Een monument voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie

15 december 2021, 13:52

Op een talud tussen de A12 en de Laagravense Plassen bij Houten is een imposant kunstwerk verrezen. Het ontwerp van Gijs Van Vaerenbergh verbeeldt een sluis en vormt een monument voor de waterbouw van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

De Nieuwe Hollandse Waterlinie bestaat uit een stelsel van sluizen, dijken, kanalen, gemalen, forten, kazematten en andere werken, dat Nederland moest beschermen tegen vijanden, in de eerste plaats door stukken land onder water te zetten. Een dergelijk uitgebreid systeem aan waterwerken, dat bovendien goed bewaard is gebleven, bestaat nergens anders ter wereld.

Het is dit jaar op de lijst van het Unesco Wereldwerfgoed geplaatst. Dat was voor de provincie Utrecht aanleiding om een wedstrijd uit te schrijven voor een kunstwerk ter ere van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het architecten- en kunstenaarsduo Gijs Van Vaerenbergh won de competitie.

Cruciale sluis
De forten zijn weliswaar de meest zichtbare onderdelen van de waterlinie, maar de werking van het verdedigingssysteem was sterk afhankelijk van de samenhang tussen alle onderdelen binnen het geheel. Een sluis of een dijkje kon een cruciale schakel vormen in de exacte regulering van het inundatiepeil.

Gijs Van Vaerenbergh koos ervoor om de vorm van een sluis, als belangrijk onderdeel van het in het landschap verborgen verdedigingssysteem, te verbeelden. Door deze vorm op het talud naast de snelweg te plaatsen, krijgt het een prominente plaats in het landschap, leggen de twee uit.

Meerduidig beeld
Het architecten- en kunstenaarsduo streeft naar herkenbaarheid door te refereren aan vertrouwde architectuur en traditionele bouwelementen, die deel uitmaken van het collectieve geheugen. Gijs Van Vaerenbergh presenteert de sluis in zijn essentiële vorm, met drie boogvormige openingen dwars op de kijkrichting.

Daardoor, in combinatie met de grootte, ontstaat ook de associatie met een (toegangspoort). Doordat de sculptuur bovendien op een talud is geplaatst, doet het beeld tevens denken aan een triomfboog. Het spelen met de herkenbaarheid van deze verschillende gedaantes geeft het werk een meerduidige betekenis, legt Gijs Van Vaerenbergh uit.

Veranderlijk
Het kunstwerk bestaat uit een stapeling van honderden stalen buizen met verschillende lengtes. Van veraf overheerst het beeld van de sluis, van dichtbij domineren het ritme en de compositie van de buizen.

De stapeling van buizen is haaks op het talud, het wandelpad en de snelweg geplaatst. Daardoor oogt het beeld over het algemeen massief, behalve wanneer we het Waterlinie Monument passeren. Dan kijken we door de bogen van de open bogen, maar ook de open buizen.

“Het beeld lost even op, het kunstwerk is gedeeltelijk transparant”, legt Gijs Van Vaerenbergh uit. “Dat levert een bijzonder moment van verwondering op en een nieuwe beleving van ruimtelijkheid.”
Het Waterlinie Monument laat ons niet alleen verborgen elementen in het landschap zien, maar ook het landschap zelf.

Nieuwe Hollandse Waterlinie
De Nieuwe Hollandse Waterlinie is 85 kilometer lang en strekt zich uit van Muiden tot aan de Biesbosch. De verdedigingslinie is 3 tot 5 kilometer breed. De eerste schetsen voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie dateren van eind 18e eeuw. In 1815 is de uitvoering van de plannen gestart.

Het gehele complex van sluizen, dijken, forten en andere werken volgens de oorspronkelijke plannen is omstreeks 1870 voltooid. In de jaren daarna zijn, mede vanwege militaire ontwikkelingen, met name forten steeds aangepast. De linie is in gebruik gebleven tot 1945.

Trefwoorden

sculptuur gijs van vaerenbergh utrecht nieuwe hollandse waterlinie kunstwerk monument sluis houten

1	Het Binnenhof – in voormalig hotel opent nieuw café aan Statenpassage dinsdag, 10 juni
2	Nieuw tentoonstellingspaviljoen Cruquius Museum officieel geopend donderdag, 12 juni
3	Lange balkons verbinden sociale woningbouw met omringend landschap donderdag, 12 juni
4	KCAP brengt ode aan verloren postkantoor in Vlissingen vrijdag, 13 juni
5	CULD en VOA winnen tender stationsomgeving Goffert met ‘Groene waarden, stadse praktijken’ woensdag, 11 juni

Gerelateerde nieuwsberichten

Lichtkunstwerk slaat symbolische brug bij Fort van Hoofddorp

18 juli 2024

Crowdfunding moet reconstructie van grote glas-in-betonwand in Leiden mogelijk maken

27 februari

Nieuwe Hollandse Waterlinie en Drentse Kolonieën toegevoegd aan werelderfgoedlijst

26 juli 2021

Fort bij Vechten is hoogtepunt van Waterlinie

12 oktober 2015

Een Collonade, een paviljoen en een donker woud

14 juli 2021

Minimalistische ingreep met symbolische lading

16 maart 2021

Ruimtelijk werk van Gijs Van Vaerenbergh als vervreemdende ingreep

13 juli 2020

Visuele en symbolische verbinding in de polders van Kruibeke

25 september 2019

Een paviljoen van Gijs Van Vaerenbergh dat werkt als kijkmachine

15 november 2018

Gijs Van Vaerenbergh wint prijsvraag park Huis Doorn

10 oktober 2018

Vervreemdend doolhof van Gijs Van Vaerenbergh

14 juli 2015

Leuvens duo ontwerpt ‘poort’ voor Utrecht

23 mei 2013

Doorkijkkerk voor landschap Borgloon

9 september 2011

Gijs Van Vaerenbergh ontwerpt Dwaaltuin voor KU Leuven

31 oktober 2022

Gijs Van Vaerenbergh reageert met installaties op werk M.C. Escher in expositie

20 februari 2023

Toon alles

Gerelateerde evenementen

28 oktober — 2 december 2018

Expositie Gijs Van Vaerenbergh bij Galerie Valerie Traan

Galerie Valerie Traan, Reyndersstraat 12, 2000 Antwerpen (België)

Andere nieuwsberichten

Amstelkwartier kavel 8A wint Amsterdamse Nieuwbouwprijs 2025

Vandaag, 12:23

Het door van Egmond, architecten ontworpen complex won met 19,1 procent van de stemmen de jaarlijkse publieksprijs.

Willem Diehlprijs 2025 naar projecten van Space Encounters en Atelier Spijker

Vandaag, 11:18

Bij de tweejaarlijkse Arnhemse architectuurprijs won Gebouw KB, ontworpen door Space Encounters, de vakjuryprijs. Restobar Flor Fina, naar ontwerp van Atelier Spijker architecten, was favoriet bij het publiek.

Studio Groen+Schild pleit voor expliciete focus op verdichting bij Deventer woningbouw

Vandaag, 10:44

In de woningbouwplannen voor Deventer tot 2035 ontbreekt volgens Studio Groen+Schild een expliciete focus op verdichten.

Stuur nu jullie project in voor de prijs voor Publiek gebouw van het Jaar 2025

Vandaag, 08:45

Hebben jullie een publiek gebouw in Nederland ontworpen dat in de periode van 1 september 2024 tot en met 31 augustus 2025 opgeleverd of voltooid is? Stuur dat dan nu in voor de Architectenweb Awards 2025! Deadline is 27 juni 2025.

Focus on Impact en Qonnected Logistics werken samen aan ontwikkeling stadslogistieke hubs

3 uur geleden

Hiermee willen de twee partijen de stedelijke bevoorrading en distributie verduurzamen en efficiënter maken.

Utrechters zien tram Merwedelijn liefst verdiept of in tunnel

Vandaag, 09:00

Inwoners van Utrecht en Nieuwegein willen dat de Merwedelijn, een nieuwe tramverbinding, zoveel mogelijk ondergronds wordt aangelegd. Hun voorkeur gaat uit naar een tunnel en anders een verdiepte ligging.

Voorlopig weinig hoop voor gepauzeerde infrastructuurprojecten

Vandaag, 08:45

De projecten staan stil vanwege een gebrek aan geld, menskracht of stikstofruimte, of een combinatie daarvan.

Amsterdam: per 1 juli vergunning nodig voor wonen in middenhuur

12 juni, 5:46

Mensen die in Amsterdam een woning in de middenklasse willen huren, moeten per 1 juli een vergunning aanvragen.

Uitbreiding stroomnet in deel Nederland loopt jaren vertraging op

12 juni, 12:06

Uitbreidingsprojecten in Utrecht, de Flevopolder en Gelderland duren veel langer dan gepland.

Nederlandse woningsector introduceert juridische vastlegging met BIM Legal

11 juni, 4:01

Hiermee wordt Nederland wereldwijd het eerste land dat juridische informatie over vastgoed driedimensionaal vastlegt en ontsluit via digitale bouwmodellen.

Ga naar het nieuws-archief