Nieuwe entree Werelderfgoed Kinderdijk: waagstuk voor jonge architecten

10 oktober 2019, 15:29

Vorige maand heeft prinses Beatrix het Bezoekerscentrum Werelderfgoed Kinderdijk geopend. Het gebouw is samen met het vernieuwde entreegebied voor de bekende molens ontworpen door M& DB architecten. Architectenweb ging samen met de architecten Michael Daane Bolier en Dorus Meurs op bezoek in Kinderdijk. “Voor mijn gevoel zijn we in vijf jaar tijd twintig jaar gegroeid.”

Een kleine parkeerplaats en een gebouw van de ijsclub waar bezoekers een entreekaartje, kop koffie en een souvenir konden kopen. Meer stelde de entree van het beroemde molengebied in Kinderdijk, dat sinds 1997 op de Werelderfgoed van Unesco staat, tot voor kort niet voor. Er waren bovendien zo weinig toiletten dat bewoners in het dorp dagelijks toeristen aan de deur kregen met de vraag of ze even naar de wc mochten.

Nu is het entreegebied volledig heringericht, zonder noemenswaardige uitbreiding van het terrein, waarbij verschillende verkeerstromen op efficiënte wijze van elkaar zijn gescheiden. Tegen en deels op de kade ligt een fonkelnieuw bezoekerscentrum, aan de andere kant van het water is een apart entreegebouw gerealiseerd voor de vele toeristen die per touringcar naar Kinderdijk komen. Beide kanten van de boezem zijn verbonden via een nieuwe brug.

Open Oproep
Het geheel is ontworpen door een jong bureau, dat de opdracht in 2014 via een Open Oproep heeft binnengesleept. Hoewel er destijds nog geen budget was voor de realisatie van de plannen, valt het te prijzen dat de Stichting Werelderfgoed Kinderdijk (SWEK) de architect via dit laagdrempelige type prijsvraag selecteerde. Hoe komen jonge architecten immers anders nog aan zulke prestigieuze projecten? En dan won ook nog eens een bureau dat een gedurfd plan indiende.

Qua ontwerp (in de Open Oproep was gevraagd om referentiebeelden) stuurde M& DB aan op een strakke en industrieel aandoende uitstraling voor het bezoekerscentrum en de brug, terwijl de vier andere voor een meer natuurlijke ‘look’ met materialen als hout kozen. Het echte waagstuk van de winnende architecten was hun voorstel om de geplande brug tussen het bezoekerscentrum en het monumentale Wisboomgemaal aan de overkant van het water zijwaarts te verplaatsen.

“Als de brug zoals gepland recht vanuit het bezoekerscentrum naar het gemaal zou lopen, zou in het gebouw een verschrikkelijk logistiek knooppunt ontstaan”, legt Daane Bolier uit. “Bezoekers moeten dan de brug op via de patio, maar daar bevindt zich ook al de trap naar het begaanbare dak en het is de verbindende ruimte tussen het deel waar je een toegangskaartje kunt kopen en de souvenirshop. Als je de brug naar de zijkant van het bezoekerscentrum en het gemaal verlegt, heb je dat niet én er ontstaat een fraai waterplein tussen beide gebouwen.”

Getwijfeld
De architecten hebben wel getwijfeld of ze deze ingreep moesten voorstellen. “Daarmee weken we immers af van de gebiedsvisie. Voor hetzelfde geld zegt de jury: dat was niet de opdracht en worden we gediskwalificeerd. Maar de jury was er juist erg enthousiast over”, zegt Daane Bolier. Verder was de jury bij het winnend plan zeer te spreken over het ‘consequente lijnenspel in samenhang met het landschapsontwerp, dat ook alleen strakke lijnen trekt in een verder groene wereld’.

Wat betreft het bezoekerscentrum slaat deze typische juryproza op het langwerpige volume, dat de lijn van de dijk volgt en daarmee diens as benadrukt. “De bezoekers moeten bij binnenkomst op het terrein het idee krijgen dat ze over een dijk lopen”, vertelt Meurs. “Het gebouw is een hedendaagse toevoeging aan deze dijk, wat wordt geaccentueerd doordat het volume is opgetild en zweeft boven de kade. Je zou het gebouw bij wijze van spreken zo weg kunnen halen en dan lijkt het alsof er niets gebeurd is.”

Ook het geanodiseerde aluminium in de gevel draagt eraan bij dat het gebouw zich wegcijfert. Het materiaal reflecteert de lucht en het water, waardoor de omgeving te allen tijde de hoofdrol speelt. De bezoekers komen immers voor het gebied en de molens, het bezoekerscentrum moet neutraal en dienstbaar zijn, vinden de architecten.

Naast aluminium zijn glas en hout (voor de vloer) de meest gebruikte materialen in het gebouw, het kleurenschema telt slechts drie kleuren. Dat betekent niet dat het soberheid troef is; zo is het interieur verfraaid met meubilair en inrichtingselementen als de ticketbalie die speciaal voor het project zijn ontworpen door Lilith Ronner van Hooijdonk. De patio is begroeid met riet – nog niet te zien op de foto’s bij dit artikel – en de spuwers erboven genereren bij een regenbui een waterval.

Kruis
Om de verkeersstromen door het entreegebied beter te organiseren, is er een kruis van wegen over het terrein gelegd. Deze oplossing zorgt ervoor dat iedere doelgroep zijn eigen toegangsweg tot het gebied heeft gekregen. Bezoekers komen van twee kanten binnen (toeristen die met de bus worden gebracht hebben een ‘drop-off’ even verderop), inwoners van het dorp, molenaars en medewerkers van het waterschap kunnen via een eigen pad richting de molens en terug.

De as van het kruis bestaat uit de nieuwe brug en in het verlengde daarvan de toegangsweg voor de mensen die per bus komen. Het brugdek is op initiatief van de architecten breder gemaakt, zodat er ook ruimte is voor bezoekers om het molenlandschap te bewonderen en fotograferen. De brug past met zijn rauwe materialisatie zowel in de typische Hollandse omgeving als bij het karakter van de in totaal negentien molens, die nog gewoon hun werk doen. “De molens zijn misschien heel aaibaar en geven een pittoresk beeld, maar het zijn ook zware en gevaarlijke machines. Een paar jaar geleden is er nog een molenaar verongelukt in zijn eigen molen”, vertelt Meurs.

Langs het pad voor de bustoeristen staat het ontvangstgebouw voor deze mensen. Behalve de kassa, toiletten en kantoren bevindt zich in dit gebouw een kleine molenwerkplaats, waar bezoekers wordt getoond hoe een molen wordt gebouwd. Net als het naastgelegen natuureducatiecentrum (ontworpen door Architektenburo Bikker) en het bijgebouw van het Wisboomgemaal is het bouwwerk uitgevoerd in zwartgeverfd hout, waarmee wordt gerefereerd aan het uiterlijk van een molenschuur.

‘Mooie kans’
Toen M& DB architecten de Open Oproep won, bestond dit type prijsvraag in Nederland nog niet zo lang (pas in 2012 werd hij opgenomen in de officiële aanbestedingsleidraad van KOMPAS). Voor een bureau dat destijds slechts vier jaar bezig was vormde het natuurlijk een ‘mooie kans’, om het in de woorden van Daane Bolier te formuleren. Mede vanwege de status van Werelderfgoed was het een complexe opdracht. De architecten hadden niet alleen te maken met de SWEK, maar ook Unesco, de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, de provincie, de gemeente, het waterschap, de molenaars en de inwoners van Kinderdijk mochten hun zegje doen binnen het proces.

“Die complexiteit was voor ons een enorme uitdaging”, bevestigt Daane Bolier. “We moesten in de smiezen krijgen hoe de zaken binnen een project als dit in hun werk gaan en wanneer je wie moet aanspreken. Dat wisten we aan het begin nog niet. Maar het was erg leuk en leerzaam, voor mijn gevoel hebben we in vijf jaar tijd een groei van twintig jaar doorgemaakt. Wanneer je als jonge architect bij een groot bureau werkt, pak je maar een klein stukje van het proces mee, wij waren met zijn tweeën voor het hele project verantwoordelijk. En dat is gewoon te gek.”

Trefwoorden

architektenburo bikker open oproep lilith ronner van hooijdonk kinderdijk dorus meurs m& db architecten unesco werelderfgoed michael daane bolier bezoekerscentrum

1	Rotterdam gestart met metamorfose Hofplein naar groen stadsplein dinsdag, 15 april
2	Kantoorgebouw in Maastricht gaat mix aan bewoners huisvesten maandag, 14 april
3	VenhoevenCS verrijkt campus TU/e met woongebouwen in moderne traditie vrijdag, 11 april
4	Hilversumse Architectuurprijs voor projecten van Monadnock en De Koning Architecten dinsdag, 15 april
5	Samenwerkingsverband VORM wint tender wooncomplex Zaandam vrijdag, 11 april

Gerelateerde nieuwsberichten

Samenwerking voor kennisprogramma klimaatbestendig erfgoed beklonken

5 mei 2021

Planetarium Eise Eisinga in Franeker uitgeroepen tot werelderfgoed

19 september 2023

Beatrix opent bezoekerscentrum Werelderfgoed Kinderdijk

28 augustus 2019

Plan 'de derde trap' wint prijsvraag Waterentree Kinderdijk

2 april 2019

Molenbewoners zuchten onder massatoerisme

9 november 2018

Winnend ontwerp prijsvraag Kinderdijk uitgevoerd

23 maart 2016

M&DB Architecten wint Open Oproep Kinderdijk

3 oktober 2014

Vijf plannen Open Oproep Kinderdijk geselecteerd

1 juli 2014

Open Oproep beter entreegebied voor Kinderdijk

22 april 2014

'Rijk, kom met noodfonds voor Kinderdijk en ander erfgoed'

1 april 2020

Architectuur Lokaal grijpt naast BIS-subsidie

8 juni 2020

Architectuur Lokaal schrijft minister aan om negatief BIS-advies

11 juni 2020

Architectuur Lokaal: is stimuleren bouwcultuur geen culturele activiteit?

20 juli 2020

Gemaal bij entree molengebied Kinderdijk wordt gerenoveerd

11 november 2020

Nieuwe Hollandse Waterlinie en Drentse Kolonieën toegevoegd aan werelderfgoedlijst

26 juli 2021

Ook Neder-Germaanse limes op werelderfgoedlijst geplaatst

28 juli 2021

Winnend ontwerp van Mulder Zonderland voor bezoekerscentrum Schwarzwald

31 maart 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Brede toekenning van monumentenstatus op ENCI-terrein Maastricht

Gisteren, 17:08

Op het terrein van de voormalige cementfabriek ENCI in Maastricht zijn vijf rijksmonumenten en achttien gemeentelijke monumenten aangewezen. Bij de viering zijn meteen plannen voor herbestemming gepresenteerd.

Bestemmingsplan Rijnhaven Rotterdam definitief

Gisteren, 15:08

De Raad van State heeft op 16 april alle ingediende zienswijzen tegen het bestemmingsplan voor de Rijnhaven ongegrond verklaard. De ambitieuze gebiedsontwikkeling in het hart van Rotterdam-Zuid kan volledig starten.

Ingrijpende renovatie van een school voor speciaal onderwijs door EVA architecten

Gisteren, 12:30

Het schoolgebouw van SO Lux in de Utrechtse wijk Zuilen was zo’n vijftig jaar oud en voldeed niet aan de eisen en wensen die nu gelden. Naar ontwerp van EVA architecten is het gebouw gerenoveerd en verduurzaamd.

MVRDV en Zecc Architecten transformeren Heerlense kerk tot stadsbad

Gisteren, 11:07

In de rijksmonumentale kerk wordt een zwembad gerealiseerd met een verstelbare bodem. Ook kan de gehele kerkvloer onder water worden gezet, zodat de bezoekers kunnen ‘lopen op het water’ en de kerkruimte wordt weerspiegeld in het water.

Emma Scholten benoemd tot partner bij Powerhouse Company

Gisteren, 16:12

Sinds ze negen jaar geleden in dienst trad, heeft Scholten een centrale rol gespeeld in de ontwikkeling van het internationale architectenbureau.

Corporaties: huurbevriezing bedreigt bouw tienduizenden huizen

Gisteren, 09:11

Woningcorporaties kunnen de komende jaren tienduizenden minder huizen bouwen op de krappe woningmarkt door de huurbevriezing die de coalitiepartijen zijn overeengekomen in de voorjaarsnota.

Huurders kunnen uit minder huizen kiezen, ook in middensegment

16 april, 9:11

Door de krapte nam de gemiddelde prijs per vierkante meter voor het eerst sinds lange tijd harder toe dan de inflatie.

Minder geloof in afhandeling aardbevingsschade onder dit kabinet

15 april, 4:20

Het vertrouwen van de Groningers in de afhandeling van de schade door de gaswinning is afgenomen sinds het aantreden van het huidige kabinet, meldt onderzoeksgroep Gronings Perspectief.

Joost Wetzel benoemd tot associate bij Mei architects and planners

15 april, 11:15

Sinds zijn start bij het bureau in 2018 heeft Wetzel zich ontwikkeld tot divisieleider ‘Bestaand & Nieuw’, een divisie die zich richt op transformatieprojecten. Daarbij heeft hij zijn expertise uitgebreid met een focus op biobased bouwen en houtbouw.