Deze week heeft BPD de sleutels van het 63.500 m² grote kantoorgebouw op de kop van Oosterdokseiland in Amsterdam overgedragen aan Booking.com. Het nu opgeleverde gebouw is ontworpen door UNStudio en zal door Booking.com in het komende half jaar ingericht worden als hun nieuwe hoofdkantoor. Het eraan gekoppelde woongebouw met 41 appartementen is ondertussen ook bijna af.

Voor zowel de ontwikkelaar, eindgebruiker als architect is het werken aan deze laatste kavels op Oosterdokseiland een thuiswedstrijd geweest. Immers alle partijen hebben een bijzondere relatie met de stad Amsterdam. BPD | Bouwfonds Gebiedsontwikkeling huist sinds 2018 in het fameuze Burgerweeshuis, het rijksmonument van de hand van Aldo van Eyck op de Zuidas. Booking.com, dat hier zowel ontwikkelaar als eindgebruiker is, blijft met dit nieuwe hoofdkantoor de stad trouw waar het in 1996 werd opgericht. Het gebouw is daarbij niet minder dan een uitroepteken voor het bedrijf dat het aantal kantoren in de hoofdstad op een bepaald moment zag groeien tot maar liefst veertien. En architectenbureau UNStudio is natuurlijk internationaal vermaard, maar stuurt sinds 1998 haar ontwerpen vanuit het hoofdkantoor aan de Stadhouderskade de wereld in. In dit geval landde het ontwerp nog binnen de stadsgrenzen.

Sluitstuk en springplank

Het speelveld voor de thuiswedstrijd is een bijzonder stuk getransformeerde stad. Oosterdokseiland, in de 19^e eeuw aangelegd voor de bouw van het naastgelegen Centraal Station, stond tot begin van deze eeuw vooral gelijk aan de aanwezigheid van het stationspostgebouw. In de jaren ‘60 van de vorige eeuw ontworpen door het bureau Merkelbach en Elling en leeft dat nog in menige herinnering voort.

Met de opening van de nieuwe openbare bibliotheek (OBA) in 2007 is dit onverminderd centraal gelegen gebied steeds nadrukkelijker weer deel gaan uitmaken van stad en het stedelijk leven. Het nieuwe kantoor van Booking.com, gebouwd op de laatste kavels van het ontwikkelingsgebied, bevestigt die hernieuwde assimilatie van eiland en stad. Maar het toont ook het succes van een langdurende en complexe binnenstedelijke ontwikkeling aan.

Oosterdokseiland en dit project zijn een proeve van visie en bekwaamheid op het gebied van (binnen)stedelijke verdichting en het bouwen rond OV-knooppunten. Beide speerpunten uit gemeentelijk, dan wel rijksbeleid. Verder is dit gebouw, naast sluitstuk, natuurlijk ook een springplank naar een volgend beloftevol ontwikkelgebied: het naastgelegen Marineterrein.

Gezonde werkomgeving

Waar de PTT ooit door haar postdienst verschillende delen de wereld met elkaar verbond, doet Booking.com dat nu met het eenvoudiger maken van reizen. Vanuit vrijwel dezelfde locatie wordt zo de transitie van onze leefwereld en de verandering van informatiestromen duidelijk.

Voor Booking.com, BPD en UNStudio was het symboliseren van die nieuwe leefwereld, en vooral de positie het werken daarin, een van de belangrijkste motivaties achter ontwerp en opzet van dit gebouw. Ben van Berkel werkt met zijn bureau al langer aan innovatieve, gezonde en zelflerende gebouwen en herkende diezelfde ambitie bij Booking.com. Van Berkel: “Wij wonnen de selectie met onze visie op de toekomst van werken. Dat bereik je door het optimaliseren van licht en akoestiek, maar vooral door het maken van active design.”

Die benadering manifesteert zich direct na binnenkomst in het gebouw met een lange trap, en twee roltrappen, naar de tweede verdieping, van waaruit routes en zichtlijnen door het gebouw verder lopen. Het is een prikkelende ruimtelijkheid die uitnodigt tot actieve verplaatsing, waarbij ook de inzet van intuïtieve wayfinding sterk bijdraagt aan een natuurlijke oriëntatie en aangename werkomgevingen in het kantoor.

De ontwerpvisie van UNStudio gaat overigens verder dan een innovatief en technologisch vooruitstrevend ontwerp. Het gaat, anders gezegd, niet alleen om technische snufjes of het sturen en meten van de fysiek gezondheid van mensen. Van Berkel: “Wij geloven heel sterk in de sociale kracht. Mensen hebben behoefte aan ontmoeting, ook in een werkomgeving. Ze hebben elkaar nodig. Als iets is wat Covid ons heeft duidelijk gemaakt is dat het wel.”

Voor Booking.com was de kans om vanuit een vergelijkbare visie een eigen kantoor mee te kunnen ontwerpen en in te kleuren uniek. Dat benadrukt Bob Elshof, Global Head of Real Estate bij het bedrijf: “Vaak hebben we als (eind)gebruiker te maken met een redelijk rigide gebouwcasco waarbinnen de aanpasbaarheid toch aanmerkelijk minder is. Hier konden we echt onze ideeën en voorkeuren op het gebied van duurzaamheid, flexibiliteit en intelligentie in relatie tot een werkomgeving mee vormgeven.”

Booking.com richtte zich bij dit alles overigens niet uitsluitend op het welbehagen van de eigen werknemers. Het gebouw herbergt ook andere functies en gebruikers, waarvan de 41 appartementen en de 1.500 m² publiek toegankelijke ruimtes op de begane grond getuigen.

De kracht van de locatie

Vooral de betekenis van die gedeelde ruimte voor anderen en andere bedrijven vindt Booking.com, maar ook ontwikkelaar BPD, een zeer belangrijk aspect in het project. Het zet de visie op het gebouw als stedelijke campus kracht bij. Het aanbieden en verhuren van ruimte (die eigendom is van Booking.com) aan andere ondernemers en start-up’s, maar ook de beoogde programmering van een event center op de begane grond (in samenwerking met andere partijen) én plannen voor een creative vibrant community getuigen van een gewenste inbedding van gebouw en programma in de stad.

“Anders dan de bekende techcampussen in bijvoorbeeld de Verenigde Staten willen we hier niet van alles aanbieden om werknemers maar zo lang mogelijk in het gebouw te houden”, verklaart Elshof. Hier dus geen fitnessruimtes en zwembaden, maar een filosofie die ervan uitgaat dat werknemers gebruik maken van de voorzieningen van de stad. Booking.com wordt geen campus die een stad imiteert, maar een die er onderdeel van wil zijn.

Die aantakking op het stedelijke leven stond en staat ook centraal in de gebiedsvisie van
BPD, die het gehele Oosterdokseiland ontwikkelde, alsmede delen van het
Westerdokseiland. Jeroen Galle, projectdirecteur BPD: “Het was een onmiskenbare uitdaging om op een zeer compacte wijze een gemengd programma van wonen, werken, cultuur in de directe nabijheid van OV te realiseren. Dat er zich naast Booking.com inmiddels ook andere belangrijke techbedrijven hebben gevestigd, onderstreept de juistheid van onze koers en een steeds duidelijker tendens. De beoogde mix van functies, selectieve mobiliteit en stedelijk wonen voor alle doelgroepen (sociale en middeldure huur en ook koopwoningen) op een complexe plek als dit is echt aangeslagen.”

Het is dan ook zeker niet ondenkbaar dat dit gebouw, het ontwerp en de gelijkgestemdheid van opdrachtgever, architect en eindgebruiker ook elders aandacht en navolging zullen gaan krijgen. Die veelzijdigheid en gelaagdheid van het programma spiegelt zich bij het gebouw van Booking.com natuurlijk ook nog eens op een mooie wijze weer in de transparantie, openheid en alzijdigheid van het architectonisch ontwerp.

Stalen boomconstructies

Voor UNStudio vormden het reageren op de plek, stad en water, het involveren van de geschiedenis en het anticiperen op de aard van de gebruikers belangrijke leiddraden. De gefacetteerde, transparante glazen gevel zorgt voor zowel een onbelemmerd zicht in en uitzicht uit het gebouw naar vrijwel alle zijden. Alleen aan de westzijde grenst het gebouw aan het naastgelegen conservatorium. Tegelijkertijd weerspiegelt de gevel door de verschillende gekantelde glasvlakken zowel de stad, spoor als de golven van het omliggende water van het Oosterdok. En er ontstaan, door de voortzetting van zichtlijnen in het interieur, nieuwe relaties tussen gebouw en omgeving. Bij afwezigheid van balkons fungeert het gebouw nu feitelijk in zijn geheel als een balkon op de stad.

Ondanks deze schijnbare lichtheid en transparantie is het wel degelijk een stevig, constructief gebouw. Er is maar liefst 6.000 ton staal in verwerkt. Evenveel als voor de Erasmusbrug in Rotterdam is gebruikt. De stalen constructie vertakt zich in de onderste lagen van het gebouw, om zo óm de auditoria in de plint heen te bewegen, en tegelijkertijd het gebouw naar boven toe zich te laten verbreden. Waar het gebouw onderin zo’n 4.000 m2 groot is per verdieping, daar groeit het naar boven toe tot zo’n 7.000 m2 per verdieping. Aan het spoor, in de richting van het Theater aan het IJ, kraagt het gebouw maar liefst 23 meter uit. Dit is overigens geen frivoliteit van UNStudio; de stedenbouwkundige envelop had deze vorm.

Net als het oorspronkelijk materplan voor het gebied door Designed by Erick van Egeraat, met zijn smalle straatjes tussen de bouwblokken, die de morfologie van de oude stad wilden echoën, geeft het ontwerp van UNStudio ook blijk van historische empathie. In de eerste plaats schuilt die in wijze waarop het gebouw de historische binnenstad spiegelt en de oude stad in het gebouw toelaat. Maar nog meer is het historisch bewustzijn zichtbaar in de teruggebouwde contour van de hoogbouw (Post CS) van architect Elling in het hart van het gebouw. In dat schijfvormige volume zijn de 41 appartementen opgenomen. Op de bovenste twee lagen hiervan liggen weer kantoorruimtes voor Booking.com. Eén van de ruimtes daar is Club 11 genoemd, naar de club die enkele jaren in het oude PostCS gevestigd was.

Zo vertoont het gebouw voor Booking.com zich na een bouwperiode van vier jaar en vertraagd door verschillende lockdowns, nu toch daadwerkelijk als een zeer rijkgeschakeerde aanwinst voor de stad. Het verenigt een hightech gebruiker met een hightech ontwerp, manifesteert binnenstedelijke compactheid en een mix aan functies én staat symbool voor nieuwe relaties met de huidige en de toekomstige stad.

Het komende half jaar wordt het hoofdkantoor van Booking.com ingericht. Het ‘masterplan’ voor het interieur is ontwikkeld door Hofman Dujardin. Deelgebieden zijn uitgewerkt door CBRE Design, i29, Linehouse Design, Studio Modijefsky en ook UNStudio. De verwachting is dat in mei 2023 het hoofdkantoor van Booking.com volledig in gebruik genomen kan worden.