zich er zo op hun gemak, dat ze eten en drinken bestellen alsof ze in een hotel op vakantie zijn, vertelde het personeel. “Dat was nou ook weer niet de bedoeling, maar is goed om te horen; de bewoners ervaren kennelijk die hospitality-sfeer die wij voor hen wilden creëren.”

Trefwoorden

zorg interieur dementie sherylleysner amsterdam sheryl leysner amstelring transformatie psychogeriatrisch pg-zorg zorginterieur pg-afdeling dementievriendelijk

1	Spectaculaire overkapping voor vernieuwd Arnhems busstation Kronenburg maandag, 3 november
2	Vakwerk Architecten uitgeroepen tot Architect van het Jaar 2025 woensdag, 5 november
3	Groot Egyptisch Museum naar ontwerp van Heneghan Peng en West 8 officieel geopend maandag, 3 november
4	NOAHH ontwerpt nieuw zwembad in Noordersportpark Haarlem dinsdag, 4 november
5	Fenix, kunstmuseum over migratie, is Publiek gebouw van het Jaar 2025 woensdag, 5 november

Gerelateerde nieuwsberichten

Hoogwaardige ouderenwoningen rond een monumentale kapel

9 augustus 2022

Interieur Rosa Spier Huis geeft kunst de ruimte

30 juni 2020

Complete transformatie voor kantoorpand van Emborion door sherylleysner

16 februari 2023

Biologische voedingswinkel met goed gevoel

14 februari 2022

Woonzorggebouw door Simone Drost en Theo Kupers ingepast in naoorlogse tuinwijk

11 juli 2023

Programma Pakhuis de Zwijger over succesvol woon-zorgproject Zuidoever

13 maart 2024

Nieuwe vestiging Newday Offices Papendorp ademt gastvrijheid

3 januari 2022

Kantoor van Cairn Real Estate gericht op rust en well-being

27 juli 2020

Kantoorgebouw Pharos als lichtend baken van duurzaamheid en welzijn

4 februari 2020

Leysner ontwerpt interieurs bijzondere lunchroom met werkatelier

25 februari 2019

Een eigenwijs en ‘urban’ hotelinterieur in Diemen

18 september 2017

Alle bewoners een eigen voordeur in stervormig woonzorgcomplex

8 juli 2022

Zorgcomplex met besloten tuin voor ouderen met dementie

10 maart 2022

Ensemble met sociale huisvesting en zorgwoningen voor Moerwijk

7 januari 2021

Dementievriendelijk ontwerp van KAW voor monumentaal zorggebouw

5 september 2019

Bouwstart zorgcomplex met hofjesstructuur in Heerenveen

5 maart 2019

Beeldkwaliteitsplan Health Campus Boxmeer bestuurlijk vastgesteld

5 juni 2024

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Campus met onderwijs en woningen in 's Hertogenbosch officieel geopend

Gisteren, 14:56

Op de laatste twee bouwkavels van het Paleiskwartier aan de Onderwijsboulevard 300 ontwikkelden Avans Hogeschool en BrabantWonen 20.000 vierkante onderwijsgebouw en 124 studentenwoningen op een parkeergarage.

Voorlopig ontwerp renovatie en verduurzaming provinciehuis Utrecht gepresenteerd

Gisteren, 11:44

Behalve dat het energielabel van het dertig jaar oude gebouw fors wordt opgekrikt, krijgen de werkplekken, vergaderruimtes en openbare ruimtes een eigentijdse en volgens de provincie uitnodigende inrichting. INBO is verantwoordelijk voor het ontwerp.

Mix van oude en nieuwe werken plus wereldrecordpoging tijdens GLOW 2025

Gisteren, 09:29

Zaterdag opent de Eindhovense burgemeester Jeroen Dijsselbloem de twintigste editie van GLOW. Tijdens deze jubileumeditie van het lichtkunstfestival zijn nieuwe creaties te zien en worden bekende werken uit het verleden nogmaals getoond.

Foto's uitreiking Architectenweb Awards 2025

6 november, 8:45

Op woensdagavond 5 november 2025 zijn in het Keilepand in Rotterdam de Architectenweb Awards 2025 uitgereikt. Architectuurfotograaf Jan Paul Mioulet / DAPh maakte een beeldverslag van deze feestelijke avond.

Limburgse politiek ondanks zorgen akkoord met energiemaatschappij

Gisteren, 13:39

De provincie Limburg krijgt een eigen energiemaatschappij.

Provincie Zuid-Holland steekt ‘geen cent extra’ in warmtenetwerk

Gisteren, 10:28

Het ministerie vroeg om een extra bijdrage voor een ondergronds leidingnetwerk waarmee tienduizenden woningen worden verwarmd met restwarmte uit de Rotterdamse haven.

Provincies focussen op agrarisch natuurbeheer tegen stikstof

6 november, 3:11

De betrokken partijen hebben daarover afspraken gemaakt, maar benadrukken dat steun van de rijksoverheid nodig blijft.

Corporatiewoning harder geraakt door klimaatverandering

6 november, 10:46

Bewoners van de onderzochte woningen hebben bijvoorbeeld vaker last van hittestress door warme nachten en krijgen vaker te maken met wateroverlast bij hevige buien.

Arons en Gelauff benoemt drie associates

4 november, 12:05

Eva Heldeweg, Gijs Beckman en Thom Zijlstra zijn benoemd tot associate partner bij Arons en Gelauff architecten.

DigiBouw 2025 – enkele tips

4 november, 11:14

Op 19 en 20 november 2025 vindt in het Beatrixgebouw van de Jaarbeurs in Utrecht de tweede editie van DigiBouw plaats. Enkele tips voor sessies die voor architecten van toegevoegde waarde zijn.

Ga naar het nieuws-archief