Het Merwede-Vierhavensgebied in Rotterdam

Het HAKA-gebouw in Rotterdam, hoofdlocatie van de IABR

IABR 2018 bevat zelf een 'missing link'

1 juni 2018, 14:05

Vrijdag is de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR) 2018-2020 van start gegaan. Onder de titel ‘The Missing Link’ wordt verdeeld over twee edities gewerkt aan concrete opgaven in de delta van Nederland en Vlaanderen, met als focusgebieden Rotterdam en het Oost-Vlaamse kerngebied (de agglomeratie rond Gent). De curatoren zien veel heil in de verbeeldingskracht van ontwerpers. Helaas ontbreekt het deze IABR juist aan verbeelding.

Om de grootste opgaven van deze tijd, klimaatverandering en de groeiende sociale ongelijkheid, het hoofd te bieden, moeten we veranderen. Dat gaat verder dan het plaatsen van zonnepanelen op het dak of het instellen een ‘noodknop’ om de huurprijzen voor middeninkomens betaalbaar te houden. Voor het waarborgen van een leefbare wereld is een complete mentaliteitsverandering nodig.

De draagkracht van onze planeet wordt volgens de curatoren van de ‘dubbele’ IABR 2018 - 2020 op de proef gesteld door de enorme groei van de wereldbevolking, het toenemende ruimtegebruik en een eenzijdige economische focus op groei. Als we niet (snel) anders gaan denken en handelen, ligt een giftige cocktail van ecologische rampen en menselijke conflicten in het verschiet.

Het voorkomen van zo’n doemscenario is een politieke en maatschappelijke opgave, maar ook een ontwerpvraag, menen IABR-curatoren Floris Alkemade (Rijksbouwmeester), Leo van Broeck (Vlaams Bouwmeester) en Joachim Declerck (oprichter Architecture Workroom Brussels). Een fundamentele verandering vraagt om concrete perspectieven, ontwerpers kunnen die bieden.

“We hebben ontwerpers nodig om ons te laten zien wat we kunnen winnen als we veranderen”, zei Alkemade tijdens de perspresentatie van de IABR. Het stellen van bijvoorbeeld klimaatdoelen is wat hem betreft niet voldoende, mensen moeten letterlijk voor ogen hebben waar ze naar toe werken. “We dienen de toekomst te ontwerpen waar we naar verlangen”, stelde de curator.

Werkbiënnale
Grote ambities dus voor deze editie van de Rotterdamse architectuurbiënnale, die mede hierom als tweeluik wordt georganiseerd. Het eerste deel, dat vrijdag van start is gegaan in het HAKA-gebouw, heeft vooral het karakter van een ‘werkbiënnale’. Samen met andere betrokken partijen sleutelen ontwerpers aan opgaven in Rotterdam, Oost-Vlaanderen en Chennai (India).

De bijbehorende tentoonstelling is kort, maar intens. De genoemde ateliers vormen de hoofdmoot, neergezet in de vorm van onder meer werktafels en maquettes. Daarnaast worden in afzonderlijke paviljoentjes zes ‘transities’ belicht, onderdelen die aan bod komen bij de ateliers, waaronder zorg, mobiliteit en het productieve landschap.

In Atelier Rotterdam staat het vraagstuk van de energietransitie in de Maasstad centraal. Volgens de afspraken in het Klimaatakkoord van Parijs moet de wereldwijde CO2-uitstoot in 2050 met minstens tachtig procent zijn teruggedrongen. In Rotterdam, waar de haven drijft op fossiele brandstoffen en zeventig procent van de woningen lager scoort dan energielabel C, is dit een flinke opgave.

Het IABR-Atelier Rotterdam wil de energietransitie aangrijpen als een ‘hefboom voor een inclusieve en veerkrachtige stad’. Behalve een technische en infrastructurele opgave is de energietransitie ook een ruimtelijk en maatschappelijk vraagstuk, reden waarom deze ‘formidabele opdracht’ maar beter integraal en op verschillende schaalniveaus kan worden aangepakt.

Kraamkamer
Op de testsite Merwede-Vierhavens (M4H) wordt de energietransitie gekoppeld aan de ambitie van de gemeente om het gebied te ontwikkelen tot de ‘kraamkamer van de innovatieve maakindustrie’ in de regio Rotterdam. Door middel van ruimtelijk ontwerp moet worden verbeeld wat er allemaal kan in het M4H-district, waar overigens al de nodige initiatieven plaatsvinden.

Vreemd genoeg valt op dit moment amper verbeeldingskracht te bespeuren in het atelier. Het lijkt eerder een klaslokaal met economie- en aardrijkskundelessen aan de wand en een paar grote tafels in het midden dan een plek waar inspirerende ontwerpen tot stand komen. Zelfs de maquettes zijn geen echte ontwerpen, maar bijvoorbeeld een verkenning van duurzame gebouwmodellen.

Jazeker, de energietransitie in Rotterdam en M4H is ‘work in progress’, maar mag er dan nog geen enkele visie getoond worden? Is dat het juk van de organische stedenbouw? De door de afgelopen crisis opgelegde bescheidenheid bij ontwerpers? Ligt het te gevoelig bij de gemeente of een van de andere opdrachtgevers waarmee het atelier samenwerkt?

Het verbeelden van de toekomst waar we naar verlangen, zoals de taak van ontwerpers volgens de IABR-curatoren luidt, ontbreekt eigenlijk in de gehele tentoonstelling. Zoals op iedere biënnale zijn er veel ontwerpen, projecten, modellen, grafieken, foto’s en tekeningen te zien, maar als geheel is het meer een informatieve optelsom dan dat er een inspirerend totaalbeeld wordt geboden.

Daar zit kortom een ‘missing link’.

Tegelijk met de IABR-tentoonstelling in Rotterdam is vrijdag in Brussel de expositie You Are Here van start gegaan. Rond beide IABR-exposities is een uitgebreid programma met onder meer debatten en lezingen georganiseerd. De IABR is te bezoeken tot en met 8 juli, de tentoonstelling in WTC Brussel gaat van 15 september tot en met 11 november op herhaling.

Trefwoorden

internationale architectuur biënnale rotterdam iabr

1	Buikslotermeerplein in Amsterdam-Noord krijgt zeventig meter hoge woontoren woensdag, 22 oktober
2	Studio Ard Hoksbergen herkent en vertaalt wensen van Xplore Agora donderdag, 23 oktober
3	Bouw van The Circle op plek café De Omval gaat van start donderdag, 23 oktober
4	De Louise van De Zwarte Hond combineert sociale woningbouw met kwaliteit en duurzaamheid maandag, 20 oktober
5	Nieuw woongebouw op plek befaamde elektronicazaak Rotterdam-Noord maandag, 20 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

Rotterdam: extra brug, metro en huizen

27 juni 2018

TU's gaan Rotterdam en Den Haag weerbaarder maken

7 juni 2018

4e IABR donderdag van start

23 september 2009

IABR-2016: handen en hoofd niet meer gescheiden

26 april 2016

Twee biennales, één programma: IABR–2018+2020–THE MISSING LINK

14 december 2017

IABR-2014: landschap als ecologisch medicijn

30 mei 2014

Programma achtste editie IABR bekendgemaakt

17 mei 2018

Architectuurjaar 2012 (2): 5e IABR

11 december 2012

Groot street art-festival strijkt neer in Rotterdam

7 augustus 2018

Video: VRT-serie De Stad van Morgen

4 januari 2019

Nieuwe curatoren voor IABR-2020

20 juni 2019

IABR 2020 heeft als thema 'down to earth'

30 september 2019

Uitstel voor IABR 2020

8 mei 2020

IABR-directeur woedend over negatief RRKC-advies

18 juni 2020

IABR wordt 'uitgesmeerd' over tien maanden

27 augustus 2020

Derk Loorbach benoemd tot hoofdcurator volgende IABR

29 maart 2021

IABR opent twee nieuwe tentoonstellingen

9 juni 2021

IABR op zoek naar een nieuwe directeur

10 juni 2021

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Loer Architecten, Fletts en Kleurrijk Wonen zetten volgende stap in sociale woningbouw in hout

24 oktober, 4:02

Woningcorporatie Kleurrijk Wonen en Fletts bouwden in Culemborg een duurzaam, houten appartementengebouw met een innovatief 2D-bouwconcept naar ontwerp van Loer Architecten

Architectonische installatie als scenografie voor tentoonstelling kunstenaar

24 oktober, 2:45

Voor het Gallo-Romeins Museum in het Vlaamse Tongeren ontwierp Atelier Leise uit Maastricht de scenografie voor een tentoonstelling.

Haags schoolgebouw Eduard Cuypers gerenoveerd en uitgebreid met nieuwbouw

24 oktober, 12:07

In Den Haag is naar ontwerp van DP6 de basisschool Heilig Hart gerenoveerd en uitgebreid met nieuwbouw.

Groosman presenteert ontwerp gezondheidscentrum in Mijdrecht

24 oktober, 10:48

Behalve een gezondheidscentrum omvat het complex 42 zorgappartementen en 27 aanleunwoningen. Het gebouw bestaat uit drie bakstenen volumes met elk een eigen programma en oriëntatie.