2000: Zaha Hadid

2001: Daniel Libeskind met Arup

2002: Toyo Ito en Cecil Balmond, Arup

2003: Oscar Niemeyer

2004: MVRDV met Arup

2006: Rem Koolhaas en Cecil Balmond, Arup

2007: Olafur Eliasson en Kjetil Thorsen

2008: Frank Gehry

2009: Kazuyo Sejima en Ryue Nishizawa van SANAA

2010: Jean Nouvel

2011: Peter Zumthor, tuin van Piet Oudolf

2012: Herzog & de Meuron en Ai Weiwei

2013: Sou Fujimoto

2014: Smiljan Radic

2015: selgascano

2016: BIG

2017: Francis Kéré, Kéré Architecture

2018: Frida Escobedo, Taller de Arquitectura

2019: Junya Ishigami

20 jaar Serpentine Pavilion: parade van beginselen en experimenten

27 juni 2019, 13:24

Afgelopen weekeinde is het Serpentine Pavilion 2019, ontworpen door Junya Ishigami, geopend voor publiek. Het betreft het twintigste ontwerp voor een tijdelijk zomerpaviljoen in de Londense Kensington Gardens: een mooie aanleiding om alle ontwerpen op een rij te zetten, inclusief het niet-gerealiseerde paviljoen van MVRDV.

Sinds 2000 nodigt Serpentine Galleries, gevestigd in de Londense Kensington Gardens, elke zomer een architect uit om een paviljoen te realiseren. De verantwoordelijke commissie vraagt telkens een architect die op dat moment nog geen gebouw in Engeland heeft gerealiseerd; daarnaast kiest ze architecten die “consistent de grenzen van de hedendaagse architectuurpraktijk oprekken”, aldus de commissie.

Elk paviljoen is 300 m² groot en kan overdag worden gebruikt als café en ontmoetingsplek; ’s avonds moet het kunnen worden ingezet voor lezingen, debat en vermaak. Elk paviljoen moet binnen zes maanden realiseerbaar zijn. Er is geen budget voor de paviljoens: ze worden bekostigd door sponsors en door verkoop van het paviljoen.

Sinds het eerste bouwwerk hebben veel gerenommeerde architecten een paviljoen op het gazon voor de Serpentine-galerie gerealiseerd. De afgelopen jaren heeft de commissie ook voor wat minder geijkte namen gekozen.

2000 – Zaha Hadid
In 2000 gaf de toenmalige directeur van Serpentine Galleries, Julia Peyton-Jones, aan Zaha Hadid de opdracht om een overdekte constructie op het gazon voor de galerie te ontwerpen, voor de 400 gasten van het gala ter gelegenheid van het dertigjarig bestaan. Uitgaande van de tijdelijkheid startte de studio van Hadid met het idee van een tentconstructie. Het werd de eerste in een traditie.

2001 – Daniel Libeskind met Arup
Libeskind ontwierp een paviljoen met origami als uitgangspunt en noemde het ‘Eighteen Turns’. Hoekige metalen vlakken leken zich over elkaar te vouwen en overlappende ruimtes te vormen. Het glanzende metaal diende de groene omgeving en de Serpentine Gallery te weerspiegelen.

2002 – Toyo Ito met Arup
Het ontwerp van Toyo Ito oogde als een complex en willekeurig patroon, maar was gebaseerd op een algoritme van een kubus die zich uitbreidt tijdens het draaien. De daardoor talrijke kruisende lijnen resulteerden in vlakken, die transparant dan wel translucent werden uitgevoerd.

2003 – Oscar Niemeyer
Het paviljoen van Niemeyer illustreerde zijn uitgangspunt, dat elk ontwerp moet kunnen worden samengevat in een simpele schets en dat de architectuur min of meer klaar is, als de draagconstructie is voltooid. Het interieur omvatte een deels verzonken auditorium en muurtekeningen van Niemeyer.

2004 – MVRDV met Arup (niet gerealiseerd)
MVRDV ontwierp een beloopbaar paviljoen dat als een gazon over de huisvesting van de Serpentine Gallery werd heen getrokken. De galerie kreeg het budget voor de realisatie van het ambitieuze ontwerp niet rond, ook niet na aanpassing van het ontwerp. Het architectenbureau kan zich troosten met de gedachte dat Serpentine Gallery het ontwerp wel in de collectie heeft opgenomen en dus waardeert.

2005 – Álvaro Siza en Eduardo Souto de Moura met Cecil Balmond, Arup
Het paviljoen was gebaseerd op een eenvoudig rechthoekig raster, vervormd tot een dynamische golfbeweging. In vormgeving wilde Siza een dialoog tussen het paviljoen en het neoklassieke gebouw van de galerie oproepen, met hout als materiaal wilde hij de relatie met het park benadrukken.

2006 – Rem Koolhaas met Cecil Balmond, Arup
Blikvanger van het ontwerp van Rem Koolhaas en Cecil Balmond was de spectaculaire opblaasbare eivorm, die boven het amfitheater opbolde. Dankzij het translucente materiaal lichtte de constructie ’s avonds van binnenuit op. De overkappende ballon rustte op de ring of werd opgelaten, naar gelang de weersomstandigheden.

2007 – Olafur Eliasson en Kjetil Thorsen
Eliasson en Thorsen verdeelden als eersten het programma van het Serpentine Pavilion over meerdere niveaus. Rond de met hout beklede kern draaide een brede spiraalvormige hellingbaan omhoog naar de zitruimte en vervolgens naar het hoogste punt. Dat gaf uitzicht over Kensington Gardens en het interieur beneden.

2008 – Frank Gehry
Het paviljoen van Gehry combineerde een wandeldek met tribunes. Vier met hout beklede stalen kolommen droegen een groot aantal houten balken; “echt enorm zware stukken hout”, vertelde Peyton-Jones later. De – deels glazen – panelen, die schots en scheef in de constructie leken gestoken waren een ontwerpidee van Gehry’s zoon Samuel.

2009 – Kazuyo Sejima en Ryue Nishizawa (SANAA)
Sejima en Nishizawa ontwierpen een bijzonder onnadrukkelijk paviljoen van organische vormen op een reeks delicate kolommen. De metalen dakconstructie varieerde in hoogte en vouwde zich rond de bomen. Het metaal reflecteerde de lucht en het park, waardoor de open constructie nog meer verdween in zijn omgeving.

2010 – Jean Nouvel
In groot contrast met SANAA zette Nouvel een krachtig bouwwerk in het park, met felrode kleur, geometrische vormen en dramatische overstekken uit metaal. Raamwerken met glas en lichtgewicht materialen als polycarbonaat en textiel creëerden veelzijdige binnen- en buitenruimten; het flexibele auditorium was aanpasbaar aan weersomstandigheden en aantallen bezoekers.

2011 – Peter Zumthor
Het ontwerp van Peter Zumthor was gericht op een sterke zintuiglijke en contemplatieve ervaring. In het park strekte zich een zwart monolitisch blok, met slechts enkele ingangen die via lange, donkere gangen voerden naar de weelderige, wilde binnentuin van Piet Oudolf; Zumthor hoopte dat die het publiek zou helpen “de tijd te nemen om te ontspannen, te observeren en misschien weer te gaan praten – en misschien niet.”

2012 – Herzog & de Meuron met Ai Weiwei
Als archeologen groeven Herzog & de Meuron en Ai Weiwei de grond uit om de geschiedenis van eerdere paviljoens als het ware bloot te leggen. Elf kolommen refereerden aan de eerdere bouwwerken en een twaalfde kolom stond voor het nieuwe paviljoen; samen tilden ze een platform, gevuld met ‘grondwater’ als dak 1,5 meter boven de grond. Het interieur werd bekleed met kurk.

2013 – Sou Fujimoto
Fujimoto ontwierp een constructie uit witte stalen staven, die de architect omschreef als een semi-transparant terrein. Het ingewikkelde, geometrische rasterwerk vormde een contrast met zowel de natuurlijke omgeving als het bestaande gebouw, terwijl het met beide zich ook verweefde door het doorzicht.

2014 – Smiljan Radic
De Chileense architect Radic wilde met een organisch ontwerp en sensuele vorm het publiek sterk fysiek aanspreken. Van buitenaf oogde het paviljoen als een fragiele schaal op een aantal grove steenblokken. In het interieur bevond zich een terras op de begane grond, waardoor de hoepelvorm leek te zweven. Een zacht licht van binnenuit trok ’s avonds voorbijgangers “als motten naar een vlam”, aldus Radic.

2015 – selgascano
Grillig, veranderlijk, licht, tactiel, verrassend, vorm- en kleurrijk was het paviljoen van de Spaanse architecten José Selgas and Lucía Cano. Het paviljoen van selgascano gebruikte al deze elementen om het publiek de architectuur letterlijk van binnenuit te laten ervaren. Verschillende ingangen zorgden voor een specifieke reis door de ruimte, gemaakt met een dubbellaags omhulsel van gekleurd ETFE.

2016 – Bjarke Ingels Group
Het paviljoen van BIG verandert naar gelang de kijkhoek van een rechthoekig naar een gebogen vlak en van twee- naar driedimensionaal. Bovendien verandert het bouwwerk uit gestapelde, holle blokken van ondoorzichtig naar doorzichtig. “We wilden iets maken dat op moeiteloze wijze veel verschillen combineerde”, legde Ingels uit.

In dit jaar presenteerde Serpentine Galleries in aanvulling op het paviljoen van BIG ook vier Summer Houses, ontworpen door Kunlé Adeyemi, Barkov Leibinger, Yona Friedman en Asif Khan.

2017 – Francis Kéré
Kéré vond inspiratie voor zijn ontwerp in de enorme boom in zijn geboortedorp Gando, Burkina Faso, waar leden van de gemeenschap elkaar vaak ontmoeten om de dag te overdenken. De boom vertaalde hij naar een stam met takken uit staal en een transparant overhangend dak. Geprefabriceerde houten elementen vormden vier losstaande wanden.

2018 – Frida Escobedo
Escobedo gaf haar Pavilion vorm als twee rechthoekige volumes, die een binnenplaats creëren. De architectuur verwees naar gebruikelijke Mexicaanse woningbouw, terwijl het gebruik van donkere dakpannen refereerde aan de Britse architectuur. De scharnierende as van het paviljoen verwees naar de nulmeridiaan, die in 1851 in Greenwich werd vastgesteld.

2019 – Junya Ishigami
Als een berg leistaan verheft Ishigami’s paviljoen van het gazon. Ishigami heeft voor het paviljoen van 2019 het leisteendak als wereldwijd voorkomend architectonisch element tot startpunt genomen; tegelijkertijd wil hij met zijn ontwerp een door mensenhanden gemaakte constructie en in de natuur bestaande structuren harmonisch samenbrengen. Serpentine Pavilion 2019 is nog tot 6 oktober te zien.

Trefwoorden

paviljoen serpentine pavilion serpentine galleries londen engeland tijdelijke bouw

1	Entree ziekenhuis Rijnstate in Arnhem op duurzame wijze vernieuwd donderdag, 31 juli
2	Woonwerk Architecten transfomeert panden in Antwerps Schipperskwartier tot woongebouw vrijdag, 1 augustus
3	Architectenweb Sportzomer: Floris van der Poel verkent binnen- en buitenland op de racefiets maandag, 4 augustus
4	De August: sociale woningbouw met luxe uitstraling in Overhoeks dinsdag, 5 augustus
5	Architectenweb Sportzomer: Niels Baljet loopt marathons en is Nederlands kampioen trailrunning woensdag, 6 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

Bengaalse architect en docent Marina Tabassum ontwerpt Serpentine Pavilion 2025

28 januari

Serpentine Pavilion 2024 beleeft officiële opening

6 juni 2024

Serpentine Pavilion 2025 van Marina Tabassum opent op 6 juni

3 juni

Een leisteenberg rijst uit het gazon van Kensington Gardens

20 juni 2019

Programma Serpentine-paviljoen fors uitgebreid

10 februari 2016

Koolhaas-paviljoen Serpentine Gallery geopend

17 juli 2006

The Serpentine Gallery | MVRDV

30 september 2004

Zuid-Afrikaans bureau ontwerpt Serpentine-paviljoen 2020

11 februari 2020

Oude Belgische paviljoen wordt permanente tentoonstellingsruimte in Namen

25 februari 2021

Serpentine-paviljoen door Counterspace opent deuren voor publiek

8 juni 2021

Paviljoen als een zwart kristal in het Rensenpark

2 september 2021

21e Serpentine Pavilion geopend voor het publiek

13 juni 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Architectenweb Sportzomer: Niels Baljet loopt marathons en is Nederlands kampioen trailrunning

Gisteren, 09:16

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de achtste aflevering spreken we met Niels Baljet, die marathons loopt en vorig jaar Nederlands kampioen trailrunning werd.

De August: sociale woningbouw met luxe uitstraling in Overhoeks

5 augustus, 9:24

In Amsterdam is dit jaar het door Team V Architectuur ontworpen woonblok De August opgeleverd. Het is een van de vijf sociale woonblokken in de nieuwe wijk Overhoeks aan het IJ in stadsdeel Noord.

Architectenweb Sportzomer: Floris van der Poel verkent binnen- en buitenland op de racefiets

4 augustus, 9:13

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de zevende aflevering spreken we met Floris van der Poel, die minimaal één keer per week op de racefiets stapt.