Ketelhuisje, Nagele, 1994, Frans Bolink en Gerard Koopman. Op de omslag van ‘Voor de gek! Follies in Nederland’

Poorten van Noord, Amsterdam, 2017, van Margit Lukács en Persijn Broersen. In ‘Voor de gek! Follies in Nederland’

Pioniershuisje, Rotterdam, 1999, John Körmeling en Benthem Crouwel. In ‘Voor de gek! Follies in Nederland’

Landschap van Herinneringen, Folly Art Norg 2019, Erik Geerts. In ‘Voor de gek! Follies in Nederland’

Domicilie, Amsterdam, 1988, Wouter de Baat en Dick Simonis. In ‘Voor de gek! Follies in Nederland’

Kasteeltorens, Follybos Aalten. In: ‘Voor de gek! Follies in Nederland’

Ketelhuisje, Nagele, 1994, Frans Bolink en Gerard Koopman. Op de omslag van ‘Voor de gek! Follies in Nederland’

Poorten van Noord, Amsterdam, 2017, van Margit Lukács en Persijn Broersen. In ‘Voor de gek! Follies in Nederland’

Pioniershuisje, Rotterdam, 1999, John Körmeling en Benthem Crouwel. In ‘Voor de gek! Follies in Nederland’

Landschap van Herinneringen, Folly Art Norg 2019, Erik Geerts. In ‘Voor de gek! Follies in Nederland’

Domicilie, Amsterdam, 1988, Wouter de Baat en Dick Simonis. In ‘Voor de gek! Follies in Nederland’

Kasteeltorens, Follybos Aalten. In: ‘Voor de gek! Follies in Nederland’

Boek: Voor de gek! Follies in Nederland

24 juni 2021, 13:05

Edith Gerritsma en Andrea Hijmans raakten gefascineerd door vreemde en schijnbaar nutteloze bouwwerken in het landschap. Ze trokken door Nederland om meer dan 150 voorbeelden fraai vast te leggen op foto, te spreken met kenners en makers, en verhalen over follies te noteren.

Automobilisten op de Hasseltrotonde in Tilburg kunnen – als het meezit – een doorzonwoninkje naast zich zien meeschuiven met de auto. Het huis, dat van tijd tot tijd rondjes draait op het centrale grasveld van de rotonde, is bedacht door John Körmeling; ik heb het altijd gezien als beeldende kunst. Maar dat is het niet alleen, blijkt nu ik het boek ‘Voor de gek!’ in handen heb; het werk is ook een folly.

Een folly is ‘a building of strange or fanciful shape, that has no particular purpose, especially as built only to be looked at’, zegt mijn Longman Dictionary of Contemporary English. In de 18^e eeuw ontstond in Engeland onder de beter gesitueerden de mode om hun landgoed te larderen met dergelijke bouwsels in de vorm van tempeltjes, nepruïnes, torens en dergelijke. Het continent nam de mode over en ook in Nederland verschenen follies – en ze verschijnen nog steeds.

Het achthoekige bakstenen bouwsel op landgoed De Overplaats in Heemstede, ontworpen door Marjolein van Eig, is een goed voorbeeld. Of de tempelruïne van kunstenaar Pjotr Müller in het Almeerse Koningin Beatrixpark. Of een torentje waar je niet in kunt en een brug die nergens heen leidt. Follies kunnen wel degelijk een functie vervullen naast het kijkplezier, meent Wim Meulenkamp van de Donderberggroep, stichting voor follies, tuinsieraden en vermaaksarchitectuur. Follies zijn niet vanuit nuttigheidsdenken gebouwd en zetten je op de één of andere manier op het verkeerde been, legt hij uit aan Edith Gerritsma en Andrea Hijmans.

Gerritsma en Hijmans, respectievelijk de fotograaf en de schrijver van ‘Voor de gek! Follies in Nederland’, raakten gefascineerd door het fenomeen en zijn door Nederland getrokken om dwaze bouwsels vast te leggen en mensen er over te spreken. Voor hun boek hebben, zo geven Gerritsma en Hijmans toe, geen harde criteria gehanteerd. De ene keer is het bouwsel zelf bizar (foolish) of staat het op een vervreemdende plek, een andere keer lijken Gerritsma en Hijmans een bouwwerk te hebben verkozen omdat het gezichtsbedrog gebruikt (fooled you!).

Het gebrek aan een eenduidige definitie maakt dat ook de keuze van Gerritsma en Hijmans geen duidelijke afbakening kent. Vandaar dat ook behoorlijk veel bouwwerken in hun boek staan, die tot kunst in de openbare ruimte kunnen worden gerekend. Of architectonische bouwwerken die functieloos zijn achtergebleven na een expositie, zoals de (herbouwde) paviljoens van Zaha Hadid en Coop Himmelb(l)au voor het Groningse videofestival in 1990. Follies naar ontwerp van beeldende kunstenaars en architecten zijn ruim vertegenwoordigd in ‘Voor de gek!’.

Het is dan ook in het huidige Nederland niet de excentrieke kasteelheer, maar vooral een erfgoedinstelling, natuurbeheerder of ontwikkelaar die opdracht voor een folly geven, zeggen Gerritsma en Hijmans. Daarnaast leveren ook de populaire folly-festivals hun bijdrage. Vlak de doe-het-zelvers ondertussen niet uit; Gerritsma en Hijmans zochten ook hun op. De particuliere folly-bouwers staan garant voor de bizarste bouwwerken in het boek. Overigens heeft het tweetal ook een aantal historische follies uit de 18^e en 19^e eeuw opgenomen.

Net zo min als ze harde criteria wilden hanteren, hebben Gerritsma en Hijmans uitgebreide cultuurhistorische of bouwkundige analyses willen geven, leggen ze uit. Het gaat ze vooral om plezier en inspiratie. Het boek biedt vooral heel veel foto’s van in totaal zo’n 150 follies. Zonder bijschriften, maar achter in het boek is een index met informatie per foto opgenomen. Voorts biedt het boek ruim 25 toegankelijk geschreven en veelal korte teksten met verschillende invalshoeken.

Zo is er een aantal teksten over veelvoorkomende typologieën in folly-land: bijvoorbeeld de kluizenaarshut, huisjes, torens en poorten, kastelen en forten, ruïnes, dierenverblijven, of rotsen en watervallen. Verder zijn er korte teksten die ‘het verhaal’ van een specifieke folly vertellen, is een aantal teksten gewijd aan folly-festivals en –collecties en belicht het boek bijvoorbeeld de samenhang met het landschap, het materiaalgebruik, en behoud en restauratie van follies.

Juist omdat de vele teksten met verschillende invalshoeken door elkaar en verspreid tussen de fotopagina’s worden gepresenteerd, was een inhoudsopgave prettig geweest. Ach, het boek is in de eerste plaats niet bedoeld als naslagwerk en de rijke verzameling aan fraaie foto’s maakt ‘Voor de gek!’ een plezier om telkens opnieuw door te nemen. Of de bouwsels allemaal follies zijn, is een persoonlijk oordeel, of een gevoel. “Een folly heeft meer met gevoel dan met rede te maken”, merkt Floris Alkemade in het boek op.

Edith Gerritsma (fotografie), Andrea Hijmans (teksten) – Voor de gek! Follies in Nederland. 206 blz., 18,5 x 26 cm, € 34,95. Het boek is verkrijgbaar via www.folliesinnederland.nl.

Trefwoorden

andrea hijmans beeldende kunst folly vermaaksarchitectuur kunst edith gerritsma boek

1	Overeenkomst getekend voor woningbouwproject Xylino Almere vrijdag, 21 januari
2	Agrotopia – publiek toegankelijke kas voor onderzoek naar stedelijke voedselproductie dinsdag, 25 januari
3	Woontorens met natuurlandschap als icoon voor Cascadepark Almere woensdag, 26 januari
4	Jonge architecten presenteren ontwerpstudies toekomst Maritiem Museum dinsdag, 25 januari
5	Architectenweb symposium 'Het nieuwe hybride stadsblok' op 1 februari gaat door dinsdag, 25 januari

Gerelateerde nieuwsberichten

'Jonge' Abe Bonnema Prijs voor Marjolein van Eig

Folly in de ruïnes van een afgebrande kerk

Bouwmateriaal folly gerecycled tot tassenlijn

Vierde editie van Folly Art Norg op stapel

Van Zuuk realiseert uit EPS gesneden folly

Visuele en symbolische verbinding in de polders van Kruibeke

Falling Trees beste inzending Folly Art Norg

Een paviljoen van Gijs Van Vaerenbergh dat werkt als kijkmachine

Een openluchtpodium met regen als achtergrond

Tien folly's voor Fraeylemaborg Slochteren

Tien follies verlevendigen landgoed

Folly als een zonnewijzer

Ruimtelijk werk van Gijs Van Vaerenbergh als vervreemdende ingreep

Gijs Van Vaerenbergh wint prijsvraag park Huis Doorn

Zwevende folly voor plein Bouwkunde

NEXT krijgt opdracht folly Carnisselande

Poëtische bouwwerken markeren de Rotterdamse haven

Nieuwe editie Folly Art Norg van start

Andere nieuwsberichten

Bouw blok met sociale huurwoningen Amsterdam Oostenburg van start

Gisteren, 17:01

Het blok bestaat uit vier gebouwdelen, waarvan drie bestemd voor jongeren en een voor senioren. NEXT architects, Urban Echoes en HOH architecten zijn verantwoordelijk voor het ontwerp.

Intentieovereenkomst voor woongebouw Brediuslocatie Spaarndammerbuurt

Gisteren, 15:24

Het team Samen Bredius, onder aanvoering van NL-development, heeft de selectieprocedure voor de ontwikkeling van het project gewonnen. Het samenwerkingsband bestaat verder onder meer uit Monadnock en Studio BLAD.

Woninginterieur i29 biedt nieuw perspectief op monument

Gisteren, 13:36

Naar ontwerp van i29 is een zeventiende-eeuwse woning in de Amsterdamse grachtengordel gerenoveerd en gemoderniseerd. Het interieur van het uit 1675 stammend huis is compleet vernieuwd, hoewel de originele structuur wel zichtbaar is gelaten.

Woontorens met natuurlandschap als icoon voor Cascadepark Almere

26 januari, 5:48

Voor een woningbouwproject in het Cascadepark in Almere is de keuze gevallen op Mark, een concept van ontwikkelaar VORM, LOLA Landscape Architects en Groosman Architecten.